Οι μικτοί γάμοι δωδεκανησίων νεανίδων με στρατιωτικούς ή κρατικούς λειτουργούς

Rodiaki NewsRoom

Από τα δόλια μέσα που επεδίωκαν οι ιταλοί κατά την 33ετή κατοχή τους

Γράφει ο Κυριάκος Ι. Φίνας

Είναι ιστορικά εξακριβωμένο, ότι οι ιταλοί, ήδη από τα πρώτα χρόνια εγκατάστασής τους στο Δωδεκανησιακό σύμπλεγμα, από το Μάιο του 1912, άρχισαν να μετέρχονται κάθε μορφής δυνατότητα που απέβλεπε στη φθορά του κοινωνικού και πατριωτικού ιστού που συνέδεε διαχρονκά και αποφασιστικά τον Δωδεκανησιακό πληθυσμό με την Ελλάδα και την Ορθόδοξη Θρησκεία τους.

Ενα ύπουλο μέτρο, που ευνοούσε τα επιδιωκόμενα σχέδια των κατακτητών για εξιταλισμό, ήταν οι μικτοί γάμοι Δωδεκανησίων Ελληνίδων με ιταλούς στρατιωτικούς, κυρίως ή κρατικούς υπαλλήλους, που υπηρετούσαν στην περιοχή των νησιών μας.
Αναμφίβολα, επί του προκειμένου, σημαντικό γεγονός που θα ευνοούσε την ύπουλη αυτήν προσπάθεια ήταν, ότι η θρησκεία των ιταλών, η ρωμαιοκαθολική εκκλησία, δεν απέχει πολύ από την Ορθοδοξία, την Ανατολική Εκκλησία, έχουν πολλά κοινά σημεία! Ομως, η διαφορά που επί αιώνες “βασανίζει” και δεν μπορούν να τα προσπεράσουν, ώστε να αρχίσει μία ειλικρινής και αναγκαία, πλέον, περισσότερο σήμερα μεταξύ των Θρησκευτικών Ηγετών τους είναι κυρίως δύο σημεία: το περίφημο Filioque (1), κυρίως, το αλάνθαστο και η κυριαρχία του Πάπα.

Ενώ κατά προηγούμενα των Ιταλών 380 χρόνια τούρκικης δουλείας, μεταξύ Ορθοδοξίας και Ισλαμισμού η θρησκευτική διαφορά ήταν αγεφύρωτη.
Εξάλλου, η Ορθόδοξη Εκκλησία ακολουθεί πιστά την Αγία Γραφή, που αριθμεί επτά Μυστήρια, στα οποία συμπεριλαμβάνεται και ο Γάμος.

Mario Lago. Φωτογραφία του 1933, όταν ο Lago συμπλήρωσε ήδη δέκα χρόνια στη διακυβέρνηση της Δωδεκανήσου.

Στην προσπάθεια τέλετης των μικτών γάμων αναδείχθηκε η ιταλική εποχή που Κυβερνήτης Δωδεκανήσου ήταν ο Mario Lago. Είχε, μάλιστα, καθιερώσει, πέραν των άλλων ελκυστικών μέσων και τη χορήγηση προικώου δώρου 5.000 λιρετών, το οποίο, κατά τον Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Ζαχαρία Ν. Τσιρπανλή (2), δεν ήταν ευκαταφρόνητο ποσό την εποχή εκείνη, αν ληφθεί υπόψη, ότι η χρυσή λίρα Αγγλίας στις συναλλαγές εξαργυρωνόταν με 100 ιταλικές λιρέτες.
Στην κλίμακα των υποχθονίων σχεδίων τους για τους μικτούς γάμους δεν παρέλειπαν και τους σεισμούς ακόμη.

Ο ιστορικός ερευνητής Κώστας Τσαλαχούρης, σε Μελέτη του που δημοσιεύθηκε στο “Δωδεκανησιακόν Αρχείον” (Αθήνα 1996), αναφερόμενος για τα αρχαία της Κω στο σεισμό του 1933, ως και τον ύπουλο τρόπο που περιήλθαν στην κατοχή των Ιταλών, γράφει: «...Στην Κω οι ανασκαφές έγιναν επί Τουρκοκρατίας με την υπόδειξη του Κώου ιστοριοδίφη Ιάκωβου Ζαράφτη, από το Γερμανό Αρχαιολόγο R. Herzop. Τότε, έγινε και η ανακάλυψη του Ασκληπιείου.

