Ο φόρος προστιθέμενης αξίας και η πορεία του στα Δωδεκάνησα και τα νησιά του Αιγαίου

Rodiaki NewsRoom

Απόφαση “ποδαριού” η κατάργηση των μειωμένων συντελεστών

Ο μακαρίτης Ανδρέας Γ. Παπανδρέου, ως Πρωθυπουργός της χώρας, μιλώντας σε συγκέντρωση του λαού της Κομοτηνής στις 14.5.1983 τόνισε, σε κάποια αποστροφή του λόγου του, με έμφαση: «...θα πρέπει η ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα της Θράκης, των μικρομεσαίων, κυρίως επιχειρήσεων, να γίνεται όχι με τραπεζικά κριτήρια, αλλά με Εθνικά κριτήρια». Και ότι η Θράκη και το Αιγαίο: «είναι η καρδιά της Πατρίδας μας, είναι ο προμαχώνας της Εθνικής μας Ανεξαρτησίας».

Ετσι, η διατήρηση του καθεστώτος των μειωμένων συντελεστών φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ), που στα Δωδεκάνησα ίσχυαν μέχρι 30.9.2015 στα Δωδεκάνησα από 1.1.1987 και στα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου, από τους πρώτους μήνες του 1990, δεν ήταν και δεν είναι μέχρι τώρα κάτι το ασύνηθες για πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Γαλλία, η Γερμανία, η Αγγλία και άλλες χώρες εξαίρεσαν τα υπερπόντια διαμερίσματά τους από το καθεστώς του Φ.Π.Α. και το κατοχύρωσαν ανάλογα εξαρχής στην Έκτη Κατευθυντήρια Οδηγία.

Πέραν, όμως, τούτου, με τον έαν ή άλλον τρόπο, συνεχίζουν να κάνουν χρήση παρόμοιας φύσης μέτρων για περιοχές της Επικράτειάς τους, που κρίνουν ότι είναι αναγκαίες δημοσιονομικές επεμβάσεις ή, εν πάση περιπτώσει έχουν ανάγκη ειδικής μεταχείρισης, καθόσον δεν αντιβαίνουν στις Συνθήκες των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

• • •

Και πρέπει να ξεκαθαριστεί, μια για πάντα, γι’ αυτούς ειδικά που “φλυαρούν” ανεύθυνα για “προνόμια των νησιών μας κ.λπ.”, ότι η διαφοροποίηση αυτή επιβεβλημένη από τα γεωγραφικά σύνορα των παραμεθορίων νησιωτικών μας περιοχών, αποτελεί την ενδεδειγμένη Εθνική πρόβλεψη και αναγκαιότητα, ακόμη και για την πολυπόθητη περιφερειακή ανάπτυξη.

Η αναγκαιότητα επιβλήθηκε εκ των πρώτων άμεσων μέτρων για την ανασυγκρότηση της νεο-απελευθερωθείσας του 1947 νέας Ελληνικής Επαρχίας, ύστερα από 638 χρόνια γενικής κατοχής. Από τότε, από τις πρώτες ημέρες της εγκατάστασης της Ελληνικής Στρατιωτικής Διοίκησης, υπό τον Υποναύαρχο Περικλή Ιωαννίδη. Έκτοτε, παρά τις πρόσκαιρες παλινδρομήσεις των μανδαρίνων του Κέντρου, όλες οι Κυβερνήσεις, προς τιμήν τους, διατήρησαν το μεγάλο μέρος των αρχικά καθιερωθέντων.

