H γωνιά της γλώσσας μας «Γλυκές» ιστορίες: Από το μελεκούνι του Ομήρου μέχρι την κρέπα και το κρουασάν

Rodiaki NewsRoom

Επιμέλεια Αλέξανδρος Ν. Κατσαράς φιλόλογος

Mελεκούνι: η λέξη μελεκούνι αποτελείται από δύο συνθετικά .Το μέλε- που προέρχεται από το μέλι και το -κούνι που προέρχεται από το κουνί (κούνα, κούνες) τον όρο που χρησιμοποιείται για να δηλώσει τον σπόρο.

Ο όρος προέρχεται από το κόκκων που στην αρχαία ελληνική γλώσσα σημαίνει σπόρος. Η ιστορία του μελεκουνιού ξεκινάει από την αρχαιότητα. Το μέλι και το σουσάμι ήταν συστατικά της διατροφής των αρχαίων Ελλήνων, οι οποίοι είχαν επινοήσει διάφορα εδέσματα για να τα αξιοποιήσουν.

Ο Όμηρος στην Ιλιάδα αναφέρει την ονομασία «ίντριον», που σήμαινε πλακούντας με μέλι και σουσάμι, το οποίο το έτρωγαν οι 'Ελληνες για να μπορούν να έχουν αντοχή στις κακουχίες του πολέμου. Αναφορά έχει κάνει και ο Ηρόδοτος κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. αλλά και ο Αριστοφάνης. Η κοινή ονομασία του στα αρχαία χρόνια ήταν σησαμίς.

Κρέπα: προέρχεται από την γαλλική λέξη crepe η οποία με την σειρά της δημιουργήθηκε από το λατινικό crispa που σημαίνει «σγουρό,κατσαρό,τραχύ» λόγω της υφής και του σχήματος που είχε η κρέπα.

Κορμός: ο κορμός πιθανολογείται ότι έχει τις ρίζες του στην τελετουργία του κορμού από ξύλο, που κρατούσαν πάνω από τη φωτιά το βράδυ των Χριστουγέννων.
Ο κορμός καιγόταν τελετουργικά μπροστά σε όλα τα μέλη της οικογένειας. Λίγο πριν χαθεί εντελώς μέσα στις φλόγες, έριχναν ένα ποτήρι κρασί, ένα κομμάτι ψωμί, λίγο αλάτι και μερικές σταγόνες από ένα αναμμένο κερί, ενώ ταυτόχρονα όλοι μαζί έψελναν έναν θρησκευτικό ύμνο

Σοκολάτα: η βασική πρώτη ύλη για την παρασκευή της σοκολάτας είναι το κακάο, δηλαδή ο σπόρος του κακαόδεντρου. Η καλλιέργεια του κακαόδεντρου ήταν γνωστή στην Κεντρική και Ν.Αμερική από τους Μάγια και τους προγόνους τους, πρίν από το 600μ.Χ. Οι Αζτέκοι που έζησαν αργότερα, πίστευαν πως το κακαόδεντρο ήταν δώρο του Θεού Κετζακότλ, που είχε κλέψει τους καρπούς του από την Χώρα του Ήλιου, για να τους προσφέρει στους ανθρώπους.

Οι Αζτέκοι έτριβαν τους σπόρους του κακάο και με τη σκόνη τους αρωμάτιζαν ένα μίγμα από βανίλια, καλαμπόκι, κόκκινες καυτερές πιπεριές και ζεστό νερό.

Ονόμαζαν αυτό το ρόφημα «σοκολάτλ», δηλαδή «πικρό νερό», και το θεωρούσαν δυναμωτικό, και φάρμακο για ασθένειες.
Κρουασάν: είναι η ημισέληνος, το μισοφέγγαρο. Κρουασάν (croissant) είναι στην κυριολεξία η μετοχή του ρήματος croître και σημαίνει αυξάνω. Γι’ αυτό οι Γάλλοι με τη λέξη αυτή εννοούν το μισοφέγγαρο, επειδή πρόκειται να αυξηθεί και να γίνει πανσέληνος.

Όταν το 1683 οι Τούρκοι με τον αυτοκράτορά τους το Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή, πολιορκούσαν τη Βιέννη της Αυστρίας, επειδή δεν μπορούσαν να καταλάβουν την Αυστριακή πρωτεύουσα με έφοδο, άρχισαν να σκάβουν «λαγούμια» (υπονόμους), ώστε να περάσουν υπογείως τα ισχυρά τείχη της Βιέννης. Η επιχείρηση ίσως και να πετύχαινε, εάν την εποχή εκείνη οι βιεννέζικοι φούρνοι δεν ήταν χτισμένοι κοντά στα τείχη της πόλης και οι αρτοποιοί άκουσαν το υπόγειο σκάψιμο. Φυσικά, σήμαναν συναγερμό και ο Αυστριακός στρατός επετέθη και γλίτωσε τη Βιέννη.

Όταν οι Τούρκοι απομακρύνθηκαν, οι αρτοποιοί της Βιέννης για να πανηγυρίσουν το γεγονός της σωτηρίας τους, κατασκεύασαν ψωμάκια στο σχήμα του εμβλήματος της τούρκικης σημαίας, την ημισέληνο. Αυτό ήταν το σύμβολο της νίκης!

Μαρμελάδα: είναι μια λέξη που χρησιμοποιείται διεθνώς και έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα. Από τα χρόνια εκείνα οι Ελληνες συνήθιζαν να σιγοβράζουν κυδώνια με μέλι και να φτιάχνουν έναν πολτό, το «μελίμηλον». Η λέξη είναι σύνθετη και αποτελείται από τις λέξεις μέλι και μήλον.

