Γνωρίζοντας την Κάλυμνο μέσα από το βιβλίο «Στην Κάλυμνο του Μεταπολέμου»

Rodiaki NewsRoom

Της
Μαριάννας Αδάμ Γκρόγκου
Φιλολόγου – Συγγραφέως

Ο αξιότιμος καθηγητής Μουσικής και Άρχων Μάϊστωρ της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας κύριος Γεώργιος Ι. Χατζηθεοδώρου είναι ο συγγραφέας του βιβλίου που φέρει τον τίτλο «Στην Κάλυμνο του Μεταπολέμου» και τον υπότιτλο «Αναμνήσεις - Θρύλοι – Παραδόσεις – Ιστορίες αλλοτινού καιρού».

Την δεύτερη αυτή έκδοση κάλυψε οικονομικά ο Δήμος Καλύμνου ως τιμή και αγάπη στην άοκνη προσφορά του κυρίου Γεώργιου Ι. Χατζηθεοδώρου στην εκπαίδευση, την ιστορία και την λαογραφία του τόπου του. Πολυγραφότατος στην ειδικότητα της Μουσικής, αλλά και εξαιρετικός και άφθαστος συγγραφέας της ιστορίας και της λαογραφίας του νησιού της Καλύμνου. Είχα την ιδιαίτερη τιμή και χαρά, πριν λίγο καιρό, να λάβω το βιβλίο του ως δώρο εγκάρδιας φιλίας και να τον γνωρίσω προσωπικά σε επίσκεψη μου στην όμορφη Κάλυμνο.

Οφείλω να ομολογήσω ότι με ενθουσίασε με την αξιόλογη προσωπικότητά του, τον ζωντανό και μεστό του λόγου και την απλότητα του χαρακτήρα του, που με πολύ χαρά και αγάπη μου έκανε ενδελεχή περιήγηση σε ολόκληρη την Κάλυμνο και μου δίδαξε γνώσεις για τον τόπο του, που κανένας άλλος δεν θα μπορούσε να το κάνει τόσο γλαφυρά, αναλυτικά και βιωματικά.

Με αυτό το βιωματικό και ζωντανό του λόγο μέσα από την ιδιαίτερη καλύμνικη του ντοπιολαλιά θα μας διδάξει και στο βιβλίο του γνώσεις, βιωματικές εμπειρίες, παραδόσεις και λαογραφικές ιστορίες για την ζωή της Καλύμνου, αλλά και των μικρών νησιών της Τελένδου και της Ψερίμου, που ίσως πρώτη φορά υπάρχουν αποτυπωμένες σε γραπτό λόγο.

Από άποψη ιστορική, μας μεταφέρει παραστατικά και βιωματικά στα μεταπολεμικά χρόνια στο χώρο της Καλύμνου, σε χρόνια δύσκολα, στερημένα και κρίσιμα για το νησί της Καλύμνου και κατ’ επέκταση για τον ελλαδικό χώρο.

Μας αναλύει τα ιστορικά γεγονότα μετά την λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1945 και μετά την επίσημη ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην μητέρα Ελλάδα στις 7 Μαρτίου του 1948. Ένα χαρακτηριστικό ιστορικό γεγονός που παρουσιάζει στο βιβλίο του ο καθηγητής κύριος Χατζηθεοδώρου και αποτυπώνει την δωρικότητα των κατοίκων της Καλύμνου, αλλά και τα βαθιά συναισθήματα τους για την ελευθερία και την προάσπιση των ιδανικών της πίστεως μας, είναι το γεγονός του «πετροπόλεμου», που συνέβει στην τότε ιταλοκρατούμενη Κάλυμνο κατά το 1935 στην εκκλησία της Παναγίας της Κεχαριτωμένης, όπου οι γυναίκες με όπλα τις πέτρες πετροβόλησαν τους Ιταλούς στρατιώτες ως αντίδραση στην πρόθεση τους να τους αλλάξουν θρησκευτικό δόγμα.

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Κάλυμνος συνδέθηκε ιδιαίτερα με την ναυτιλία και ιδίως με την αλίευση και επεξεργασία των σφουγγαριών και το εμπόριο τους, είτε στο εσωτερικό, είτε στο εξωτερικό, εξ’ ου και ο χαρακτηρισμός της Καλύμνου ως «το νησί των σφουγγαράδων».

