Φέρουσα ικανότητα για τα Ελληνικά νησιά

Η έννοια της φέρουσας ικανότητας υπάρχει εδώ και εκατοντάδες χρόνια, με αρχική εφαρμογή στην δόμηση κτιρίων και αντιπροσωπεύει της δυνατότητα των κτιρίων να είναι έχουν ευστάθεια.

Από τις αρχές του 20ου αιώνα η συζήτηση για την φέρουσα ικανότητα επεκτάθηκε και στο περιβάλλον και από τότε η χρήση της είναι συνεχής. Την δεκαετία του 1930 χιλιάδες άτομα στις Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν να συρρέουν στα προστατευόμενα πάρκα. Τότε διαπιστώθηκε ότι ο πληθυσμός των επισκεπτών δεν ήταν δυνατό να είναι απεριόριστος.

Αυτό το γεγονός αποτέλεσε και την αιτία για μια αρχική ανάλυση της έννοιας φέρουσα ικανότητα. Στον τουρισμό η φέρουσα ικανότητα συσχετίζεται με τη δυνατότητα ενός προορισμού να δεχθεί επισκέπτες. Ο υπολογισμός της είναι το εργαλείο για την περιβαλλοντική διαχείριση της παράκτιας ζώνης και του τουρισμού που συγκεντρώνει. Το βασικό, όμως, ερευνητικό ερώτημα είναι πως υπολογίζεται η φέρουσα ικανότητα στον τουρισμό .

Σύμφωνα με τους Dias-Sardinha., Reijnders L και Antunes P, η εκτίμηση της περιβαλλοντικής κατάστασης είναι η διαδικασία που έχει σχεδιασθεί για να παρέχει αξιόπιστες και επαληθεύσιμες πληροφορίες που ορίζουν την περιβαλλοντική απόδοση ενός προορισμού με κριτήρια που ορίζονται από τον ίδιο .

Η φέρουσα ικανότητα και η μελέτη της δεν είναι μια ιδέα αλλά ένα εργαλείο απαραίτητο για την διαβίωση των κατοίκων και των επιχειρήσεων σε έναν τουριστικό προορισμό. Η ανάγκη να αναπτυχθούν και να εφαρμόστουν δείκτες για την αειφόρο ανάπτυξη, προκειμένου να διευκολυνθεί η αξιολόγηση και η αξιολόγηση των επιπτώσεων από την τουριστική βιομηχανία έχει τεκμηριωθεί σε διάφορες μελέτες .

¨ Οι δείκτες της Φέρουσας Ικανότητας στον τουρισμό σχετίζονται με την ανάλυση δεδομένων βιώσιμης ανάπτυξης και τουρισμού, για νησιά αλλά και για τις ηπειρωτικές περιοχές οι οποίες διαφέρουν ως προς την τουριστική ανάπτυξη, την περιβαλλοντική διαχείριση και την διαχείριση φυσικών πόρων. Είναι γεγονός είναι δύσκολο σε ένα νησί με 5000 κατοίκους και 200 τετραγωνικά χιλιόμετρα έκταση να έχει την ίδια στιγμή 50000 τουρίστες.

Τα επιμέρους ερωτήματα που προκύπτουν κατά την διαδικασία εκτίμησης της φέρουσας ικανότητας είναι: .
1. Ποιοι είναι οι βασικοί και σύνθετοι δείκτες στον τουρισμό;
2. Πως γίνεται ο υπολογισμός τους ;
3. Ποιο το μοντέλο υποστήριξης αποφάσεων για τουριστική ανάπτυξη;

Στην πρώτη ερώτηση έχει απαντήσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού το 1996, όταν όρισε 30 βασικούς δείκτες, οι οποίοι είναι:

1. Ποσοστό τουριστών με μόνιμους κατοίκους,
2. Ποσοστό τουριστών με μόνιμους κατοίκους την υψηλή τουριστική περίοδο,
3. Αθλητικές δραστηριότητες ανά μόνιμο κάτοικο στις παράκτιες ζώνες,
4. Κέντρα υγείας ανά μόνιμο κάτοικο στην παράκτια ζώνη,
5. Δημόσια μεταφορικά μέσα για τους μονίμους και τους τουρίστες στην παράκτια ζώνη,
6. Λόγος απασχόλησης κατά την χαμηλή και την τουριστική περίοδο,
7. Λόγος μήκους παραλιών χωρίς υπηρεσίες ασφάλειάς,

