Tα Δωδεκάνησα κατά το έπος του 1940

Rodiaki NewsRoom

Επιμέλεια Γιάννη Ι. Χήρα
Ιστορικού ερευνητή

28 Οκτωβρίου 1940: Μια ιστορική εθνική επέτειος που, κάθε χρόνο, γιορτάζεται με κάθε επισημότητα, σε κάθε γωνιά της Ελλάδας.

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει αρχίσει απ’ το 1939, με τη γερμανική εισβολή στην Πολωνία (1 Σεπτεμβρίου) κι έπειτα με την κήρυξη του πολέμου απ’ τη Γαλλία και τη Μεγάλη Βρετανία εναντίον της Γερμανίας (3 Σεπτεμβρίου).

Στις 10 Ιουνίου 1940 η Ιταλία εισέρχεται στον πόλεμο και τον Αύγουστο του 1940 προκαλεί τη χώρα μας, με τον τορπιλισμό στην Τήνο του ευδρόμου «Έλλη», ανήμερα της μεγάλης γιορτής της Παναγίας. Είναι ο προάγγελος της ιταλικής επίθεσης στην Ελλάδα, που προετοιμάζεται με κάθε μυστικότητα πριν αυτή εκδηλωθεί: στις 28 Οκτωβρίου του 1940.

Η χώρα μας, χωρίς να διαθέτει τα τεράστια πολεμικά μέσα των εισβολέων Ιταλών και με μόνα όπλα της την ψυχή και τη γενναιότητα του λαού της, λέει ΟΧΙ στο ιταμό τελεσίγραφο του Ιταλού δικτάτορα Μουσολίνι, καταφέρνοντας, στο Μέτωπο της Αλβανίας, καίριο κτύπημα στις ιμπεριαλιστικές του φιλοδοξίες, σε σημείο ταπείνωσης, γεγονός που αναγκάζει τον επίσης δικτάτορα Χίτλερ ν’ ανασυντάξει τα πολεμικά του πλάνα και να προστρέξει σε βοήθεια του φανφαρόνου συμμάχου του.

Η Ελλάδα, αφού αντιστέκεται ηρωικά στις σιδηρόφρακτες στρατιές του Χίτλερ, υποκύπτει στις κατά πολύ ανώτερες στρατιωτικές του δυνάμεις κι αναπόφευκτα υπομένει, στις 24 Απριλίου 1941, την τριπλή κατοχή απ’ τις συνασπισμένες δυνάμεις της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Βουλγαρίας.
Κι απ’ τη σκληρή αυτήν κατοχή ξεπηδά η εποποιία της Εθνικής Αντίστασης που, σε συνδυασμό με τις νίκες των συμμάχων, οδηγούν στην πτώση των δυνάμεων του ναζιστικού και φασιστικού άξονα και στην απελευθέρωση της χώρας μας.

Αυτό είναι με λίγα λόγια το ιστορικό πλαίσιο της μεγάλης αυτής ιστορικής επετείου.

Όμως, τα Δωδεκάνησα την περίοδο αυτή είναι σκλαβωμένα, υπό την κατοχή των Ιταλών που, με τη συνθήκη της Λωζάννης του 1923, απέκτησαν κυριαρχικά δικαιώματα, με βάση το διεθνές δίκαιο και τις διεθνείς συνθήκες. Και, όσο κι αν είναι αντιφατικό κι οξύμωρο, απ’ τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο του 1940 αρχίζει να ξαναγεννιέται η ελπίδα ότι, μαζί με τη νίκη των ελληνικών και συμμαχικών δυνάμεων, θα έρθει επιτέλους κι η ώρα της δικής τους απελευθέρωσης.

Ας δούμε όμως -υπό μορφή χρονολογίου- τα κυριότερα γεγονότα, απ’ την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι τα χρόνια της Κατοχής:
1 Σεπτεμβρίου 1939
Γερμανική εισβολή στην Πολωνία.

3 Σεπτεμβρίου 1939
Η Γαλλία κι η Μεγάλη Βρετανία κηρύσσουν τον πόλεμο στη Γερμανία.

9 Απριλίου 1940
Γερμανική επίθεση στη Δανία και τη Νορβηγία.

10 Μαΐου 1940
Γερμανική επίθεση στην Ολλανδία, το Βέλγιο και τη Γαλλία, που θα συνθηκολογήσει στις 22-24 Ιουνίου.