• • •

Όταν αρχικά, το 1983, προέκυψε θέμα θέσπισης του ΦΠΑ, ως υποχρέωση της χώρας μας εκ της ένταξής μας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, υπολογιζόταν, ότι η Δωδεκανησιακή Οικονομία θα επιβαρυνόταν εκ των έμμεσεων φόρων, που θα αντικαθίσταντον από τη θέσπιση του ΦΠΑ στο ποσοστό 35%-38%. Ενώ, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Υπουργείου Οικονομικών, η επιβάρυνση για τη λοιπή Επικράτεια πλησίαζε το 3,5% περίπου. Εξού και η επίσημη δήλωση του Υφυπουργού Οικονομίας Παναγιώτη Ρουμελιώτη: «...Ο νέος φόρος, ο ΦΠΑ, έχει σχεδιαστεί να αποφέρει ίδια έσοδα με τους φόρους που θα καταργηθούν. Έτσι, δεν θα υπάρξει πρόσθετη φορολογική επιβάρυνση, ή έστω ελάχιστη, στην Οικονομία και κατά συνέπεια το γενικό επίπεδο τιμών δεν θα πρέπει να μεταβληθεί».

Εάν δεν εφαρμόζονταν μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ το κόστος ζωής στη Δωδεκάνησο θα εκτινασσόταν απότομα κατά 13%-14% περίπου, σύμφωνα με τους ηπιότερους υπολογισμούς του Καθηγητή της Οικονομίας Θ. Γεωργακόπουλου μόνο εκ του λόγου τούτου, ήτοι της θέσπισης του ΦΠΑ. Εάν, ωστόσο, στο ποσοστό αυτό προστέσουμε 10% των μεταφορικών εξόδων και 4% του ειδικού δημοτικού φόρου κατανάλωσης και επ’ αυτών υπολογιστεί και το εμπορικό κέρδος, τότε θα φθάναμε σε μια συνολική επιβάρυνση του 35% περίπου.

Ετσι, κάτω υπό αυτές τις συνθήκες θα ήταν ματαιοπονία σχεδιασμού τουριστικής και λοιπής ανάπτυξης της περιοχής. Θάταν ακατόρθωτος στόχος. Ενώ, στα άλλα διαμερίσματα της χώρας το επιβαρυντικό ποσοστό θα ήταν πολύ κατώτερο, καθόσον δεν υπήρχαν ούτε τα διαπύλια, ούτε τα εξογκωμένα μεταφορικά που μεσολαβούν στα αγαθά, που προορίζονται για τις νησιωτικές περιοχές.

Εν τω μεταξύ και για να ακριβολογούμε, στη Δωδεκάνησο ο ΦΠΑ δεν ήρθε να ενσωματώσει προϋπάρχοντες μόνο έμμεσους φόρους, αλλά στην ουσία θα πρόσθεσε καινούργια βάρη. Γιατί, για παράδειγμα, ο φόρος κύκλου εργασιών που επιβαλλόταν μέχρι 31.12.1986 σε ανάλογο ποσοστό επί των ακαθάριστων εσόδων των βιομηχανικών και βιοτεχνικών επιχειρήσεων δεν ίσχυε στη Δωδεκάνησο για τα εισαγόμενα από το εξωτερικό και τα επιτοπίως παραγόμενα, καθόσον ο φόρος αυτός επιβλήθηκε πριν την Ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου και δεν είχε εκδοθεί μέχρι τέλους του περασμένου χρόνου ο σχετικός Νόμος, που προβλεπόταν από το Ν.Δ. 655/1948 για την επέκταση αυτού στην περιοχή.

Για τη Δωδεκάνησο, σε εφαρμογή του άρθρου 17 του Νόμου 1642/86, ο δεύτερος Νόμος που ακολούθησε 1676/86 καθιέρωσε οι μεν συντελεστές του ΦΠΑ 16% και 6% είναι μικρότεροις κατά 30%, ο δε συντελεστής χαμηλότερος κατά 15%. Οι συντελεστές αυτοί που προκύπτουν από την παραπάνω μείωση στρογγυλοποιήθηκαν στην πλησιέστερη ακέραια μονάδα και αυτοί τελικά διαμορφώθηκαν: 4% ο χαμηλός, 11% ο κανονικός και 31% ο υψηλός.

