Το πανευρωπαϊκό συνέδριο μικρών νησιών στο Καστελλόριζο

Rodiaki NewsRoom

Η εισήγηση της
Λίτσας Παπαθανάση*

“Κύριοι Πρόεδροι των Μικρών Νησιών Ευρώπης και Ελλάδος,εκλεκτοί προσκεκλημένοι, κύριοι Δήμαρχοι, εισηγητές, σύνεδροι, συμπατριώτες και συμπατριώτισσες,

Bρισκόμαστε στο μικρό νησί της «Μεγίστης», σύμφωνα με την αρχαία ονομασία του ή Καστελλόριζο με τη νεώτερη, 72 μίλια νοτιανατολικά της Ρόδου. Η Ιστορία του νησιού μας πάει αιώνες πίσω, όταν κατά τον Όμηρο οι κάτοικοί του συμμετείχαν στον Τρωϊκό πόλεμο με τα πλοία τους και αργότερα στους Μηδικούς πολέμους στο πλευρό των Αθηναίων .
Οι κάτοικοι υπήρξαν εκτός από σπουδαίοι ναυτικοί και εξαιρετικοί έμποροι και έφεραν μεγάλο πλούτο και δύναμη στο νησί.

Το νησί μαζί με τις αποικίες του στις απέναντι ακτές αριθμούσε 14.000 κατοίκους.
Ο λαξευτός τάφος που υπάρχει εδω, μαρτυρεί τους Ελληνιστικούς χρόνους στο νησί.
Στη συνέχεια το κατέκτησαν οι Ρωμαίοι και αργότερα αποτέλεσε κομμάτι της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Φράγκοι ,Βενετοί, Μαλτέζοι πειρατές και Τούρκοι εναλλάσσονταν στην κατοχή του νησιού.

Στον ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα του 1821 πρόσφεραν τα καράβια τους στην πατρίδα.
Το 1913 οι Καστελλοριζιοί επαναστάτησαν και έδιωξαν την Τουρκική φρουρά.
Tο 1915 το κατέλαβαν οι Γάλλοι το 1921 οι Ιταλοί και στα τελευταία χρόνια του δεύτερου Παγκόσμιου πολέμου οι Γερμανοί. Συνεχείς βομβαρδισμοί ανάγκασαν τους κατοίκους να εγκαταλείψουν το νησί και διοχετεύθηκαν από τους Άγγλους στην Παλαιστίνη.
Επιστρέφοντας μετά τον πόλεμο αντίκρυσαν ένα εντελώς κατεστραμμένο καμένο και λεηλατημένο νησί και οι περισσότεροι κάτοικοι του μετανάστευσαν στην Αυστραλία, Αμερική και στην υπόλοιπη Ελλάδα όπου ήδη είχαν καταφύγει οι μετανάστες του πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου,αναζητώντας καλύτερη ζωή.

Κάποιοι όμως έμειναν! 300 ακρίτες ο καθένας τους μια Ελληνική σημαία μπηγμένη στον πολύπαθο αυτό βράχο με φωτεινό παράδειγμα την Κυρά της Ρω τη γυναίκα που έμεινε επί χρόνια μόνη της στο νησάκι δίπλα στο Καστελλόριζο τη Ρω για να δηλώνει την ελληνικότητα του νησιού.
Μέχρι το 1980 οι κάτοικοι που ο αριθμός τουςμειώθηκε στους 200 προσπάθησαν να επιβιώσουν αφημένοι περίπου στην τύχη τους.

Η δεκαετία όμως που ακολούθησε αποτελεί ορόσημο στην ιστορία του νησιού.
Αρχίζει με την συνδρομή της πολιτείας η αφύπνιση και η με αργά βήματα ανάπτυξη του νησιού.
Στο υπάρχον φυσικό λιμάνι κατασκευάσθηκε νέα προβλήτα ώστε να προσεγγίζουν μεγαλύτερα πλοία, σήμερα φερρυ μπόουτ προσεγγίζει το λιμάνι 2 φορές την εβδομάδα από Πειραιά και Ρόδο και ένα καταμαράν μία φορά την εβδομάδα. Εδώ και μερικά χρόνια έγινε λιμάνι εισόδου εξόδου.
Ένα νέο εργοστάσιο ηλεκτρικής ενέργειας με μεγαλύτερη δυναμικότητα αντικατέστησε το παληό και ένα νέο καρνάγιο φτιάχθηκε στο Μαντράκι.

