Ο Ίων Δραγούμης για τα Δωδεκάνησα

Rodiaki NewsRoom

Από τα αρχεία της ιστορίας

Στα Αρχεία του Κέντρου Συντάξεως του Ιστορικού Λεξικου της Ακαδημίας Αθηνών, υπάρχει η χειρόγραφη συλλογή ροδιακής γλωσσικής ύλης, την οποία κατάρτισε ο αείμνηστος Θεόδωρος Κωνσταντινίδης (1874-1950), ιατρός που εκλέχτηκε αντιπρόσωπος της τουρκοκρατούμενης τότε Δωδεκανήσου στο τουρκικό κοινοβούλιο για την τετραετία 1908-1912.

Εργάστηκε αποτελεσματικά για την οργάνωση του αγώνα τους, εναντίον των Τούρκων και την εκδίωξή τους από τα εδάφη που δεν τους ανήκαν.

Με την επιστολή του προς τον Ίωνα Δραγούμη τμηματάρχη επί των πολιτικών υποθέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών, αντικρούει τις ιταλικές προθέσεις κατοχής της Δωδεκανήσου, και πιθανώς είχε διαβληθεί από συκοφάντες.

Η εγγονή του Μαρία Παπαγεωργίου-Βαρδέλλη

Ο Ίωνας Δραγούμης, που τον τελευταίο καιρό είναι επίκαιρος σαν ιστορικό πρόσωπο, πολιτικός και εραστής, γνωστός από την “Εκτέλεσή” του, είχε αναμιχθεί και στο Δωδεκανησιακό ζήτημα.

Ήταν το 1912 και ήταν τμηματάρχης επί των πολιτικών υποθέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών. Στον Ίωνα Δραγούμη λοιπόν, απευθύνεται επιστολή του αειμνήστου Ροδίου ιατρού Θεόδωρου Κωνσταντινίδη, ο οποίος είχε σταλεί σε αποστολή στην Ευρώπη για να αντικρούσει τις ιταλικές προθέσεις κατοχής της Δωδεκανήσου και...πιθανώς είχε διαβληθεί από συκοφάντες. Το κείμενο της επιστολής αυτής έχει ως εξής:

Προς την Α. Εξοχότητα τον τμηματάρχη επί των πολιτικών υποθέσεων του υπουργείου των εξωτερικών κύριον κ. Ι. Δραγούμημ κ.τλ, κ.τλ, κ.τλ.

Εξοχώτατε
Εκ καθηκόντος πειθαρχίας και εκ του δικαιώματος απολογίας προαγόμενος υποβάλλω την παρούσαν έκθεσίν μου διασαφηνίζουσας σημείον τι της είς Ευρώπην αποστολήν μας διά το ζήτημα των νήσων, όσερ σημείον ευλόγως προκάλεσε παρεξήγησιν είς βάρος μου και των συναδέλφων μου Βενιαμίν και Καλαβρού.

Μέχρι της Βιέννης ακολοθούμεν πιστώς και απαρεγκλίτως τάς διαταγάς της Σεβαστής κυβέρνησις ώς και τάς οδηγίας των ημετέρων πρέσβεων μεθ’ όλης την κατακραυγήν των Ιταλικών και Βιενναίων εφημερίδων ότι δεν αντιπροσωπεύομεν τάς νήσους κατά τον Αμέλιο δυστυχώς μή διαψευσθέντα υπό των νησιωτών.

Εν Βιέννη ελάβομεν διαταγήν όπως μεταβώμεν εις Λονδίνον ανεχώρησε πρώτος ο κ. Καλαβρός και τούτο ίνα μεταβεί είς Βρυξέλλας και απολαύσει περισσότερον χρόνον τον εκεί μένοντα αδελφόν του.

Εγώ δέ μετά του Βενιαμίν αφού απεστείλαμεν το υπόμνημα είς το υπουργείον των εξωτερικών της Αυστρίας και αφού συνεννοήθημεν μετά των δημοσιογράφων Καραχάλιου και Νικολαΐδου εκ συμφώνου μετά του πρέσβους κ. Στρέϊλ ως όν συνεστήσαμεν να ζητήσει νέας οδηγίας εξ Αθηνών περί του άν έπρεπε κατόπιν της εκρήξεως του Βαλκανοτουρκικού πολέμου να αλλάξωμεν πλέον τον τύπον του υπομνήματος ζητούντες ένωσιν και ουχί αυτονομίαν και τουνά συστηθή είς τους νησιώτας να καμώσει δημοψηφίσματα επί τοιαύτης βάσεως, ασήλθομεν τη Βιέννης με πρόγραμμα διά Λονδίνου, αφού διερχόμενος των Βρυξελλών παρελαμβάνομεν και τον εκεί συνάδελφόν μας Καλαβρόν.