Χαρακτηριστικό παράδειγμα για την αλίευση των σφουγγαριών είναι το κεφάλαιο «Το σφουγγάρι και οι άνθρωποι του - Οι μηχανικοί» που μας παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τον θαλάσσιο και εκδικητικό κόσμο του σφουγγαριού, που πολλές φορές αποβαίνει μοιραίος για τον σφουγγαρά ή αλλιώς τον μηχανικό με την απώλεια μέλους του σώματος του (μερική ή ολική αναπηρία) ή ακόμα και με τον θάνατό του.

Σημαντικές πληροφορίες δίνονται, εκτός από την γενική εικόνα της κατάστασης της Καλύμνου, για την κοινωνική, την οικονομική, την πολιτική, την πολιτιστική, την εκκλησιαστική, την εκπαιδευτική και επαγγελματική ζωή της Καλύμνου.

Από λαογραφική άποψη, η καταγραφή των ηθών και εθίμων, των θρύλων, των παραδόσεων και των φανταστικών ιστοριών είναι μοναδική και μεταφέρει τον αναγνώστη σε χρόνια αλλοτινά, πιο ευχάριστα και μυθικά. Με τον παραστατικό, γλαφυρό και άμεσο του γραπτό λόγο καταγράφει την προφορική παράδοση του τόπου του και καταστεί το έργο του διαχρονικό, που θα μείνει ως κληρονομιά από γενιά σε γενιά για την παράδοση της Καλύμνου και θα γεφυρώσει το σήμερα με το χθες.

Ο ίδιος αναφέρει στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου του, που φέρει τον τίτλο «Χαμοζωή μικρές χαρές, μεγάλες λύπες», την πραγματική ιστορία που είναι βγαλμένη από την σκληρή καθημερινότητα του μεταπολέμου σημειώνοντας ότι: «Μέσα στα σημειώματά μου με τις αναμνήσεις, τους θρύλους και τις παραδόσεις, τα περιστατικά με τα στοιχειά και τους πειρατές και τις ιστορίες αλλοτινού καιρού, δε θα βρείτε ιστορίες της καθημερινής ζωής των ανθρώπων του μεσοπολέμου – και πιο παλιά – της Καλύμνου και τούτο γιατί είναι τόσο πολλές, ώστε δεν αρκούν πολλοί τόμοι, για να τις χωρέσουν.

Άλλωστε δεν έχουν τελειωμό, αφού η ζωή όπως προχωρεί τις δημιουργεί συνέχεια, έστω κι αν αλλάζει το πρόσωπό τους και το προσαρμόζει στις συνθήκες της κάθε εποχής». Με τον δικό του, λοιπόν, μοναδικό και ζωντανό λόγο αφήνει τα λαογραφικά στοιχεία να μιλήσουν από μόνα τους και να μεταδώσουν την παράδοση της Καλύμνου στον αναγνώστη.

Από γλωσσολογική άποψη, πολύτιμες πληροφορίες παρέχονται για την ιδιωματική γλώσσα της Καλύμνου στο τέλος του βιβλίου στο «Γλωσσάρι» και στη συνέχεια στα «Τοπωνύμια». Εκεί, ο συγγραφέας έχει καταγράψει πάμπολλες καλυμνιώτικες λέξεις και καλυμνιώτικα τοπωνύμια με συστηματικό, οργανωτικό και αλφαβητικό τρόπο, ενώ μας δίνει παράλληλα τη σημερινή σημασίας τους, αποτελώντας έτσι ένα σημαντικό εργαλείο για την κατανόηση της καλυμνιώτικης γλώσσας και την εμβάθυνση μιας γλώσσας με πολλούς δωρικούς ιδιωματισμούς.

Τελειώνοντας το σημείωμα αυτό για το αξιόλογο, εμπεριστατωμένο και καλογραμμένο βιβλίο, είτε από πλευρά ιστορική, είτε από πλευρά λαογραφική, είτε από πλευρά γλωσσολογική, συμπεραίνουμε ότι ο αγαπητός και εξαίρετος καθηγητής κύριος Γεώργιος Ι Χατζηθεοδώρου καταγράφει την ιστορία, την λαογραφία, την γλώσσα και τον πολιτισμού του εκρηκτικού νησιού της Καλύμνου. βάζοντας το δικό του λιθαράκι στην επιστήμη με την αστείρευτή του αγάπη για τον τόπο που τον ανέθρεψε επάξια.