Εγινε δίκτυο ύδρευσης και υδροφόρες αντικατέστησαν την παληά αφαλάτωση. Κατασκευάσθηκε αεροδρόμιο με καθημερινές πτήσεις από Ρόδο, και σύνδεση με την Αθήνα, ένα καλά εξοπλισμένο Κέντρο Υγείας και κατασκευάσθηκαν οικίες για την στέγαση αστέγων κατοίκων.Αυτό το πρόγραμμα δεν είχε επιτυχημένη κατάληξη λόγω κακής κατασκευής και λίγες μόνο χρησιμοποιούνται.
Δημιουργήθηκε νέο Αρχαιολογικό και αργότερα Ιστορικό μουσείο, αναπαλαιώθηκαν εκκλησίες. Η Σαντραπεία Σχολή δωρεά των αδελφών Σαντραπέ που εγκαινιάσθηκε το 1903 με 500 παιδιά, σήμερα λειτουργεί με όλες τις βαθμίδες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με πολύ πολύ όμως μικρότερο αριθμό παιδιών.

Παράλληλα με τις θετικές κρατικές και δημοτικές παρεμβάσεις, οι Καστελλοριζιοί της διασποράς επέστρεψαν πιο δυναμικά, αναζητώντας τα σπίτια και τα οικόπεδα των προγόνων τους και έχοντας ως κίνητρο έναν ευεργετικό νόμο για την παραμεθόριο που επιδοτούσε μέρος των εξόδων για το κτίσιμο ή την αναπαλαίωση σπιτιών, άρχισε η ανοικοδόμηση. Σήμερα το Καστελλόριζο είναι ένα απο τα ελάχιστα μέρη της Ελλάδος με οικοδομικές δραστηριότητες. Το νησί ως προστατευόμενος οικισμός, πέτυχε να κρατήσει την παραδοσιακή του μορφή με τα χαρακτηριστικά και ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά του στοιχεία.

Σιγά σιγά το ανακάλυψαν επισκέπτες κυρίως από την Ιταλία, Γερμανία, Γαλλία, που λατρεύουν τη θάλασσα και την ηρεμία του για τις διακοπές τους και όταν ένα φιλμ Ιταλοελληνικό γυρισμένο στο Καστελλόριζο το Μεντιιτεράνεο κερδίζει το Οσκαρ καλύτερης ξένης ταινίας οι λάτρεις αυτοί πολλαπλασιάστηκαν.Σήμερα αρκετοί αλλοδαποί είναι κάτοχοι σπιτιών .
Οι κάτοικοι αριθμούν τώρα τους 450, ασχολούνται κυρίως με τον τουρισμό και λίγοι με την αλιεία.
Ο τουρισμός εστιάζεται σε θαλάσσιο, και κυρίως στη φιλοξενία θαλαμηγών και ιστιοφόρων, σε ημερήσιες εκδρομές από και πρός την απέναντι Τουρκία, από προσεγγίσεις κρουαζιεροπλοίων από την Κύπρο και φυσικά επισκέπτες με τα πλοία της γραμμής και το αεροπλάνο. Η τουριστική σαιζόν διαρκεί δυόμιση μήνες το χρόνο, το καλοκαίρι και το Πάσχα. Διαθέτει δύο ξενοδοχεία και πολλά ενοικιαζόμενα δωμάτια με συνολικά 400 περίπου κλίνες.
Η περαιτέρω ανάπτυξη πιστεύω ότι πρέπει να αειφόρος για να είναι βιώσιμη.

Για τους επισκέπτες πόλοι έλξης στο νησί είναι η θάλασσα με τα καθαρά νερά το ειδυλιακό τοπίο και η ηρεμία του νησιού. Αυτά τα πλεονεκτήματα πρέπει να διαφυλαχθούν και να προστατευθούν από κάθε είδους ρύπανση. Εξ’ άλλου το Καστελλόριζο, οι νησίδες Ρω και Στρογγυλή και η παράκτια θαλάσσια ζώνη έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Νατούρα 2000
Προυπόθεση για την ανάπτυξη στον τουρισμό είναι να καλύπτονται οι ανάγκες του νησιού και των επισκεπτών του στους τομείς ενέργειας, ύδρευσης αποχέτευσης σίτισης, υγείας και αποκομιδής σκουπιδιων.