8. Λόγος εγκλημάτων σε επίπεδο περιοχής,
9. Πληθυσμός αφίξεων επισκεπτών στις παράκτια ζώνη,
10. Μέσος όρος καθημερινής δαπάνης από τους τουρίστες στην παράκτια ζώνη,
11. Λόγος μηνών τουριστών υψηλής σαιζόν με επισκέπτες μηνών χαμηλής σαιζόν,
12. Πληρότητες καταλυμάτων,
13. Ποσοστό πληρότητας τουριστών μηνών υψηλής σαιζόν με πληρότητα μηνών χαμηλής σαιζόν,

14. Ποσοστό καταλυμάτων που λειτουργούν στο σύνολο του έτους ,
15. Λόγος απασχόλησης με απασχόληση τουρισμού στην παράκτια ζώνη,
16. Δημόσιες επενδύσεις στην παράκτια ζώνη,
17. Αριθμός τουριστών ανά μέτρο τετραγωνικό παραλίας,
18. Αριθμός τουριστών ανά μέτρο τετραγωνικό παραλίας την υψηλή σαιζόν,
19. Παραγωγή λυμάτων από δραστηριότητες στην παράκτια ζώνη,

20. Ποσό γυαλιού που ανακυκλώνεται από δραστηριότητες στην παράκτια ζώνη,
21. Ποσοστό ενέργειας που καταναλώνεται από δραστηριότητες στην παράκτια ζώνη ,
22. Ποσοστό ενέργειας που καταναλώνεται από δραστηριότητες στην παράκτια ζώνη προερχόμενο από ανακυκλώσιμες πηγές ,

23. Νερό που καταναλώνεται από δραστηριότητες στην παράκτια ζώνη ,Νερό που καταναλώνεται προερχόμενο από ανακύκλωση,Ποσότητα αστικών λυμάτων που επεξεργάζονται από κέντρα λυμάτων,
24. Ποσοστό διάβρωσης ακτών,
25. Ποσοστό ακτών που είναι δομημένο,

26. Ποσοστό περιοχών που προσφέρονται για ταφή απορριμμάτων,
27. Ποσοστό παραλιών με μπλε σημαία,
28. Ποσοστό παραλιών που καθαρίζονται από απορρίμματα,
29. Ποσοστό παραλιών που προστατεύονται λόγω φυσικού περιβάλλοντος,
30. Ποσοστό παραλιών που κατέχει το κράτος.

Το μεγάλο πλήθος των δεικτών και η δυσκολία συλλογής των απαραίτητων για τον υπολογισμό τους στοιχείων, οδήγησε στην δημιουργία και χρήση υποδειγμάτων με λιγότερες μεταβλητές. Στην βιβλιογραφία υπάρχουν αναφορές τέτοιων υποδειγμάτων που έχουν εφαρμοστεί για την εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας ελληνικών τουριστικών περιοχών.

Στην έρευνα της οποίας τα αποτελέσματα παρουσιάζουμε εδώ, χρησιμοποιήθηκαν 16 δείκτες που προέκυψαν από συλλογή στοιχείων μέσω ερωτηματολογίου που περιελάβανε τόσο ποσοτικές όσο και ποιοτικές ερωτήσεις. Η μέτρηση της φέρουσας ικανότητας με χρήση του συγκεκριμένου υποδείγματος δίνει την δυνατότητα να υπολογίσουμε τη συσχέτιση τουρισμού και περιβάλλοντος.

Το υπόδειγμα βασίστηκε στους παρακάτω δείκτες οι οποίοι εξελίχθησαν για να καλύψουν ολοκληρωμένα τα περιβαλλοντικά και τα τουριστικά δεδομένα σε σχέση με την παράκτια ζώνη:
1. ΚΑΛΥΨΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΛΥΜΑΤΩΝ
2. ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ
3. ΗΧΟΡΥΠΑΝΣΗ
4. ΚΑΛΥΨΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ
5. ΧΡΗΣΗ ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΩΝ
6. ΜΗ ΥΠΕΡΑΝΤΛΗΣΕΙΣ
7. ΕΠΑΡΚΕΙΑ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΑΠΟΘΕΜΑΤΩΝ
8. ΠΟΣΙΜΟ ΝΕΡΟ
9. ΑΝΑΠΑΡΞΙΑ ΣΕ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ
10. ΕΚΧΕΡΣΩΣΕΙΣ

11. ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΠΙΟΥ
12. ΕΠΑΡΚΕΙΑ ΠΡΑΣΙΝΟΥ
13. ΚΛΙΝΕΣ ΑΝΑ ΧΙΙΛΙΟΜΕΤΡΟ ΠΑΡΑΛΙΑΣ
14. ΚΛΙΝΕΣ ΑΝΑ ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΟ ΧΙΛΙΟΜΕΤΡΟ
15. ΚΛΙΝΕΣ ΑΝΑ ΜΟΝΟ ΚΑΤΟΙΚΟ
16. ΓΑΛΑΖΙΕΣ ΣΗΜΑΙΕΣ ΑΝΑ ΧΙΛΙΟΜΕΤΡΟ ΠΑΡΑΛΙΑΣ

Οι 12 πρώτοι δείκτες αφορούν την χρήση και την επάρκεια του εδάφους, του νερού και του περιβάλλοντος ενώ οι τέσσερις τελευταίοι δείκτες είναι ποσοτικές μεταβλητές τουριστικής εκμετάλλευσης – ανάπτυξης της περιοχής.