Αποτελούσε κοινή μυστικό των Κώων, ότι ο ακούραστος και σοφός ερευνητής Ζαράφτης, γνώριζε όλα τα μυστικά, που έκρυβε η Κωακή γη και έγραψε πολλές εκθέσεις για να δοθούν, όταν απελευθερωθεί η Πατρίδα του, Ελληνικές Αρχές. Στους σεισμούς του 1933, όπου η πόλη της Κω υπέστη ολοκληρωτική καταστροφή, ο Ζαράφτης βρήκε τραγικό θάνατο, καταπλακωθείς από τα ερείπια. Η κόρη του κράτησε την παραγγελία του πατέρα της και έκρυψε επιμελώς τις εκθέσεις». Τη συνέχεια μας τη δίνει έκθεση της Δωδεκανησιακής Νεολαίας.

«...αλλά η Ιταλική πανουργία εμηχανεύθη άλλον τρόπον, σατανικόν τω όντι, δια του οποίου ατυχώς επέτυχε του σκοπού της.
«Δια εντέχνου τρόπου επέτυχε γάμου ταύτης μετά ιταλού τελωνειακού υπαλλήλου και ούτω επέτυχε να αποσπάση όλας τας λεπτομερείας των αρχαιολογικών θησαυρών της Κω. Και έτσι, δια του ιταλού Αρχαιολόγου Jacobi και άλλων της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών, από του 1933 ανεσκάφη ολόκληρος η ερειπωθείσα πόλις της Κω.

«Τα ευρήματα φθάνουν εις τέχνην και αξίαν ανυπολόγιστον. Νύκτας και ημέρας Κώοι εργάται υπό ιταλούς επιστάτας ανέσυρον αγάλματα, τάφους, κοσμήματα, αγγεία εις ποσότητα μη δυναμένην να καταμετρηθή. Απαντα μετεφέρθησαν εις Ιταλίαν δι’ ειδικών ατμοπλοίων, τα οποία πηγαινοέρχονταν επί 7ετίαν συνεχώς εις Κω. Μεταξύ των ευρημάτων συγκαταλέγονται αι 7 Μούσαι, ευρεθείσαι παρά τω Θεάτρω της Κω, ο Ανδριάς του Ιπποκράτους εις υπερφυσικόν μέγεθος και πλείστα άλλα αγάλματα».

Εν τω μεταξύ, ο Μιχάλης Παπαμανώλης, Πρόεδρος της Δωδεκανησιακής Νεολαίας Ελλάδας, ο οποίος το 1944 βρισκόταν στο Κάιρο της Αιγύπτου, όπου και η Ελληνική Κυβέρνηση, τον Αύγουστο του ίδιου παραπάνω έτους υπέβαλε σχετική έκθεση στο 11 Επιτελικό Γραφείο του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Σύμφωνα με σχετική συνομιλία, που είχε με τον Αντισυνταγματάρχη Σ. Γκίκα, υπολόγισε ότι τα αρχαία αντικείμενα, που εκπλάπησαν από τους ιταλούς στην Κω την εποχή εκείνη υπερέβαιναν σε αξία τα 100 εκατομμύρια Αγγλικές λίρες, ήτοι 10 δισ. λιρέτες Ιταλίας της εποχής εκείνης, εν πλήρει Ειρήνη και αρκετά ανεπτυγμένη η Ιταλική Οικονομία.

Συν τω χρόνω, η Ιταλική Διοίκηση Δωδεκανήσου, πέραν της εφάπαξ χορήγησης του προικώου δώρου των 5.000 Λιρετών στα ζευγάρια του μικτού γάμου, εφάρμοσε και την παροχή μηνιαίου επιδόματος, γεγονός που συνετέλεσε, όχι βέβαια σε ευρεία κλίμακα, ώστε ορισμένες πτωχές Δωδεκανήσιες γυναίκες να νυμφευθούν ιταλούς.

Ωστόσο, έστω και σε μικρότεηρ κλίμακα, υπάρχουν και περιπτώσεις αρνητικών συνεπειών στα ιταλικά σχέδια, όταν ο Ιταλός της κατηγορίας αυτής στη νέα του ζωή εγκλωβιζόταν στο συμπαγές ελληνικό περιβάλλον της γυναίκα του. Οπότε, το αποτέλεσμα της ιταλικής κυβερνητικής αυτής προσπάθειας κατέληγε αρνητικό. Ετσι, μερικές από τις γυναίκες που πραγματοποίησαν μικτό γάμο με ιταλούς εδίσταζαν να δεχθούν την Καθολική Θρησκεία και πολλές, μάλιστα, βάπτιζαν ορθόδοξα τα παιδιά τους, τα μάθαιναν ελληνικά, ο δε σύζυγος μιλούσε ελληνικά, αφού ζούσε σε ελληνικό περιβάλλον.

