Ο Εσπερινός και το Πανηγύρι στην Παναγία του «Ελλέρου» (βίντεο)

Το εκκλησάκι της Παναγίας του Ελλέρου, που πολλοί την αναφέρουν και ως «Λεριανή», ανήκει στα νεώτερα ξωκλήσια της Κάσου

Δεν ξέρω πόθεν προήλθε το τοπωνύμιο «Έλλερος», του ποιμενικού οροπεδίου στα νοτιοδυτικά της Κάσου με την εκκλησούλα της Παναγίας.

Ο καθηγητής μου, Κώστας Μηνάς, στο βιβλίο του με τίτλο, «Το Τοπωνυμικό της Κάσου», Αθήνα 1975, αναφέρει στην Κάρπαθο και τη Χάλκη, το «έλ-λερο» πληθυντικός τα «έλ-λερα», ήταν πλατύφυλλα βρώσιμα φυτά που έβγαιναν συνήθως στους βράχους. Και βέβαια, εξ’ αιτίας του φυτού αυτού, που πιθανόν κάποια εποχή να ευδοκιμούσε στη συγκεκριμένη περιοχή του νησιού, δόθηκε η ονομασία, ‘Ελλερος. Αυτά φυσικά με κάθε επιφύλαξη, γιατί το θέμα απαιτεί ιδιαίτερη έρευνα.

Το εκκλησάκι της Παναγίας του Ελλέρου, που πολλοί την αναφέρουν και ως «Λεριανή», ανήκει στα νεώτερα ξωκλήσια του νησιού μας. Χτίστηκε μάλλον λίγα χρόνια μετά την επάνοδο των Κασίων από τους τόπους που είχαν προσφύγει για να σωθούν την περίοδο της αλώσεως του νησιού από τον αιγυπτιακό στόλο (1824).

Οι πληροφορίες μου αναφέρουν ότι κάποιος πρόγονος του Αντώνη Φιλίππου -Χατζαντώνης, την θεμελίωσε, όπως επίσης και το δωματιάκι δίπλα στην εκκλησούλα. Στο ίδιο άτομο ανήκε και η αυλή. Βέβαια, σήμερα με επίσημο έγγραφο – παραχωρητήριο, το κτίσμα ανήκει στην κ. Κούλα Αγγελοπούλου το γένος Φιλίππου. Το ξωκλήσι φρόντιζε μέχρι πέρσι που ζούσε, η αδελφή της, η αείμνηστη Μαρία σύζυγος Κωνσταντίνου Βάλλα.

Βέβαια, όλα αυτά που σας αναφέρω δεν έχουν καμία ιδιαίτερη αξία πλέον, γιατί το ξωκλήσι έτσι κι αλλιώς ανήκει στο σύνολό του στο λαό της Κάσου, ιδιαίτερα στους βοσκούς της περιοχής, οι οποίοι αγάπησαν την Παναγία τους και την έχουν προστάτιδά τους.

Η Παναγία, η «Λεριανή», γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου, ημέρα που γιορτάζει στην Κάρπαθο στο χωριό Μεσοχώρι, ο ναός της θαυματουργού «Μεσοχωριτούλλας» ή «Πλαγιάς» ή «Βρυσιανής». Οι παλιότεροι θα θυμούνται τον μακαρίτη «Κώτσο» Γ. Παραλή και το καΐκι του, το «Στέφανος». Κάθε χρόνο, το ‘χε τάμα, μετέφερε τους Κασιώτες προσκυνητές στον «Λευκό» της Καρπάθου. Από εκεί με μουλάρια και γαϊδουράκια, μετέβαιναν στη μονή, όπου οι κάτοικοι του Μεσοχωρίου τους φιλοξενούσαν για κάποιες μέρες… Στην Κάσο την ίδια μέρα, εορτή της Γεννήσεως της Θεοτόκου, εορτάζει ο ναός της Παναγίας του Εμπορειού, για την οποία θα αναφερθούμε μια άλλη ώρα.

Την Παναγία του Ελλέρου πρωτοεπισκέφθηκα όταν ήμουνα μαθητής γυμνασίου στην Κάσο, πριν σχεδόν πενήντα χρόνια… Θυμάμαι τότε δεν υπήρχε αμαξιτός δρόμος, παρά κάποια δύσβατα πολλές φορές επικίνδυνα μονοπάτια, ιδίως από τον «Χάη» προς τις Χαδιές.

