Οι Άγγλοι ήρθαν το 1945 σαν ελευθερωτές και επί διετία επεδίωκαν να παραμείνουν

Rodiaki NewsRoom

Από την πρόσφατη δωδεκανησιακή ιστορία-το δίκαιο του ισχυρότερου

Γράφει o
Κυριάκος Ι. Φίνας

Είναι γνωστό, ότι η Δωδεκανησιακή Ιστορία ακόμη δεν έχει πλήρως καταγραφεί. Έτσι, κάθε προσπάθεια ανάδειξης Δωδεκανησιακών ιστορικών γεγονότων ασφαλώς και επαινετή είναι, αλλά και αξιοπρόσεκτη.
Τον περασμένο μήνα εντοπίσαμε για ανάγνωση ένα βιβλίο του μακαρίτη Παναγιώτη Ν. Πιπινέλη. Ο Π.Ν. Πιπινέλης ήταν άτομο διπλωματικής σταδιοδρομίας, γεννήθηκε στον Πειραιά το 1899 και απεβίωσε το 1970.

Στο Διπλωματικό Σώμα εισήλθε το 1922, όπου και παρέμεινε ως το 1953. Σε πολλές φάσεις της ζωής του διετέλεσε Υφυπουργός, Υπουργός Εμπορίου και επί των Εξωτερικών. Πρωθυπουργός, δε, στην κυβέρνηση (Ιούνιος-Σεπτέμβριος 1963) που σχηματίστηκε μετά την παραίτηση του Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή και την αποχώρησή του στο εξωτερικό.

Το βιβλίο του Π.Ν. Πιπινέλη εκ 215 σελίδων, εκδόθηκε το 1951 και τιτλοφορείται: ΓΕΩΡΓΙΟΣ Β’. Σ’ αυτό περιγράφεται η περιπετειώδης ζωή του μακαρίτη Βασιλέα, ο οποίος, κατά μοιραία σύμπτωση, απέθανε την 31η Μαρτίου του 1947, την ημέρα που υπογράφηκε από τον Αγγλο Ταξίαρχο PARKER, στο Νομαρχιακό Μέγαρο στη Ρόδο, το πρωτόκολλο παράδοσης της Δωδεκανήσου, στον Έλληνα Στρατιωτικό Διοικητή Δωδεκανήσου Αντιναύαρχο Περικλή Ιωαννίδη.

Για τον Πολιτικό Π. Ν. Πιπινέλη, ως δημόσιο πρόσωπο, μπορεί ο καθένας να έχει τη γνώμη του. Ηταν άκρως Βασιλικός. Φέρεται, μάλιστα, ότι ως Υπουργός Εξωτερικών στις Κυβερνήσεις Κ. Κόλλια και Γ. Παπαδοπούλου (την εποχή της επτάχρονης δικτατορίας (1967-1974) μετέφερε, όχι μία φορά, μήνυμα του τελευταίου προς τον Βασιλιά Κωνσταντίνο Β’ να επανέλθει στην Ελλάδα (Πάπυρος Larousse Britanica, τόμος 42, σελ. 521).

Εξάλλου, στη Δημοκρατία, η απόλυτη σύμπτωση απόψεων δεν είναι ο σκοπός. Εκείνο, όμως, που, κατά τη γνώμη μας, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί στον Πιπινέλη, είναι το διπλωματικό, το πολύγλωσσο, η άκρως διπλωματική ευχέρεια, ως και το συγγραφικό τάλταντο, που τον ξεχώριζαν.

Τελικά, ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος Β’ δεν επανήλθε στην Ελλάδα, καθόσον μετά την πτώση της Επανάστασης των Συνταγματαρχών του 1967 και την θριαμβευτική επάνοδο του αυτοεξόριστου Κωνσταντίνου Καραμανλή, διεξήχθηκε νόμιμο Δημοψήφισμα με τα ακόλουθα αποτελέσματα: υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας ψήφισε το 69,18% και 30,82% υπέρ της Βασιλευομένης Δημοκρατίας. Κι έτσι, έληξε κατά τρόπον ειρηνικό το Μοναρχικό πρόβλημα της Ελλάδας, το οποίο κατά διαστήματα, από το 1915 κι εδώ δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα στον ομαλό πολιτικό βίο της χώρας.