Ο σταθμός της ΔΕΗ καλύπτει αυτές τις ανάγκες ανκαι θα μπορούσε να γίνει συμπληρωματική χρήση της ηλιακής ή ακόμη και της αιολικής ενέργειας όπου αυτό δεν καταστρέφει την αισθητική του τοπίου.

Η ύδρευση που γίνεται με στέρνες ατομικές και κυρίως με μεταφορά νερού από υδροφόρες είναι ένας πολύ ακριβός τρόπος και όχι πάντοτε αποτελεσματικός. Γνωρίζω ότι η Δημοτική αρχή προχωρά στη νέα δημιουργία μονάδας αφαλάτωσης που θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα ριζικά. Έχουμε άλλωστε το επιτυχημένο παράδειγμα του νησιού της Χάλκης. Αρκεί βέβαια η επιλογή του χώρου εγκατάστασης να είναι σε μέρος που η λειτουργία της δεν θα ενοχλεί τους κατοίκους και τους επισκέπτες.
Το θέμα της σίτησης καλύπτεται από την μεταφορά των προϊόντων δύο φορές την εβδομάδα από Ρόδο και τις πολλές ταβέρνες στο νησί. Στο θέμα της Υγείας το Κέντρο που λειτουργεί χρειάζεται κι άλλη στελέχωση και είναι απαραίτητο ένα φαρμακείο, ενώ στην διαχείρηση σκουπιδιών λειτουργεί ΧΥΤΑ και τελευταίως υπάρχει ένα ηλιακό αυτοκίνητο που βοηθά στην επι μέρους ανακύκλωση.
Στα μικρά νησιά όπως το Καστελλόριζο ο μαζικός τουρισμός δεν έχει θέση. Αυτό που χρειάζεται είναι να εμπλουτισθεί ο θαλάσσιος γαλάζιος τουρισμός και να επιδιωχθεί η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου.

Κάποιες προτάσεις θα μπορούσαν να είναι :
1) Βελτίωση των προσφερόμενων υπηρεσιών στα ελλιμενισμένα σκάφη αναψυχής (μετατροπή μέρους του λιμανιού σε μαρίνα με όλες τις προδιαγραφές), ώστε μεγαλύτερος αριθμός σκαφών να ελλιμενίζεται και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα , κάποιοι ιδιώτες να έχουν μόνιμη θέση στη μαρίνα και επίσης μπορεί να προσελκύσει εταιρείες ενοικιαζομένων σκαφών, ή εταιρείες που διαθέτουν σκάφη για την φιλοξενία και την περιποίηση των πελατών τους.

2) Σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς να επιδιωχθεί ώστε κάποια από τα προερχόμενα από τη Δυτική Μεσόγειο μεσαίου μεγέθους κρουαζιερόπλοια να το συμπεριλάβουν ως τελευταίο λιμάνι προσέγγισης πριν την έξοδό τους από τα ελληνικά χωρικά ύδατα και λιμάνι εισόδου σ άυτά τα προερχόμενα από Σουέζ και Κύπρο.

3) Να ενταχθούν θαλασσινές αθλητικές δραστηριότητες, όπως αγώνες ιστιοπλοϊκών φουσκωτών σκαφών, ιστιοσανίδας, κωπηλασίας, θαλάσσιου σκι κ.α σε ετήσια βάση.

4) Ο υποβρύχιος χώρος του Καστελλορίζου λόγω της υψηλής ποιότητας περιβάλλοντος μπορεί να οδηγήσει στην οργάνωση υποθαλασσιου πάρκου καταδυτικού τουρισμού με την κατασκευή κτηριακων εγκαταστάσεων σε παραθαλάσσια περιοχή για τις ανάγκες του πάρκου

5) Σε συνεργασία με τα τουριστικά γραφεία που διακινούν τους ημερήσιους επισκέπτες από την Τουρκία και τους αντίστοιχους Tour Operators να διερευνηθεί η δυνατότητα ολιγοήμερης διαμονής μικρών γκρουπ στο νησί με το σύστημα back to back.