Σύμφωνα με τη διευκρινιστική εγκύκλιο 10 της 10ης Ιουλίου 1987 του Υπουργείου Οικονομικών, με την οποία δόθηκαν οδηγίες για την εφαρμογή του Νόμου 1642/86 περί ΦΠΑ: «οι παρπαάνω μειωμένοι συντελεστές ίσχυαν μόνο για τα αγαθά που πωλούνταν μέσα στην περιοχή Δωδεκανήσου, για τα αγαθά που πωλούνται από την περιοχή αυτή προς τη λοιπή Ελλάδα, καθώς και τα εισαγόμενα στην ίδια περιοχή από το εξωτερικό.

Οι μειωμένοι συντελεστές δεν ίσχυαν για τα αγαθά που πωλούνταν από τη λοιπή Ελλάδα σε επιχειρήσεις της Δωδεκανήσου. Επίσης, οι μειώσεις των συντελεστών δεν γίνονταν στις πωλήσεις καπνοβιομηχανικών προϊόντων, έτοιμων πετρελαιοειδών, στην παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και γενικά στην παροχή οποιασδήποτε υπηρεσίας».

Η προκριθείσα λύση από το Υπουργείο Οικονομικών, δεν ικανοποίησε το αίτημα του Δωδεκανησιακού λαού, καθόσον, αντί του 50% να είναι η μείωση περιορίστηκε στο 30%, με το επιχείρημα ότι, ενώ προ του ΦΠΑ για τα επιτοπία παραγόμενα δεν ίσχυε ο φόρος κύκλου εργασιών (ΦΚΕ) και τα αγαθά επιβαρύνονται μόνο με αναλογία 3,60% του χαρτοσήμου, παρουσιαζόταν πρόσθετη επιβάρυνση για τα αγαθά του χαμηλού συντελεστή 1,30%, του κανονικού 7,40% και του υψηλού από 23,80%-27,40%. Υπήρχε, όμως, και κατηγορία αγαθών για τα οποία ο ΦΠΑ αποτελούσε νέα φορολογία: 4%, 11% και 31%, ανάλογα με το είδος.

Πρόκειται για τα αγαθά που προμηθεύονται απευθείας οι ιδιώτες, χωρίς τη μεσολάβηση του ενδιάμεσου εμπόρου, όπως είναι ορισμένα οικοδομικά υλικά για την ανέγερση ή επιδιόρθωση οικίας, προμήθεια επίπλων κ.λπ., που, προηγούμενα, για τις λιανικές πωλήσεις σε ιδιώτες δεν επιβαλλόταν χαρτόσημο, ενώ με την καθιέρωση του ΦΠΑ επιβαλλόταν στον τελευταίο καταναλωτή, ανεξάρτητα αν η πώληση ήταν χονδρική ή λιανική, είτε ο αγοραστής ήταν επιτηδευματίας ή ιδιώτης.

Ενόψει των προαναφερθέντων δεδομένων, τα οποία συνέχισαν να ισχύουν επί τριετία-1.1.1987 έως αρχές του 1990-οι παραγωγικές και λοιπές τάξεις, καθώς και η Τοπική Αυτοδιοίκηση Δωδεκανήσου με το σοβαρότατο επιχείρημα, ότι στα νησιά μας η απότομη μεταβολή που άρχισε με τον ΦΠΑ χωρίς τις απαιτούμενες εκ των προτέρων οικονομικές εναλλακτικές λύσεις, ήταν προφανές πως θα έφερναν μία άνευ προηγουμένου κοινωνική και οικονομική αναστάτωση, με σοβαρότατη επιπρόσθετη ζημία και στο Δημόσιο, τόσο από πλευράς συναλλαγματικών εισροών, όσο και λοιπόν έμμεσων και άμεσων φόρων, ανέλαβαν την υπόθεση στα χέρια τους, πεπεισμένες για το δίκαιό τους.