Μεταπολεμικά οι περισσότερες οικογένειες που προέρχονται από μικτούς γάμους στα Δωδεκάνησα έφυγαν για την Ιταλία. Ως δε ενθυμούμαι πολύ καλά, όταν αρχές της 10ετίας του 1990, συγκεκριμένας αρχάς του 1992, αντιπροσωπεία του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Δωδεκανήσου μετέβημε στη Λατίνα της Κάτω Ιταλίας για να συμμετάσχουμε στις εκδηλώσεις, ανταποδίδοντας των δικών μας που πραγματοποιήθηκαν στη Ρόδο για τη διδυμοποίηση των Επιμελητηρίων μας, συναντήσαμε παιδιά Ιταλών που προέρχονταν από μικτό γάμο. Εκεί ζουν, αλλά αισθάνονται τους δεσμούς με τη μητρική Πατρίδα και το έχουν καύχημα για τη διπλή ρίζα τους. Και τύχαμε πολύ καλής υποδοχής.
Είχα πάρει μαζί μου μερικά από τα βιβλία έκδοσής μου για τα 2.400 χρόνια από την ίδρυσης της Ρόδου. Τα μοίρασα και ενθουσιάστηκαν, πολλοί, μάλιστα, τα φιλούσαν επιδεικτικά. Συγκινήθηκαν πάρα πολύ.

Επέμβαση της Ορθόδοξης Εκκλησιαστικής Αρχής
Το πρόβλημα των μικτών γάμων στα Δωδεκάνησα, ιδιαίτερα στη Ρόδο, το αντιμετώπισε έγκαιρα και σθεναρά ο αοίδιμος Μητροπολίτης Ρόδου Απόστολος Τρύφωνος (3). Εξαρχής εντόπισε, ότι ο κίνδυνος ήταν τριπλός: Θρησκευτικός, Εθνικός και Περιουσιακός. Και με την ορθοφροσύνη που τον διέκρινε στη μελέτη και προβολή των θεμάτων της 33ετούς Ποιμαντορίας του στην Επαρχία Ρόδου, παρά τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν, όχι μόνο από τους ιταλούς, αλλά αρχικά και από την Προϊσταμένη του Αρχή, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, δεν μεταπείστηκε, κι έτσι ματαιώθηκαν τα αντεθνικά σχέδια των Ιταλών και μόνο ένας μικρός αριθμός Δωδεκανησίων νεανίδων τέλεσαν Καθολικό γάμο.

Στον πρώτο Τόμο των Απομνημονευμάτων του, τα οποία και επανεκδόθηκαν από τους συγγενείς του αρχές της 10ετίας του 1980, ο Μητροπολίτης Α. Τρ. συμπεριέλαβε ειδικό κεφάλαιο με τον τίτλο: ‘Υπουλος δραστηριότης Θρησκευτικής και Εθνικής Προπαγάνδας.
Προκειμένου να κατατοπιστούν πλήρως οι αναγνώστες του άρθρου μας επί του θέματος, θεωρήσαμε επιβεβλημένο να αναδημοσιεύσουμε ολόκληρο το κείμενο από τις σελίδες 61-63 του Πρώτου Τόμου των Απομνηνευμάτων του.

Αναφέρει ο Μητροπολίτης Απ. Τρύφωνος
«Είναι αληθές, ότι καθόλον το διάστημα της προσωρινής κατοχής ούτε το Κράτος, ούτε η Καθολική Εκκλησία εξετέθησαν εις επίσημον προσηλυτισμόν.
«Πλην των εκθέτων βρεφών, ων τα πλείστα δικαιωματικώς προσέλαβον και ανέθρεψαν αι Καθολικαί Καλογραίαι, και τινα περιτρίμματα της Κοινωνίας, ουδείς Ορθόδοξος εξώμισε.
«Δυστυχώς, όμως, συνέβη κάτι το αναπόφευκτον, το οποίον και το Κράτος και η Καθολική Εκκλησία μετ’ ευχαριστήσεωςείδον και υπούλως υπέθαλψαν και τούτο είναι τα μικτά συνοικέσια. Δεδομένου, ότι η Θρησκεία δεν απείχε τόσον, όσον μεταξύ Χριστιανών και Τούρκων, ότι ο Πολιτισμός κατακτητών και κατακτηθέντων δεν ευρίσκετο πολύ διάφορος, αλλά και αυτός ο χαρακτήρ δεν διέφερεν ουσιωδώς, εφόσον επρόκειτο περί δύο μεσημβρινών λαών, η επιμιξία δεν συνήντα ανυπέρβλητα κωλύματα. Αι χρυσαί επωμίδες και οι επέραστοι τρόποι των κατακτητών δεν αφήκαν ασυγκινήτους τας καρδίας των θυγατέρων μας και ούτως εντός ολίγου ήρχιχσαν οι μικτοί γάμοι, τους οποίους τόσον ηυνόησαν ήτε Εκκλησία και το Κράτος, περί ου μάλιστα ελέγετο, ότι επεχορήγησε τους γάμους τούτους, δι’ ευνοήτους λόγους.

