72 χρόνια από την εκτέλεση του Μιχάλη Βρούχου και Γιώργου Κωσταρίδη στη Ρόδο

Rodiaki NewsRoom

Έπεσαν για την Πατρίδα και την Λευτεριά - Τρισάγιο χθες στον τάφο των δύο ηρώων

Συμπληρώθηκαν 72 χρόνια από την εκτέλεση από τους Γερμανούς των δύο Δωδεκανησίων πατριωτών Μιχάλη Βρούχου και Γιώργου Κωσταρίδη. Οι οικογένειες τους πραγματοποίησαν χθες στο παλαιό νεκροταφείο του Αγίου Δημητρίου τρισάγιο στον τάφο των δύο ηρώων, χωρίς την παρουσία των τοπικών αρχών όπως συνηθίζουν κάθε χρόνο.

Σημειώνεται ότι συνήθως το τρισάγιο γίνονταν στο ηρώο που βρίσκεται στο ύψωμα του Μπελ Πάσο στο σημείο ακριβώς όπου εκτελέστηκαν στις 20 Σεπτεμβρίου 1944 οι δύο πατριώτες, αλλά φέτος αποφασίστηκε να γίνει στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου όπου έχουν ταφεί σε κοινό τάφο ο Γιώργος Κωσταρίδης και ο Μιχάλης Βρούχος.
Για την πατριωτική δράση των δύο Ροδιτών είναι σχετικό το άρθρο μου στη “Ροδιακή” το Σεπτέμβριο του 2015.

«Η εκτέλεση των δύο Ροδιτών έγινε στις 20 Σεπτεμβρίου 1944, αφού προηγήθηκε μια δίκη με συνοπτικές διαδικασίες δύο μέρες νωρίτερα (!) από το Στρατοδικείο της Μεραρχίας Εφόδου «Ρόδος» που καταδίκασε σε θάνατο τον Βρούχο και τον Κωσταρίδη (μαζί με τρεις Ιταλούς) «εν ονόματι του γερμανικού λαού» με την κατηγορία «της συνδρομής προς την υπηρεσία πληροφοριών του εχθρού».

Οι δύο Ροδίτες είχαν ενταχθεί στις υπηρεσίες του κατασκοπευτικού κλιμακίου της Ρόδου που μετέφερε πληροφορίες στις συμμαχικές δυνάμεις για τις κινήσεις των Γερμανών και των Ιταλών στη Ρόδο και τα άλλα νησιά. Ο Βρούχος και ο Κωσταρίδης είχαν αναπτύξει ένα ισχυρό δίκτυο πληροφοριοδοτών μέσα στις εχθρικές γραμμές και με μεγάλο κίνδυνο της ζωής τους κατόρθωναν να ενημερώνουν το κατασκοπευτικό κλιμάκιο που βρισκόταν στο Λημέρι της Μονολίθου.

Ο Σπύρος Κατέχης (επικεφαλής του κατασκοπευτικού κλιμακίου) περιγράφει τον Γιώργο Κωσταρίδη σαν «ένα φλογερό και ριψοκίνδυνο πατριώτη και τολμηρό στις εκφράσεις του», ενώ τον Μιχάλη Βρούχο «σαν συντηρητικό με φρονιμάδα και πολύ προσεκτικό». Μάλιστα, ο Βρούχος ήταν αυτός που βρήκε τους Ιταλούς, οι οποίοι-όπως αναφέρει ο Κατέχης-προσφέρθηκαν να βοηθήσουν με σκοπό μετά τον πόλεμο να τύχουν υποστήριξης από τις συμμαχικές δυνάμεις.

Οι δύο Ροδίτες σε συνεργασία και με πολλούς άλλους συμπολίτες μας συγκέντρωναν πάντοτε πολύτιμες πληροφορίες για τις κινήσεις των Γερμανών, ο δε Βρούχος που ήταν άριστος ραδιοτεχνίτης δεν δίσταζε να πηγαίνει ακόμη και στο Λημέρι της Μονολίθου για να επισκευάσει τον ασύρματο του κατασκοπευτικού κλιμακίου όταν πάθαινε βλάβη, η δε σύλληψή του από τους Γερμανούς έγινε όταν επέστρεφε από μια τέτοια αποστολή !..