Ενα επιπρόσθετο επιχείρημα, το οποίο άρχισαν να ενστερνίζονται και οι αρμόδιοι κυβερνητικοί παράγοντες ήταν με το να καταστεί η Δωδεκάνησος μη ανταγωνιστική περιοχή, ίσως και άθελά μας θα δίναμε τα κατάλληλα όπλα στους απέναντι γείτονες να μας συναγωνίζονται σε όλα τα πεδία εκ του ασφαλούς. Ο τουρκικός τουρισμός με την ανάπτυξη που από τότε άρχισε να υπάρχει, είχε καταστεί ένας σοβαρός επικίνδυνος αντίζηλος. Γιατί οι δύο περιοχές, Δωδεκάνησα και τουρκικά παράλια έχουν τις ίδιες κλιματολογικές συνθήκες και έχουν εξίσου ωραία μέρη. Το κόστος ζωής, όμως, στην Τουρκία είναι χαμηλότερο και οι δαπάνες των τουριστών μικρότερες σ’ αυτή, σε σχέση με τη Ρόδο και γενικότερα της Δωδεκάνησο.

Ετσι, αφού σχηματίστηκε μία πενταμελής Επιτροπή με επικεφαλής το Επιμελητήριο και την Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Δωδεκανήσου, οργανώθηκε, δε, και ειδικό γραφείο παρακολούθησης του θέματους του ΦΠΑ άρχισαν οι κατάλληλες επαφές με τους αρμόδιους υπηρεσιακούς και πολιτικούς παράγοντες, με τα βασικά δύο αιτήματα:
α) Να καθιερωθούν μειωμένοι συντελεστές ουχί κατώτερου του 50%. Η μείωση, δε, αυτή να συμπεριλάβει και τις υπηρεσίες.

β) Τα ποσοστά των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ να εφαρμόζονται και για τα αγαθά που πωλούνται και από τη λοιπή Επικράτεια προς τη Δωδεκάνησο, απευθείας με την αρχική χρέωση του αγαθού.
Προκειμένου να επιτευχθούν και τα δύο προηγούμενα σκέλη των αιτημάτων μας, με απόλυτη σύμπνοια της Τοπικής Αυτοδιοίκηση και του Επιμελητηρίου Δωδεκανήσου δεν σταμάτησαν οι επαφές με όλο το πολιτικό φάσμα, ιδιαίτερα με παράγοντες της κυβέρνησης, όπου στην εξουσία ήταν το ΠΑΣΟΚ, καθώς και Αρχηγό της Αξιωματικής Αντιπολίτυεσης τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.

Χωρίς να θέλω να αγνοήσω τις καλές προθέσεις και ενέργειες των τοπικών πολιτικών παραγόντων και αναφέρομαι στους τότε βουλευτές Δωδεκανήσου της συμπολίτευσης και αντιπολίτευσης, θεωρώ ευτυχή συγκυρία, ότι την εποχή εκείνη, ως Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας ήταν ο κ. Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Και ο οποίος, ομολογούμενα, δεν παρέλειπε ευκαιρία να τονίζει, ότι η Νέα Δημοκρατία δεσμευόταν, ερχόμενη στην εξουσία-όπου από το 1987 ήδη προς αυτή την κατεύθυνση οδηγούνταν τα πολικά μας πράγματα-όχι μόνο θα διατηρούσε το καθεστώς των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ, αλλά και θα το επεξέτεινε και στις υπηρεσίες.

Ετσι, στις 21.2.1990 εκεί Υπηρεσιακής Κυβέρνησης Ξεν. Ζολώτα με την συγκατάθεση πάντοτε του κ. Κ. Μητσοτάκη κατατέθηκε στη Βουλή τροπολογία βουλευτών των νησιών του Αιγαίου, μεταξύ των οποίων και οι βουλευτές Δωδεκανήσου κ.κ. Αναστάσιος Καραμάριος και Αρ. Παυλίδης. Οι άλλοι βουλευτές ήσαν: Καραμηνάς (Σάμου Ν.Δ.), Γιαννέλη (Μυτιλήνη Ν.Δ.), Βουνάτσος (Μυτιλήνη ΠΑΣΟΚ), Σηφουνάκης (Μυτιλήνη ΠΑΣΟΚ), και Κόρακας (Μυτιλήνη ΠΑΣΟΚ).