6) Για την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου να επιδιώχθεί η προσέλκυση συνεδρίων με αριθμό που να είναι συμβατός με το μέγεθος του νησιού. Για να πετύχει χρειάζεται τις κατάλληλες επαφές με διοργανωτές συνεδρίων και μέσα από σωστή διαφήμιση

7) Ακόμη η προσφορά ελκυστικών πακέτων τους μήνες Σεπτέμβριο, Οκτώβριο για την διοργάνωση γάμων και βαφτίσεων, αφού τελευταία φαίνεται να κερδίζει έδαφος αυτός ο συνδυασμός με τις διακοπές από τους Αυστραλούς και μη Καστελλοριζιούς και από αρκετούς ξένους Ο χώρος ο θαυμάσιος καιρός τα έθιμα και τα ρομαντικά εκκλησάκια αποτελούν σίγουρη συνταγή για επιτυχία.

8) Ο θεματικός τουρισμός με την δημιουργία μονοπατιών πού θα προσελκύσει μικρές ομάδες περιπατητικού τουρισμού (treκking) πολιτιστικού που θα περιλαμβάνει δίκτυο των Μνημείων και των Μουσείων του νησιού, των μοναστηριών και εκκλησιών Για την δημιουργία μονοπατιών χρειάζεται κάποια υποδομή. Αποκατάσταση των υπαρχόντων, χάραξη νέων ενοποιώντας τα σημεία ενδιαφέροντος, σημάνσεις, σημεία ανάπαυσης. Φυσικά θα μπορούσαν να ενοποιηθούν θαλασσινές διαδρομές με επισκέψεις στα σπήλαια και στα γύρω νησάκια.

9) Θέλω επίσης να αναφερθώ σε μιά πρόταση τεκμηριωμένη που έγινε από το Πανεπιστήμιο του Αιγαίου και ανακοινώθηκε στο Συμπόσιο της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου το 2007 στο Καστελλόριζο, που περιλαμβάνει τη χρήση των νέων τεχνολογιών σε συνδυασμό με την παράδοση για την δημιουργία χρηστικών αντικειμένων με υψηλή αισθητική και χαμηλό κόστος που θα διατίθενται στην αγορά ως ενθύμια από το νησί. Αυτή η πρόταση θα δώσει απασχόληση στους νέους και μη και κατα την διάρκεια των χειμερινών μηνών. Οι εισηγήτριες καθηγήτριες είναι πρόθυμες να εκπαιδεύσουν μια ομάδα ώστε να ξεκινήσει να τρέχει το πρόγραμμα.

10) Η συνεργασία γυναικών στην παραγωγή παραδοσιακών γλυκών, μαρμελάδων θα μπορούσε να τους αποφέρει ένα εισόδημα άν τα διέθεταν στα καταλύμματα.
Επίσης θα μπορούσαν να ξαναζωντανέψουν τα κτήματα στο οροπέδιο του βουνού, που ευδοκιμούν εληές και αμπέλια και τα λογής λογής βότανα να συλλέγονται να συσκευάζονται και να πωλούνται.

Όλες οι παραπάνω ή έστω μέρος των προτάσεων για να υλοποιηθούν, χρειάζονται αποδοχή, συνέργεια, πρόγραμμα και σύνδεση με τους κατάλληλους οργανισμούς και επιχειρήσεις. Ο φορέας που θα βοηθούσε στις κατάλληλες επαφές και την διαφήμιση είναι ο ΠΡΟΤΟΥΡ ,( οργανισμός προώθησης Ροδιακού τουρισμού ο ΕΟΤ και φυσικά πολλή συλλογική δουλειά από την Δημοτική Αρχή και τους κατοίκους αν πραγματικά θέλουμε ανάπτυξη με παράλληλη οικολογική συνείδηση.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας!”

* H Λίτσα Παπαθανάση είναι Πρόεδρος του Διεθνούς ΣΚΩΛ 2006-2007 (Παγκόσμιος Οργανισμός στον Τουρισμό) Επίτιμος Πρόξενος Δανίας στη Ρόδο 1990-2012, Αντιδήμαρχος Ρόδου 1983-1988