* * *
Διαβάζοντας το βιβλίο, σταθήκαμε με προσοχή στην περίοδο 1941-1944, όπου η εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση στο Κάιρο και ο Γεώργιος Β’ μεταξύ Λονδίνου και Καΐρου συμπαραστέκονταν με τις Ένοπλες Δυνάμεις μας στον αγώνα των Συμμάχων εναντίον του Άξονα, μέχρι το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιο Πολέμου.

Ο μακαρίτης διπλωμάτης και πολιτικός στην προσπαθειά του να υπογραμμίσει τη συμβολή της τότε εποχής του Γεωργίου Β’ στην διεκδίκηση των Εθνικών μας θεμάτων (Δωδεκανησιακό, Βορειοηπειρωτικό, Κυπριακό), αναφέρεται σε γεγονός του 1941, όταν ο ίδιος υπηρετούσε ως Πρεσβευτής στη Ρωσία και αφορά τον συστηματικό υποχθόνιο τρόπο, με τον οποίο οι Τούρκοι από τότε ενεργούσαν, επαφθαλμιώντας τα Δωδεκάνησα. Χάρη της ιστορίας, νομίζουμε πως αξίζει να μεταφερθεί η συγκεκριμένη περικοπή από το βιβλίο του.

Γράφει, λοιπόν, ο Π. Ν. Πιπινέλης:
«...Τας αρχάς Ιανουαρίου 1942 η Ελληνική Κυβέρνηση είχε πληροφορηθεί από τηλεγράφημά μου εκ της τότε ρωσικής πρωτευούσης, ότι κατά την συνάντησιν του Στάλιν μετά του επισκεφθέντος αυτόν τας τελευταίας ημέρας του Δεκεμβρίου Άγγλου Υπουργού των Εξωτερικών, είχε γίνει λόγος περί παραχωρήσεως εις την Τουρκίαν εις το τέλος του πολέμου μέρους της νοτίου Βουλγαρίας, της Δωδεκανήσου και των παρακτίων νήσων Χίου, Μυτιλήνης.

Αι παραχωρήσεις αυταί θα εγίνοντο εις την Τουρκίαν εις ανταμοιβήν δια την ουδετερότητα, την οποίαν τότε ετήρει και η οποία ήτο εκτάκτως επωφελής εις την Ρωσίαν. Δια να ικανοποιηθεί, δηλαδή, η Τουρκία δια την ουδετερότητά της θα ελαφυραγωγείτο η Ελλάς! Η Ρωσία, έχουσα, μάλιστα, πάντα λόγον να ενθαρρύνη τότε την Τουρκίαν εις την πολιτικήν της ουδετερότητος, έσπευσεν ολίγον κατόπιν να ανακοινώση εμπιστευτικώς εις τον Τούρκον Υπουργόν των Εξωτερικών αντίγραφο του πρακτικού της συνομιλίας Στάλιν-Εden.

«Η πληροφορία αυτή ήτο τόσον συνταρακτική, ώστε η ελληνική κυβέρνηση εδίστασε, προς στιγμήν, να την πιστεύση, ουχ ήττον, όμως, προέβη εις διάβημα εις το Αγγλικόν Υπουργείον των Εξωτερικών, δια να εξακριβώση τι είχε συμβή. Το Foreign Office διέψευσε την πληροφορίαν με την δήλωσιν, ότι ουδείς λόγος περί νήσων είχε γίνει και ότι δεν ηδύνατο να είχε γίνει χωρίς να ερωτηθεί προηγουμένως η Ελληνική Κυβέρνησις. Ο Σαράτσογλου, επίσης εξ Αγκύρας διέψευσε έτι κατηγορηματικώτερον, προσθέσας εις τον αυτόθι Πρεσβευτήν μας, ότι επρόκειτο περί φημών, αίτινες έμελλε να μείνωσι φήμαι.

«Το πράγμα ήτο σοβαρώτατον, διότι, αν μη τι άλλο, η τύχη της Δωδεκανήσου ήτο τότε τελείως αβεβαία και γνωστόν ήτο, ότι η Τουρκία δεν είχε παραιτηθή των αξιώσεών της, μία δε συνεννόησις μεταξύ-Ρωσίας Τουρκίας επί του προκειμένου με την σιωπηράν ανοχήν της Αγγλίας, εδημιούργει τίτλους υπέρ της Τουρκίας, οίτινες ηδύναντο να βαρύνωσιν εις το τέλος του πολέμου. Η διάψευσις, δε, του πράγματος από το Foreign Office ανέβαλλεν εις έτι μεγαλυτέραν αμηχανίαν.