Εν τω μεταξύ, ως γνωστόν, είχε υπογραφεί και η Ιταλοτουρκική ειρήνη εν Ελβετία. Εν Βρυξέλλαις συναντήσαντες τον Καλαβρόν απροσδόκητως ηκούσαμεν παρ’ αυτού των πρότασιν ότι δεν πρέπει να προχωρήσωμεν είς το Λονδίνο κατόπιν της δοθείσης αμνηστείας, αλλά να μεταβώμεν είς Παρισίους όπου πληροφορούμενοι παρά της εκεί πρεσβείας τα νέα γεγονότα και τάς νέας οδηγίας της κυβερνήσεως αναλόγω κανονίσωμεν των περαιτέρω πορείαν μας προϋποθέτοντος του κ. Καλαβρού ότι και η κυβέρνησης ίσως θα μας ανεκαλεί. Ο κ. Βεννιαμίν εισπάσθη των γνώμων του Καλαβρού προβάλλων προς τούτο και λόγους υγείας. πράγματι δε είχε προσβληθεί από γρίπης και νεφρικών κωλικών εκ εξαμμιάστως.

Μόνος εγώ αντέκρουσα την πρότασιν του Καλαβρού επιμένων όπως μεταβώμεν εις Λονδίνον και εκεί αναμένωμεν τάς εκ Βιέννης ζητηθείσας οδηγίας. Προς τούτο δε επικαλούμαι και την μαρτυρίαν των εκεί παραστάντων κατά την συζητήσιν Καλυμνίων κ. Κινδύνη Ιωσήφ εξαδέλφου του Καλαβρού και αδελφού των εν Αθήναις κων Κινδύνη Ιωσήφ, Αρειοπαγείτου ως και του Αντωνίου Καλαβρού, αδελφού του ομωνύμου συναδέλφου.

Σημειωτέον μάλιστα ότι συμβουλευτικώς ο κ. Κινδύνης υπεστήριξε την γνώμην μου, ήτοι, ότι ωφείλομεν να συμμορφωθώμεν προςτην εντολήν και την δουθείσαν διαταγήν του να μεταβώμεν εις Λονδίνον αδιαφορούντες πρός τα γεγονότα και των δοθείσαν αμνηστείαν. Επι τέλους υπερίσχυσεν η γνώμη του κ. Καλαβρού και του πρέσβεως, όσον αφορά την διατύπωσιν του δημοσιεύματος.

Μετά 8 ημερών μόνον διαμονήν εν Παρισίοις, και ουχί ως επιστεύθη υπό τίνως πολύ περισσότερον, αναρρώσαντος του Βενιαμίν και αποσταλείσων ημίν παρά του εν Λονδίνω πρέσβεως των νέων οδηγιών, όπου αφού και σάλιν εξετελέσαμεν σαν ότι διετάχθη και ωρίσθη ήμην καθ’ ημετέρας διαταγάς και του κ. Θυμονού επιστρέψαμεν εις Αθήνας.

Μόνον εγών εν Αγγλία διεμαρτυρήθην προφορικώς είς τίνας κύκλους κατά της Ιταλικής παρατεινομένης κατοχής επί των νήσων και κατά των βλέψεων της Ιταλίας επί της Ρόδου υποβάλων και έκθεσιν, ήν κατέθεσα παρά τη ημετέρα πρεσβεία.

Κατά πόσον υπήρξεν επιτυχής η αποστολή μας δεν δύναμαι να αποφανθώ. ευθύς εξ αρχής όμως είχαν κατανοήσει και εμάντευσα ότι θα εκινούμεν τον φθάνον και την ζηλοτυπίαν ως και τα σχόλια πολλών πληρεξουσιών άλλων φιλοδοξησάντων και απαιτησάντων ρητώς να μετάσχωσι της επιτροπής.

Ταύτα χάριν της αληθείας επαφίημι δέ τη Υμ. Εξοχότητι να κρίνη περί της εμείς πολιτείας λαμβάνουσα υπ’ όψει τη προτέρα. πολυετή εν Ρόδω κοινωνικών μου δράσιν, καταφαίνεται εν ταίς προξενικαίς εκθέσεσι και ιδίως την υπηρεσία μου εν Κωνσταντινούπολη, όσο την ιδιότητα βουλευτού του Οθωμανικού κοινοβουλίου, ως μέλους του Πολιτικού συνδέσμου και ως μετασχόντος της κοινοβουλευτικής επιτροπής μετά των συναδέλφων Βαμβακά και Χωναίου διά τάς σφαγάς και τους φόνους των Βουλγάρων και Ελλήνων όσο των Τούρκων εν Ιστίς και Λαγκαδά της Μακεδονίας.

Και ήδη εκφράζω την λύσην μου αν κατάτι κατά των τελευταίων ταύτην αποστολήν επταισά πως ακουσίως, ώστε να προκαλέσω παρεξήγησίν του εναντίον μου, και αν δεν ηδυνήθην δυστυχώς να εκτελέσω ταύτην όλως ιδία δαπάνη, πεποιθώς όμως απολύτως ότι η επιτροπή και αποστολή ημών εις Ευρώπην μάλλον ωφέλησεν το νησιωτικόν ζήτημα παρά τάς συκοφαντίας και ραδιουργίας τινών επιμενόντων εισέτι ότι και το συνέδριον της Πάτμου και η ημετέρα αποστολή έβγαλε.

Διαθέτω μετά της Μεγίστης Υπολήψεως Θεόδωρος Κωνσταντινίδης
πρώην βουλευτής Ρόδου

Ρόδος τη 20η Δεκεμβρίου 1912

ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΚΩΣΤΑ ΤΣΑΛΑΧΟΥΡΗ