Την παραμονή ξεκινούσαμε το απομεσήμερο. Τα γαϊδουράκια και τα μουλάρια στολισμένα με χράμια πολύχρωμα και κουβέρτες εκτός από τους αναβάτες, συνήθως ηλικιωμένους, μετέφεραν τα καλάθια μας, με φαγητά τα οποία είχαν φροντίσει να ετοιμάσει κάθε οικογένεια όπως ντολμαδάκια, κεφτέδες, πατάτες τηγανητές και άλλους μεζέδες, νταμιτζάνες με κρασί, καθώς θα διανυκτερεύαμε σε κάποιο συγγενικό ή φιλικό μητάτο, και την επομένη το απογευματάκι θα επιστρέφαμε πίσω στα σπίτια μας.

Για να ανεβούμε από την Αγία Μαρίνα με τα πόδια στο ‘Ελλερος, χρειαζόμασταν περίπου 3,5 ώρες. Τα ελαφρότερα παιδιά εάν ήταν τυχερά, και εάν βέβαια οι δικοί τους βρίσκανε κανένα δυνατό μουλαράκι, τα ανέβαζαν στα καπούλια κάποιου ζώου… Η διαδρομή για όλους ήταν ευχάριστη καθώς κάποιος από την παρέα, όλο και κάποια ιστορία ή ανέκδοτο θα διηγούνταν, ανάμεσα στα υπομονετικά υποζύγια, που οδηγούσαν με ασφάλεια οι αγωγιάτες τους από το χωματένιο και πετρογέματο και θαμνώδες μονοπάτι.

Μετά τον Εσπερινό, όλοι επέστρεφαν στα μητάτα τους. Κάθε μητάτο στους δύο χώρους που συνήθως διέθετε μπορούσε να φιλοξενήσει μία δύο φιλικές ή συγγενικές οικογένειες, πολλές φορές ίσα με δέκα άτομα… Οι γυναίκες έβγαζαν τα διάφορα φαγητά τους που δοκιμάζονταν από όλους. Το γλέντι για τη χάρη της Παναγίας ξεκινούσε σιγά σιγά από κάθε μητάτο, αφού κάθε ένα είχε το λυριστή του. Στο τέλος, όλοι συγκεντρώνονταν στην αίθουσα και έξω στην αυλή της Παναγίας, όπου το γλέντι συχνά κρατούσε μέχρι τις πρωινές ώρες, που άρχισε η λειτουργία.

Όλα αυτά τα λίγα που σας περιέγραψα ανήκουν τώρα πια στο παρελθόν. Σήμερα η Κάσος διαθέτει ασφαλείς αμαξιτούς δρόμους όπου η διαδρομή για το Έλλερος είναι πολύ σύντομη, περίπου 15 λεπτά. Τα περισσότερα μητάτα της περιοχής έχουν ανακαινισθεί, επίσης έχουν χτιστεί νεώτερα με σύγχρονες ανέσεις, ωστόσο διατηρούν ευτυχώς το τοπικό στιλ στην αρχιτεκτονική τους.

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλά έργα με δωρεές των πιστών. Διανοίχτηκαν δρόμοι, φτιάχτηκαν μεγάλα αυλογύρια, αίθουσες γλεντιού, μαγειρεία και άλλοι χώροι, που δε θυμίζουν σχεδόν τίποτα από εκείνη τη σχεδόν πρωτόγονη εποχή που έζησα.

Οι προσκυνητές, όπως θα δείτε και στο Video που έχω αναρτήσει, φτάνουν με τα οχήματά τους σχεδόν ξέγνοιαστα στην Παναγία τη Λεριανή. Παρακολουθούν τον Εσπερινό και στη συνέχεια γλεντούν στο πανηγυράκι της, επιστρέφοντας την ίδια μέρα στα σπίτια τους. Η Επιτροπή της εκκλησίας σε συνεργασία πάντα με τους βοσκούς της περιοχής και με πολλούς άλλους έχουν φροντίσει για το δωρεάν καθιερωμένο κασιώτικο πιάτο.

Με λίγα λόγια η παράδοση καλά κρατεί, αλλά δεν είναι όπως παλιά!…

Γράφει ο Μιχάλης Κ. Σκουλιός

Πηγή: kasosnews.wordpress.com