Το μελίμηλο υιοθετήθηκε και αγαπήθηκε πολύ από τους Ρωμαίους, οι οποίοι το ονόμασαν «melimelum». Με το πέρασμα των αιώνων, η λέξη «μελίμηλον - melimelum» χάθηκε από τις ευρωπαϊκές γλώσσες, για να κάνει ξανά την εμφάνισή της περί το 1500 στην πορτογαλική λέξη «marmelo», η οποία σημαίνει κυδώνι . Στη γαλλική γλώσσα έγινε «marmelade» και στην αγγλική «marmalade».

Μιλφέιγ (Mille feuille): στα ελληνικά μεταφράζεται ως χίλια φύλλα και οφείλει την ονομασία του στην σφολιάτα και στην ιδιομορφία της ,δηλαδή στην δυνατότητα που έχει κάθε κομμάτι της να περιέχει πολλά φύλλα. Δεδομένου ότι κάθε παραδοσιακό κομμάτι σφολιάτας είναι διπλωμένο από έξι ως δέκα φορές και παράγει 300-400 φύλλα ,οι τρεις δόσεις σφολιάτας προσεγγίζουν τον αριθμό χίλια που δίνει το όνομα του στο γλυκό.

Γαλακτομπούρικο (Γαλακτομπούρεκο): η λέξη είναι σύνθετη και προέρχεται από το γάλα και το μπουρέκι. Ένα γλυκό ανατολίτικης προέλευσης βασισμένο στο γάλα, δηλαδή την πλούσια κρέμα που περιέχει, και το φύλλο (στα τούρκικα "μπουρέκ") γιατί μοιάζει πολύ με το μπουρέκι που περιγράφει μια σειρά από τούρκικα εδέσματα που γίνονταν αρχικά με ζύμη ψωμιού κι έπειτα με λεπτοανοιγμένα φύλλα.

Μελομακάρονο: το μελομακάρονο έχει ετυμολογικά αρχαιοελληνική προέλευση. Παράγεται από τη μεσαιωνική ελληνική λέξη «μακαρωνία» (επρόκειτο για νεκρώσιμο δείπνο με βάση τα ζυμαρικά, όπου μακάριζαν το νεκρό). Η μακαρωνία με τη σειρά της έρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «μακαρία», που δεν ήταν άλλο από την ψυχόπιτα, δηλαδή, ένα κομμάτι άρτου, στο σχήμα του σύγχρονου μελομακάρονου, το οποίο το προσέφεραν μετά την κηδεία. Αργότερα, όταν η μακαρία περιλούστηκε με σιρόπι μελιού ονομάστηκε: μέλι+μακαρία = μελομακάρονο .Οι Λατίνοι και αργότερα οι Ιταλοί χρησιμοποιούσαν τη λέξη μακαρωνία ως maccarone που τελικά κατέληξε να σημαίνει το σπαγγέτι.

Κουραμπιές: το όνομα «κουραμπιές» προέρχεται από το τουρκικό kurabiye, που σημαίνει «ξηρό μπισκότο».

Προφιτερόλ: η λέξη profiteroles εμφανίζεται τον 16ο αιώνα και σήμαινε αρχικά μικρά κέρδη. Πιθανολογείται ότι ονόμασαν έτσι ένα πιάτο που μαγείρευαν για τους υπηρέτες με τα περισσεύματα από το τραπέζι των αρχόντων.Στη συνέχεια τη χρησιμοποίησαν για να χαρακτηρίσουν τη ζύμη που «κερδίζει», δηλαδή που φουσκώνει στο ψήσιμο.

Σου: τo Σου πήρε το όνομα του από την Γαλλική λέξη chou που σημαίνει λάχανο λόγω τού σχήματος του.

Εκλέρ: τα Εκλέρ πήραν το όνομά τους, που σημαίνει λάμψη στα γαλλικά, από την γυαλάδα που αποκτούσαν λόγω της επικάλυψης με καραμέλα η σοκολάτα.

Κέικ: ο όρος cake προέρχεται από τη λέξη kaka των Βίκινγκς και άρχισε να χρησιμοποιείται στην Αγγλία από τον 13ο αιώνα.

Τιραμισού: η λέξη Tirami-su είναι ιταλική και σημαίνει ''σήκωσέ με'' ή ''ανέβασε με '', ερμηνεύοντας έτσι το διεγερτικό αποτέλεσμα που προκαλεί ο καφές και η ζάχαρη.

Λουκουμάς: από την τουρκική λέξη lokma που σημαίνει μπουκιά.

Χαλβάς: άλλο ένα γλυκό τουρκικής προέλευσης καθώς προέρχεται από τη λέξη helva που σημαίνει γλυκό.

Πανακότα (pana cotta): η καταγωγή της είναι από την Ιταλία και σημαίνει ψημένη-μαγειρεμένη κρέμα γάλακτος.

Mπισκότο: το όνομά του προέρχεται από τη λατινική ονομασία panis biscotus, που σημαίνει "ψωμί ψημένο δύο φορές". Στην Αμερική τα λένε cookies. H ονομασία προήλθε από το ολλανδικό keokje, που σημαίνει ''μικρή τούρτα''.

Μαντολάτο: το μαντολάτο είναι είδος γλυκίσματος με αμύγδαλα. Το όνομά του προέρχεται από την ιταλική λέξη mandorla (αμύγδαλο). Στην Ιταλία ονομάζεται mandorlato (σε μετάφραση «γεμάτο με αμύγδαλα») και υπάρχει σε αρκετές τοπικές παραλλαγές.