Το ρευστό τερέν της Οικονομίας

Στο νέο βιβλίο του «Profiting without producing: How finance exploits us all», ο καθηγητής Κ. Λαπαβίτσας (SOAS School,London) υπερτονίζει το πόσο σημαντική είναι η συσχέτιση αυτών των δύο εννοιών (κέρδος, παραγωγή), ειδικά σήμερα με την επιδρομή των χρηματοοικονομικών εργαλείων στην καθημερινότητά μας.

«Το χρήμα χορεύει για σένα», έγραφε πριν από περίπου 150 χρόνια ο Marx. Σήμερα το χρήμα γεννάει χρήμα, χωρίς να κυκλοφορεί. Χωρίς να αλλάζει χέρια.
Χωρίς να «απασχολεί» πολλά ανθρώπινα χέρια και μυαλά. Αυτο-πολλαπλασιάζεται, αυτο-δημιουργείται, αυτο-αναπαράγεται.

Ο Κώστας Λαπαβίτσας καταθέτει με το τελευταίο του εξαιρετικό βιβλίο «Profiting without producing: How finance exploits us all», των εκδόσεων Verso (θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Τόπος), μία εξαιρετική μελέτη αυτού ακριβώς του φαινομένου που βρίσκεται στον πυρήνα της ύφεσης: τη χρηματιστικοποίηση (financialization) της οικονομίας.

Το σημαίνον Κέρδος χωρίς το σημαινόμενον της Παραγωγής είναι το δικό μου συμπέρασμα από τον πολύ εύστοχο τίτλο στο βιβλίο . Με εξαιρετική οπτική γωνία και με πολύπλευρες θεωρητικές προσεγγίσεις, ο συγγραφέας υπερτονίζει το πόσο σημαντική είναι η συσχέτιση αυτών των δύο εννοιών (κέρδος, παραγωγή), ειδικά σήμερα με την επιδρομή των χρηματοοικονομικών εργαλείων στην καθημερινότητά μας.

Από το πρώτο μέχρι το τελευταίο κεφάλαιο, υιοθετώντας τις αναλυτικές προσεγγίσεις που εξηγούν ακριβώς τις αιτίες των αλυσιδωτών οικονομικών κρίσεων (τραπεζική, χρέους, εμπορική) η συλλογιστική του Κώστα Λαπαβίτσα οδηγεί τον αναγνώστη στα πιο εμφανή μονοπάτια (αλλά ταυτόχρονα τόσο κρυμμένα από τον κυρίαρχο λόγο) του παρασιτικού κέρδους και του υπερσυσσωρευμένου δημοσίου και ιδιωτικού τεχνητού χρέους. Η χρηματιστικοποίηση, η υπερσυσσώρευση, το ρευστό τερέν (fluid terrain)

-όπως πετυχημένα ονομάζει ο συγγραφέας στο 5ο κεφάλαιο το σαθρό υπόβαθρο των χρηματιστηριακών αγορών και των σύνθετων παράγωγων προϊόντων- είναι έννοιες που προσωπικά θεωρώ ότι σκοπίμως λησμονεί να αναφέρει η σύγχρονη ενημερωτική κοινότητα των οικονομικών αναλυτών, ανά την υφήλιο.

Μια εμπεριστατωμένη μελέτη για τις συνέπειες της τιτλοποιημένης (securitization) οικονομικής πραγματικότητας, μια μελέτη που παραπέμπει σε αδογμάτιστη γνήσια μαρξική σκέψη, προσαρμοσμένη στις σύγχρονες επιδράσεις των κρίσεων, κυλάει νοηματικά πάνω σε βαθιά θεωρητική ανάλυση του νομισματικού και δημοσιονομικού πέπλου των τραπεζο-χρηματιστικών κρίσεων (κεφάλαια 3, 4).
Διαγράμματα με τις κυκλικότητες, την περιοδικότητα και την ιστορική καταγραφή τάσεων και συγκριτικών μεγεθών, εμπλουτίζουν στα τελευταία κεφάλαια τις θεωρητικές αναφορές και αναλύσεις του καθηγητή Λαπαβίτσα.

Ο οποίος φυσικά, ως οικονομολόγος με άποψη και συχνή παρουσία στα ευρωπαϊκά και ελληνικά δρώμενα του οικονομικού παραλογισμού, προτείνει λύσεις και καταθέτει οδικούς χάρτες απεμπλοκής του παράγειν από το παρασιτικό κερδίζειν.

Η αλήθεια είναι ότι την απώλεια της παραγωγής στο οικονομικό κύκλωμα από τον μανιακό χρηματοπιστωτισμό των παραγώγων και των μοχλεύσεων και τον εικονικό πλούτο και τη συσχέτισή του με την έ-νταση και τη βία της ανεργίας, μόνο βιβλία σαν αυτό του Κώστα Λαπαβίτσα μπορούν να κάνουν έναν υποψιασμένο πολίτη να τα κατανοήσει ως φαινόμενα. Γιατί σε αυτές τις συσχετίσεις στηρίζεται η βίαιη υποτίμηση εργασίας και περιουσίας.

* Του Ηλία Καραβόλια