Επίσης, σημαντικό ρόλο προώθησης της υπόθεσης για τη Δωδεκάνησο και τα λοιπά νησιά του Αιγαίου διαδραμάτισε κατά τις νυκτερινές ώρες της 21ης Φεβρουαρίου 1990 και η μεσολάβηση του Κοινοβουλευτικού εκπροσώπου της Νέας Δημοκρατίας Μιχάλη Παπακωνσταντίνου, θείου του τέως Υπουργού Οικονομικών του ΠΑΣΟΚ κ. Γ. Παπακωνσταντίνου, ο οποίος τις ώρες εκείνες επικοινώνησε και αυτός με τον Πρόεδρο του κ. Κ. Μητσοτάκη από τον οποίο και αυτός, όπως και ο Υπουργός Οικονομικών κ. Αγαπητός, πήραν το δρόμο για να γίνει αποδεκτή η τροπολογία.

Πρέπει να υπογραμμιστεί, ότι την κρίσιμη εκείνη νύκτα της 21.2.1990 για το θέμα των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ απουσίαζαν από τη Βουλή οι τρεις άλλοι βουλευτές της Δωδ/σου, κι έτσι όλο το βάρος έκβασης του θέματος επωμίστηκε και έφερε σε αίσιο πέρας ο βουλευτής κ. Αναστάσιος Καραμάριος. Ετσι, έληξε το θέμα, με την επέκταση των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ και επί των υπηρεσιών, ενώ πάνω από 4 χρόνια δεν εφαρμόζονταν, εκ των άλλων και στον τουριστικό τομέα, καθώς και στα εμπορεύματα που έχονταν από τη λοιπή Ελληνική Επικράτεια.

Εν τω μεταξύ, την επόμενη μέρα, 23.2.1990, ο κ. Αναστάσιος Καραμάριος προέβη σε αναλυτικές δηλώσεις στον Τύπο. Οπότε, ενημερώθηκε επί του θέματος πλήρως η δωδεκανησιακή κοινή γνώμη, το οποίο θέμα απασχολούσε ενεργά από το 1983 μέχρι αρχές του 1990 τους φορείς του δωδεκανησιακού συμπλέγματος, με την επέκταση των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ, καθόσον από το 1987 μέχρι τον Φεβρουάριο του 1990 οι υπηρεσίες, με κυρίαρχο τον τουρισμό δεν συμπεριλαμβάνονταν.

• • •

Δυστυχώς σήμερα, αν και η κατάργηση των μειωμένων συντελεστών “μαγειρευόταν” από καιρό, η τοπική ηγεσία δεν παραδειγματίστηκε από τη δραστηριότητα των συναδέλφων της των ετών 1983-1990.

Ωστόσο, δεν πρέπει να μας διαφεύγει, ότι το δίκαιο είναι με το μέρος μας, καθόσον εκτός από τα οικονομικής μορφής επιχειρήματα πρέπει να προβληθεί στην παρούσα φάση και η νομική πλευρά: διότι η κατάργηση αντιβαίνει στο άρθρο 101, παρ. 4 του Ελληνικού Συντάγματος, αλλά ταυτόχρονα το ειδικό καθεστώς των μειωμένων συντελεστών φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) κωδικοποιήθηκε με τη σχετική Ευρωπαϊκή Νομοθεσία και αποτελεί, πλέον, μέρος του Κοινοτικού Κεκτημένου.

Γράφει o Κυριάκος Ι. Φίνας