«Εφόσον οι γάμοι ούτοι εγίνοντο μεταξύ ενηλίκων και δη και τη συναινέσει των γονέων, η Εκκλησία ουδέν είχε να πράξη, ειμή να περιορισθή εις παραινέσεις και συμβουλάς, ων όμω ςη ανυσιμότης εις παρομοίας περιστάσεις εξουδετερούται υπό του πτερωτού Θεού. Ούτω, δε, τα πράγματα εχώρουν εις το απροχώρητον. Ο κίνδυνος ήτο τριπλούς: Θρησκευτικός, Εθνικός και περιουσιακός. Αι τοιαύται οικογένειαι αρχά ή γρήγορα θα εχάνοντο, τόσον δια την Ορθόδοξον Θρησκείαν, όσον και δια το Ελληνικόν Εθνος. Και επί πάσι, δεδομένου του εθίμου της προικός, κατά το οποίον όλη, σχεδόν, η έγγειος περιουσία δίδοται τω θυγατρί, συν τω χρόνω δια των τοιούτων συνοικεσίων ολόκληρας η έγγειος περιουσία της Ρόδου θα περιήρχετο εις χείρας των Ιταλών ακι οι ημέτεροι ή θα εγίνοντο δουλοπάροικοι αυτών, ή θα ηναγκάζοντο να εκπατρισθώσιν. Άλλος ούτος κίνδυνος Εθνικός, διότι θα μεταβάλλετο ο Εθνολογικός χαρακτήρ των Νήσων. Δεν μοι υπελείπετο, λοιπόν, ειμή η προσφυγή εις τα ηρωϊκά μέσα, και ταύτα ήσαν: η αποκήρυξις των μικτών γάμων,τ ων μη τελουμένων Ορθοδόξως και η αποκοπή των συναπτόντων τοιούτους γάμους από της Εκκλησιαστικής Κοινωνίας.

«Το μέτρον επέφερεν αμέσως το ποθούμενον αποτέλεσμα. Ολαι αι καλαί λεγόμεναι οικογένειαι, προς τας οποίας, κυρίως, εστρέφοντο αι βλέψεις των Ιταλών, ετρομοκρατήθηκαν και αι κόραι αυτών έκλεισαν ερμητικώς και τας θύρας και τας καρδίας των προς τους ερωτίλους επωμιδοφόρους. Εννοείται, ότι τούτο εγένετο μετά κόπου και αφού εξηντλήθη πανμέσον από τε της μιας και από τις άλλης πλευράς, όπως πεισθώ να άρω το μέτρον. Ηνωχλήθη, μάλιστα, περί τούτου και αυτό το Οικουμενικόν Πατριαρχχείον, το οποίον, εν αγνοία της καταστάσεως μοι διεβίβασε τηλεγραφικήν σχετικήν διαταγήν, εις ην εδέησε ν’ απαντήσω, θέτων εις την διάθεσίν του την παραίτησίν μου, όπως στείλη άλλον Αρχιερέα να εκτελέση την διαταγήν του, εμού αδυνατούντος. Το τηλεγράφημά μου, το επεξήγησα δια σχετικής επιστολής και ου μόνον η παραίτησίς μου δεν εγένετο αποδεκτή, αλλά και επαίνους εδέχθην δια τας συνετάς υπέρ του ποιμνίου προβλέψεις μου. Ακόμη και μετά την εκ της εξορίας επάνοδόν μου πολλαί μοι εγένοντο συστάσεις, μηδέ το Mario Lago και της κυρίας του εξαιρουμένων, αλλ’ εις μάτην. Εμεινα μέχρι τέλους άκαμπτος και η επιμονή μου αύτη υπήρξε σωτήριος, διότι και αν συνήφθησαν μικτοί τινες γάμοι, ούτοι έγιναν εις τα κατώτατα στρώματα της Κοινωνίας, όπου ουδεμία περιουσία εκινδύνευεν, αλλά και εις κόρας μακράν απεχούσας της οδού της απωλείας, ή της αναγκαστικής αειπαρθενίας».

Σημειώσεις
1. Filioque: και εκ του Υιού· όρος που προστέθηκε από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία στο Σύμβολο της Πίστεως (το “Πιστεύω”), σύμφωνα με το οποίο το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται όχι μόνο από τον Πατέρα, αλλά και από τον Υιό. 2) Ζαχαρίας Ν. Τσιρπανλής. “Ιταλοκρατία και Δωδεκάνησα 1912-1943” Ρόδος 1998. 3) Μητροπολίτης Ρόδου Απόστολος Τρύφωνος. Απομνημονεύματά του Αθήνα 1947.