«Επέμεινα τότε επί της ακριβείας των πληροφοριών μου και ανεκοίνωσα εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν την ανωτάτην διπλωματικήν προσωπικότητα από την οποίαν τας είχον. Η Κυβέρνησις τότε ανησύχησε περισσότερον και έθεσεν εις κίνησιν τον Βασιλέα. Ετέθη ωμά το ερώτημα εις τον Eden, ο οποίος εν τέλει ωμολόγησεν, ότι τω όντι είχε γίνει λόγος περί «μικρών τινών παρακτίων νήσων», αίτινες, κατά τους Ρώσους, έδει να δοθούν εις την Τουρκίαν προς ικανοποίησίν της.

Ο Eden καθ’ α είπεν εις τον Βασιλέα, αντέτινε αμέσως, ότι επί του προκειμένου ενδιαφέρεται η Ελλάς και δεν ηδύνατο να γίνη λόγος περί αυτού, οπότε ο Στάλιν αντιπαρετήρησεν ότι θα ηδύνατο ίσως να της δοθή ικανοποίησις αλλαχού.

«Το επεισόδιον αυτό εσταμάτησεν ευτυχώς εκεί, διότι η περαιτέρω εξέλιξις των πολεμικών γεγονότων έστρεψεν αλλαχού τας σκέψεις του Κρεμλίνου. Αφησεν, όμως, την μελαγχολικήν συναίσθησιν πόσον μεγάλοι ήσαν οι κίνδυνοι τους οποίους διέτρεχον τότε αι Εθνικαί υποθέσεις και πόσον ισχυρά έπρεπε να είναι η φωνή της Ελλάδας.

«Μήνας τινάς βραδύτερον, άλλη απειλή διεγράφετο, αναφερομένη εις τας εκεί της Βορείου Ηπείρου διεκδικήσεις μας. Η Αγγλική και η Αμερικανική Κυβέρνησις θέλουσαι να ενθαρρύνουν τον αγώνα της «αντιστάσεως», τον οποίο οι πράκτορές τους προσπαθούν να οργανώσουν εις τα όρη της Αλβανίας, απεφάσισαν να προβώσιν εις δήλωσιν εγγυομένην την ανεξαρτησίαν της χώρας αυτής μετά τον πόλεμον».

* * *
Ωστόσο, παρά τις παραπάνω διαβεβαιώσεις, οι Άγγλοι δεν έπαυσαν να διακινούν με τον ένα ή τον άλλο «ύπουλο» τρόπο το Δωδεκανησιακό Ζήτημα.
Στις 8 Μαΐου 1945 ο Γερμανός Στρατηγός Wagener Αρχηγός των κατοχικών Δυνάμεων του Δωδεκανησιακού συμπλέματος, υπογράφει στη Σύμη την άνευ όρων παράδοση της Δωδεκανήσου, παρουσία του Άγγλου Ταξιάρχη Moffat, του Συνταγματάρχη Acland και του Διοικητή του Ιερού Λόχου Έλληνα Συνταγματάρχη Χρήστου Τσιγάντε.

Τα Δωδεκάνησα, όμως, δεν παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα από τότε, κριθόσον εγκαταστάθηκε από 9 Μαΐου 1945 Αγγλική Διοίκηση Δωδεκανήσου, που διήρκεσε μέχρι την 31.3.1947, ήτοι, περίπου, επί διετία.
Την περίοδο αυτή, εκτός των άλλων, δεν παρουσιάστηκε καμία οικονομική πρόοδος. Απαλλάχθηκε μεν το εμπόριο από τη μονοπώληση των εισαγωγών-εξαγωγών από μέρους των Ιταλιών-Λεβαντίνων, αλλά υπήρχαν άλλα εμπόδια, όπως ήταν η γενική ύφεση των διεθνών εμπορικών συναλλαγών της εποχής εκείνης, η κρίση των μεταφορών, η απομόνωση της Δωδεκανήσου σαν χειριστής οικονομικής μονάδας κ.ά.

Εξάλλου, και ένας μεγάλος αριθμός των κατοίκων από τα υπόλοιπα νησιά του Δωδεκανησιακού συμπλέγματος είχεν εγκατασταθεί, κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, στη Ρόδο και η ανεργία στην πρωτεύουσα της Δωδεκανήσου ήταν εξογκωμένη.