Η δράση των δύο Ροδιτών ήταν ιδιαιτέρως χρήσιμη για τις συμμαχικές δυνάμεις, αλλά οι Γερμανοί –φυσικά με τη συνδρομή καταδοτών- κατόρθωσαν να τους εντοπίσουν και να τους συλλάβουν. Στις πολύωρες ανακρίσεις τους, σε καμιά περίπτωση δεν λύγισαν, ούτε κατέδωσαν τους συνεργάτες τους. Είναι πάντως χαρακτηριστικό ότι στους δύο πατριώτες όταν το κατασκοπευτικό κλιμάκιο αντιλήφθηκε ότι στένευε γύρω τους ο γερμανικός κλοιός, τους πρότεινε να τους φυγαδεύσει στη Μέση Ανατολή, αλλά αυτοί αρνήθηκαν.

ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ
Τις τελευταίες ώρες της τραγωδίας περιγράφει ο δημοσιογράφος Κώστας Τσαλαχούρης στο καταπληκτικό βιβλίο του «Ρόδος 43-44 Μέρες αντίστασης και προδοσίας» όπου ο Γιώργος Βρούχος διηγείται τα συγκλονιστικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στις δύο οικογένειες μόλις το γερμανικό στρατοδικείο εξέδωσε την καταδικαστική απόφαση:

«Η αδελφή του Γιώργου Κωσταρίδη Ανθούλα, μετέπειτα σύζυγος του αδελφού μου Κώστα και ο αδελφός μου Σάββας, είχαν μάθει ότι γινόταν η δίκη και περίμεναν την απόφαση έξω από την Πύλη Ντ΄Αμπουάζ. Κατά τις 11 φάνηκε η συνοδεία. Ο Γιώργος ο Μιχάλης και οι τρεις Ιταλοί είχαν τα χέρια πίσω δεμένα με χειροπέδες, γεγονός που σήμαινε την καταδίκη τους σε θάνατο. Ο Γιώργος φώναξε την αδελφή του Ανθούλα, κουράγιο. Ο πόλεμος κοντεύει να τελειώσει». Ο Μιχάλης πέρασε αμίλητος. Δεν είπε τίποτα στον Σάββα. Είχε μεγάλα εκφραστικά μάτια. Έφτανε να σε κοιτάξει για να καταλάβεις τι ήθελε να σου πει...».

Για την καταδίκη ενημερώθηκαν από τον Σάββα. Ο πατέρας Βρούχος ήταν ψύχραιμος. «Σε λίγο η αυλή μας γέμισε κόσμο-αφηγείται ο Γιώργος Βρούχος. ’Ετρεξαν οι γειτόνισσες, η Πολυξένη Κόχυλα, η Ευαγγελία Κοτζιά, η Σοφία Μικρομανώλη με τις αδελφές της Μαρία και Χρυσή Δεληγιάννη, η Ξανθίππη Παπανικολάου με τα παιδιά τους.

Ήρθαν και οι πρόκριτοι της εποχής εκείνης Γιάννης Οικονομίδης, Κώστας Χατζηκωνσταντής, Μιχάλης Πετρίδης, Συμεών Λαμπαδάριος, Μιχάλης Βιττώριας και ο Αργύρης Θεοχάρης, ο οποίος ήταν συνεργάτης των καταδικασθέντων, περιφρονώντας τον κίνδυνο που οπωσδήποτε διέτρεχε και συζητούσαν με ποιον τρόπο θα ματαίωναν την εκτέλεση της θανατικής ποινής».