Οι 12 πρώτοι δείκτες ομαδοποιούνται σε τρεις μεγαλύτερες κατηγορίες σε Δείκτες Εδάφους – Περιβάλλοντος – Νερού. Από τις ποσοτικές μεταβλητές προέκυψαν τέσσερις ποσοτικοί δείκτες, με χρήση στοιχείων βιβλιογραφίας. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στους δυο πίνακες παρακάτω. Πρέπει να αναφερθεί ότι για τους μεν ποσοτικούς δείκτες (Ομάδα δεικτών Β) η ανώτερη βαθμολογία (100) αφορά την πλήρη τουριστική εκμετάλλευση ενώ για τους δείκτες της Ομάδας Δεικτών Α το άριστα 100 δείχνει την επάρκεια υποδομών.

Ο δείκτης Ι13 (κλίνες ανά χιλιόμετρο παραλίας) παρουσιάζει 62,39 μέγιστη βαθμολόγηση που σημαίνει ότι υπάρχει περιθώριο για τουριστική ανάπτυξη και θαλάσσιο τουρισμό. Προτείνεται ανάπτυξη τουρισμού σε εναλλακτικές μορφές.

Ο δείκτης Ι14 (κλίνες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο) παρουσιάζει τιμή 38,04 μονάδες χαμηλή βαθμολόγηση που σημαίνει δεν ότι υπάρχει μεγάλο περιθώριο για τουριστική ανάπτυξη

Ο δείκτης Ι15 (κλίνες ανά μόνιμο κάτοικο) παρουσιάζει τιμή 58,15 μέτρια βαθμολόγηση που σημαίνει ότι η οικονομία έχει έχει εξάρτηση από τον τουρισμό.

Ο δείκτης Ι16 (κλίνες ανά μόνιμο κάτοικο) παρουσιάζει τιμή 15,38 ελάχιστη χαμηλή βαθμολόγηση που σημαίνει ότι υπάρχει διαδεδομένη ήδη πιστοποίηση παραλιών, δεδομένης της μεγάλης έκτασης των παραλιών των νησιών.

Ο δείκτης υδάτων και φύσης έχει τιμή υψηλή 72,05 που σημαίνει ότι τα προβλήματα στους παρακάτω επιμέρους δείκτες δεν είναι υψηλά.
Ο δείκτης πόλης και φύσης έχει τιμή υψηλή 71,48 που σημαίνει ότι τα προβλήματα στους παρακάτω επιμέρους δείκτες δεν είναι υψηλά.

Ο γενικός δείκτης για τη νησιωτική χώρα έχει τιμή 57,07, που σημαίνει ότι το σύνολο της χώρας παρουσιάζει μέτρια περιβαλλοντική κατάσταση, και ότι ακόμα και σήμερα που περιβαλλοντικές υποδομές είναι λίγες. Και δεν καλύπτουν τις απαιτήσεις περιβαλλοντικής διαχείρισης και ανάπτυξης σε βιώσιμα πρότυπα.

Γράφουν οι Δ. Προκοπίου, Β. Τσελεντής, Δ. Λαγος, Γ. Μαυριδόγλου

------

Dias-Sardinha. Reijnders L, Antunes P, From Environmental performance evaluation to eco-efficiency and sustainability balanced scorecards, Environmental Quality Management volume 12p. 51-64

Briassouls H., Policy and Practice, Sustainable Development and its indicators: Though a (planner’s) Glass Darkly, Journal of Environmental planning and Management vol. 44(3), 409-427, (2001)

Stein I, Riley J., Halberg N., Issues of scale for environmental indicators, Agriculture, Ecosystems and Environment vol. 87, 215-232(2001)
Petrosillo I., De Marco A., Botta S., Comoglio C., EMAS in local authorities: Suitable indicators in adopting environmental management systems, Ecological Indicators, Elsevier vol. 10.1016, ecoind.(2011)

F.J.Blancas, M.Gonzalez, M.Lozano-Oyola, F.Perez, The Assessment of Sustainable Tourism: Application to Spanish Coastal Destinations, Ecologigal Indicators 10(2010)