Δυστυχώς, όμως, και ο τρόπος διακυβέρνησης του Δωδεκανησιακού συμπλέγματος από τους Άγγλους δεν υπήρξε ανάλογος με τον ενθουσιασμό με τον οποίο τούς υποδέχθηκε ο Ροδιακός λαός. Τα διάφορα Όργανα του Αγγλικού Στρατού που βρίσκονταν στα νησιά άρχισαν να ξεπουλούν το κάθε τι που μπορούσε να μετακινηθεί. Και πρέπει να μεταφερθεί, ότι επί Αγγλικής Διοίκησης, πέραν των άλλων αξιόλογων πραγμάτων, εκποιήθηκε και η γεννήτρια παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος των Ξενοδοχείων του Προφήτη Ηλία «Έλαφος και Ελαφίνα».

Ο αοίδημος Μητροπολίτης Ρόδου Απόστολος Τρύφωνος στην συνταχθείσα στις 1 Σεπτεμβρίου 1957, πρόσφατα, στην εφημερίδα «Ροδιακή» 6.12.2015, αναφέρει, εκτός των άλλων: «... «Οι φίλοι μου Άγγλοι, μη αρκούμενοι εις την παραίτησίν μου εζήτησαν και επέμενον εις την εις Ρόδον τελείαν απομάκρυνσίν μου, διότι δεν ηδύναντον να μου συγχωρήσωσι την δια μακράς εκθέσεώς μου προς τον τότε Πρωθυπουργόν της Ελλάδος καταγγελίαν της ληστεύσεως της Γερμανικής Πολεμικής λείας, ης η αξία κατά προς με δήλωσιν του Γερμανού Στρατηγού Βάγκενερ υπερέβαινε το 1.000.000.000 χρυσών μάρκων».

Πέραν, όμως, τούτων, οι Άγγλοι προσπάθησαν να δημιουργήσουν και στη Δωδεκάνησο ένα σύστημα όμοιο με εκείνο της παραμονής τους στην Κύπρο, προκειμένου να εξασθενίσει το αίτημα της Ένωσης, που ήταν η αμετακίνητη θέληση του Δωδεκανησιακού λαού. Για να εξουδετερωθεί η κίνηση αυτή των Άγγλων διοργανώθηκε από την τοπική Ηγεσία κατά τον Εσπερινόν του Πάσχα (21 Απριλίου 1946), Δημοψήφισμα υπέρ της Ένωσης.

* * *
Θεωρώ αναγκαίο να μεταφέρω εδώ στιχομυθία που διεξήχθηκε το 1946, επί Αγγλοκρατίας, μεταξύ του Άγγλου Αξιωματικού Mackibes και του Μιχάλη Κουγιουμτζή, Δωδεκανήσιου, μόνιμου κάτοικου Κω, η οποία αναγράφεται σε βιβλίο του ιστορικού-ερευνητή Βασίλη Χατζηβασιλείου και την οποία ανέφερε σε ανάλυσή του στην Αθηναϊκή εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» της 5.3.2001, ο δημοσιογράφος Βίκτωρας Νέτας:

«- Mackibes: Πες μου, Μιχάλη, τι θέλει ο Λαός της Κω: την Αγγλία, την αυτονομία ή την Ένωση με την Ελλάδα;
- Κουγιουμτζής: Περί Αγγλίας και αυτονομίας ουδείς λόγος να γίνεται. Ένωση και μόνον Ένωση με την Ελλάδα.
- Mackibes: Θα έρθει μια μέρα που θα μετανιώσετε.
- Κουγιουμτζής: Δεν θα μετανιώσουμε ποτέ, αν και ξέρουμε,ότι η Μάνα μας είναι φτωχή, αλλά δεν παύει να είναι Μάνα!»

Η Ιστορία, έστω και με ορισμένες παραλλαγές, όπως με τα επαναλαμβανόμενα πρόσφατα επικίνδυνα πάρε-δώσε μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας κοντά στα νησιά μας, δυστυχώς επαναλαμβάνεται, και στο τέλος τα πληρώνουν οι μικροί λαοί. Η επαγρύπνιση και η έγκαιρη αντιμετώπιση στο διπλωματικό πεδίο είναι δικό μας χρέος.

Παναγιώτης Ν. Πιπινέλης