Ο τάφος των δύο ηρώων Μιχάλη Βρούχου και Γιώργου Κωσταρίδη

Την επομένη μέρα ο Ευάγγελος Φώκιαλης με το αυτοκίνητό του μετέφερε τη μητέρα του Μιχάλη Βρούχου και την Ανθούλα Κωσταρίδη στον Προφήτη Ηλία για να υποβάλουν την αίτηση χάριτος στον Γερμανό Διοικητή. Την αίτηση παρέλαβε ένας αξιωματικός, αλλά δεν υπήρξε κανένα αποτέλεσμα. Έγινε επίσκεψη και στον Μητροπολίτη Απόστολο, ο οποίος τους διαβεβαίωσε ότι είχε ήδη κάνει διάβημα στους Γερμανούς, που όμως απέβη άκαρπο.

«Όλη τη νύχτα στο σπίτι μας-συνεχίζει στην αφήγηση του ο Γιώργος Βρούχος- ψάλλαμε το μικρό παρακλητικό κανόνα στην Παναγία. «Ελπίς απελπησμένων, συ μοι βοήθησον».

Το πρωί της 20ης Σεπτεμβρίου οι οικογένειες ενημερώθηκαν ότι τα δύο παιδιά εκτελέστηκαν. Δεν επετράπη να τους επισκεφθεί ορθόδοξος ιερέας, παρά μόνο ο στρατιωτικός ιερέας Don Giuseppe della Vedova , από τον οποίο οι δύο πατριώτες ζήτησαν χαρτί και μολύβι και έγραψαν τρία γράμματα. Το γράμμα του Μιχάλη Βρούχου παρέδωσε στον πατέρα του ο Τάσος Χαραλάμπης, που ήταν τότε διευθυντής στο ξενοδοχείο «Θέρμαι».

Μέλη των οικογενειών Κωσταρίδη και Βρούχου στο χτεσινό τρισάγιο στο παλαιο νεκροταφείο

Το αποχαιρετιστήριο γράμμα του Μιχάλη είναι συγκλονιστικό. Έγραφε: «Αγαπητοί μου γονείς, σας ζητώ να με συγχωρήσετε για τη μεγάλη λύπη που σας προξενώ. Όταν αναμείχθηκα σ΄αυτήν την υπόθεση, ήξερα ποιο θα είναι το τέλος μου. Παπά, εσύ με έμαθες ότι πάνω απ΄όλα τιμιώτερον και σεβαστώτερον εστίν η Πατρίς, Χριστίνα, Κώστα, Σάββα, Αμαλία, Μαρίκα, Γιώργο, Πόπη σας φιλώ όλους. Να προσέχετε τη μαμά. Καζέρμα Ρεγγίνα 20 Σεπτεμβρίου 1944, ο υιός σας Μιχάλης».

Την σκηνή της εκτέλεσης των δύο Ροδιτών περιγράφει ο Ιταλός ιερέας: «Ήταν ψύχραιμοι και αξιοπρεπείς. Βάδιζαν προς τον Γολγοθά με ψηλά το κεφάλι. Πέθαναν σαν ήρωες, ζητωκραυγάζοντες για την Ελλάδα!..»

Την ιστορία των δύο πατριωτών περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια στο βιβλίο του (που εκδόθηκε τον Φεβρουάριο του 1997) ο φίλος Κώστας Τσαλαχούρης και σαν επίλογο γράφει:

«Κάθε πρωί στις 20 Σεπτεμβρίου, χρόνια τώρα, ένας πατέρας, ο Νικόλαος Βρούχος, ξυπνούσε τα χαράματα. Η πέμπτη πρωινή τον έβρισκε ορθό να κοιτάζει προς τον ουρανό και να μιλά με τ’ άστρα. ΄Ηταν τα ίδια άστρα που είδε ο γιος του Μιχάλης εκείνο το πρωινό στις 20 Σεπτεμβρίου 1944.

Αντίκρισε στο εκτελεστικό απόσπασμα αυτά τα ίδια άστρα για τελευταία φορά. Το ίδιο πρωινό δεκάδες χρόνια τώρα ένας άλλος, ο αδελφός του Γιώργος, πηγαίνει στον Αϊ Δημήτρη για να πει μια καλημέρα στα παλικάρια μας. ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΧΡΕΟΣ».

Γράφει ο Γιώργος Ζαχαριάδης