Διαφωνία ή καβγάς;

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η ψυχολόγος Μαρία Καρίκη

Όλοι αποδεχόμαστε το γεγονός ότι είμαστε διαφορετικοί άνθρωποι και άρα έχουμε διαφορετικές αντιλήψεις και απόψεις. Σε θεωρητικό επίπεδο κάτι τέτοιο γίνεται πιο εύκολα κατανοητό. Τι γίνεται, όμως, όταν αυτή η διαφορετικότητα μπαίνει στη συζήτηση, στη λήψη αποφάσεων, στις επιλογές και στις πράξεις μας; Πόσο ψύχραιμοι είμαστε να σεβαστούμε ο ένας τον άλλο και να προσπαθήσουμε να βρούμε μια κοινή μέση λύση; Μάλλον στην πράξη δεν τα καταφέρνουμε και τόσο καλά! Είναι τότε που «ξυπνάει» ο εγωισμός, το πείσμα, η απολυτότητα και η ανάγκη «να έχουμε εμείς δίκιο!». Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, ο άλλος ξαφνικά μας φαίνεται αντίπαλος, εχθρός και νιώθουμε ότι πρέπει να αποδείξουμε τη δική μας συλλογιστική και να πείσουμε για την ορθότητα της σκέψης μας. Η ουσία του διαλόγου, που είναι η γόνιμη ανταλλαγή διαφορετικών οπτικών προσεγγίσεων, χάνεται και τη θέση της παίρνει μια ανταγωνιστική, προκλητική και επιβλητική ίσως συμπεριφορά.

Πολλές φορές σε ποικίλες συγκυρίες της ζωής μας αναρωτιόμαστε γιατί δεν μπορέσαμε να διαχειριστούμε καλύτερα μια σύγκρουση, μια αντιπαράθεση. Εκ των υστέρων διαπιστώνουμε ότι παρασυρθήκαμε από το συναίσθημά μας και ότι ίσως υπήρξαμε λίγο υπερβολικοί ως και ακραίοι. Μετανιώνουμε που δεν διατηρήσαμε την ψυχραιμία μας και όσοι επιτρέπουν στον εαυτό τους την αυτοκριτική πραγματικά αναρωτιούνται γιατί δεν μπόρεσαν να αντέξουν μια διαφορετική άποψη! Τι είναι αυτό που τόσο πολύ τους πείραξε; Γιατί το πήραν τόσο προσωπικά; Γιατί άραγε στο τέλος, θα έπρεπε οπωσδήποτε να είναι μια η επικρατέστερη και πιο «σωστή» εκδοχή της αλήθειας; Γιατί να μην μπορούν να συνυπάρχουν πολλαπλές απόψεις, ακόμα και αντιφατικές ή αντικρουόμενες;

Η πολυφωνία ούτως ή άλλως θα οδηγήσει σε μια διαφωνία. Είναι, όμως, απαραίτητο να ακολουθήσει το δρόμο του καβγά, της ρήξης ή ακόμα και του αφορισμού; Πρόκειται για μια πολύ ουσιαστική δεξιότητα παιδείας και πολιτισμού να μπορείς να ακούς τον άλλο, ακόμα και αν δεν συμφωνείς με αυτά που λέει. Δεν χρειάζεται να κυριαρχήσεις σε μια συζήτηση. Δεν είναι αναγκαίο να έχεις τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Δεν είναι απαραίτητο στο τέλος να συμφωνήσουν όλοι μαζί σου! Το ερώτημα είναι αν μπορείς να το αντέξεις αυτό. Μπορεί να είσαι μέρος της πλειοψηφίας ή και της μειοψηφίας. Δεν είναι αυτοσκοπός να πείσεις, να αποδείξεις, να μυήσεις, να προσηλυτίσεις. Σκοπός είναι να εκφραστείς, να μοιραστείς τη δική σου ματιά πάνω στα πράγματα και τις καταστάσεις. Κάποιοι θα σε καταλάβουν και κάποιοι όχι. Κάποιοι θα σε συμπαθήσουν και κάποιοι όχι. Ωστόσο, δεν μιλάς για να αρέσεις. Μιλάς για να αλληλεπιδράσεις, για να διευρυνθείς. Συζητάς για να μάθεις, να εξελιχθείς, να προβληματιστείς.

Ο καβγάς συμβαίνει όταν συνήθως μιλούν οι εγωισμοί, οι παρωπίδες, οι φανατισμοί, η απουσία ενσυναίσθησης και η ανταγωνιστική διάθεση. Ο καβγάς έχει να κάνει περισσότερο με τις δικές μας προβολές και τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και ερμηνεύουμε εμείς τη στάση και τα λόγια του άλλου. Όταν ματαιώνονται οι προσδοκίες μας, όταν θυμώνουμε, όταν αρνούμαστε να δεχτούμε ότι κάποιος άλλος μπορεί να βλέπει κάτι αλλιώς -ακόμα και λάθος να είναι- τότε συνήθως το κάνουμε «προσωπική υπόθεσή» και είμαστε έτοιμοι να αγωνιστούμε για την «επικράτηση», αλλά και «δικαίωσή» μας.

Δεν είναι εύκολο να αποφύγεις τη διαφωνία. Μπορείς, όμως, να αποφύγεις τον καβγά. Έχει να κάνει με τη δική σου στάση και αντίδραση. Αν δώσεις σε όλα αξία και προσοχή, αν όλα είναι εξίσου σημαντικά και σοβαρά, τότε κάθε λέξη από τους γύρω σου μπορεί να αποτελέσει αφορμή για μια έκρηξη. Ο εκνευρισμός αποτελεί την πιο πιθανή μας αντίδραση όταν θέλουμε να «επιβάλλουμε» ή να επικυρώσουμε τη δική μας νοοτροπία και κοσμοθεωρία ανάμεσα σε άλλους.

Η συζήτηση τότε μετατρέπεται σε μάχη, σε αγώνα που στο τέλος κάποιος «πρέπει» να νικήσει. Ένα τέτοιο μοντέλο ανταλλαγής απόψεων είναι καταδικασμένο να αποτύχει. Δεν σε ακούω για να με πείσεις, σε ακούω για να δω τι μπορώ να μάθω από εσένα ή για να διαπιστώσω πόσο διαφορετικά σκεφτόμαστε και πόσο μακριά είμαι από τη δική σου τοποθέτηση. Η συνύπαρξη αντιθέσεων, ο προβληματισμός που εγείρεται, ο πλουραλισμός οπτικών γωνιών συνθέτουν τη βάση των ανθρώπινων σχέσεων, της επικοινωνίας μας μεταξύ μας, αλλά και γενικότερα του πολιτισμού μας.

Τίποτα δεν γεννήθηκε μέσα από τη σιωπή, αλλά και τίποτα καλό δεν δημιουργήθηκε μέσα από την επιβολή και την απολυτότητα. Η διαφωνία φέρνει νέα ερεθίσματα, ερωτήματα και αναστοχασμούς. Ο καβγάς διαλύει τις σχέσεις και ισοπεδώνει οτιδήποτε εποικοδομητικό. Ο τρόπος, λοιπόν, που επιλέγουμε να διαχειριστούμε τις συγκρούσεις μας δείχνει και που μπορούμε να φτάσουμε: σε θυμό και αδιέξοδα ή σε μια κριτική στάση, χωρίς εμπάθειες και τσαμπουκάδες. Η επιλογή μας σε κάθε περίπτωση θα καθορίσει μελλοντικά τις επιλογές και τις αποφάσεις μας… για καλό ή κακό…