10 Ιουνίου 1940
Η Ιταλία κηρύσσει τον πόλεμο στη Γαλλία και τη Μεγάλη Βρετανία. Δημιουργείται έτσι ο γερμανοϊταλικός Άξονας.

15 Ιουνίου-2 Ιουλίου 1940
Η Σοβιετική Ένωση καταλαμβάνει την Εσθονία, τη Λιθουανία, τη Λετονία, τη Βεσαραβία κι άλλα όμορα εδάφη.

27 Σεπτεμβρίου 1940
Τριμερές Σύμφωνο (Γερμανία-Ιταλία-Ιαπωνία).

28 Οκτωβρίου 1940
Στις τρεις τα ξημερώματα της Δευτέρας 28 Οκτωβρίου 1940 (για τους Ιταλούς η δεκάτη ογδόη επέτειος απ’ τη φασιστική «πορεία προς τη Ρώμη», που έφερε, το 1922, τον Μουσολίνι στην εξουσία), ο Ιταλός πρεσβευτής στην Αθήνα Γκράτσι επισκέπτεται, στην οικία του, τον πρωθυπουργό της χώρας Ιωάννη Μεταξά και του επιδίδει τελεσίγραφο, με το οποίο ζητάει την εντός τριών ωρών ελεύθερη διέλευση και στάθμευση των ιταλικών στρατευμάτων στην Ελλάδα.

Με τη γαλλική φράση «alors, c’ est la guerre», που σημαίνει «Πόλεμος λοιπόν», ο Μεταξάς απορρίπτει το ιταμό ιταλικό τελεσίγραφο κι απευθύνει διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό.
Αρχίζει έτσι η ιταλική επίθεση κατά της Ελλάδας, στο αλβανικό Μέτωπο, την ώρα που ο λαός -διαδηλώνοντας στους δρόμους της Αθήνας κατά της Ιταλίας- τρέχει με ενθουσιασμό να καταταγεί και να πολεμήσει στο Μέτωπο.

Η Ιταλία επιδιώκει μ’ αυτήν την αιφνιδιαστική -ακόμη και για τους συμμάχους της- επίθεση, δύο στόχους: να δημιουργήσει αντιπερισπασμό στις επιτυχίες του Χίτλερ, βάζοντας φρένο στη γερμανική εξάπλωση στο βαλκανικό χώρο, και, ταυτόχρονα, να περιορίσει τις βρετανικές θέσεις στη Μεσόγειο. Η Ελλάδα, εμπόδιο σ’ αυτές της τις φιλοδοξίες, πρέπει με κάθε τρόπο να τιμωρηθεί.

Η κατάσταση στα Δωδεκάνησα
Την περίοδο της ιταλικής εισβολής στην Ελλάδα, πολιτικός και στρατιωτικός διοικητής στη Ρόδο και στα λοιπά Δωδεκάνησα είναι ο διαβόητος τετράρχης του φασισμού Cesare Maria De Vecchi, Conte di Val Cismon, όπως υπογράφει κι όπως θέλει να αποκαλείται, μ’ αυτόν τον πομπώδη τρόπο.

28 Οκτωβρίου 1940
Οι Ιταλοί συγκεντρώνουν σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως (Concentramento) -στην τάφρο του φρουρίου- όλους τους άρρενες Δωδεκανήσιους Έλληνες υπηκόους ηλικίας 20-60 ετών.

Την ίδια ώρα στην Αθήνα, πυκνές ομάδες Δωδεκανησίων κάθε ηλικίας, απ’ τις συνοικίες της Αθήνας και του Πειραιά, αλλά κι από άλλα κέντρα της Αττικής, συγκεντρώνονται -με τα δωδεκανησιακά λάβαρα- στο κέντρο της πρωτεύουσας και κατακλύζουν τα γραφεία των δωδεκανησιακών Συλλόγων, για να τους πιέσουν να ενεργήσουν προς τα υπουργεία, ώστε να μπορέσουν να καταταγούν στον Εθνικό Στρατό. Ένα ήταν το αίτημα: «Να πολεμήσουν κι οι Δωδεκανήσιοι».

Πρόεδρος της Κεντρικής Δωδεκανησιακής Επιτροπής διορίζεται ο πατριώτης Ιωάννης Καζούλλης, ο οποίος έχει έλθει απ’ την Αίγυπτο για ειδική αποστολή.

1 Νοεμβρίου 1940
Ο Αλέξανδρος Διάκος απ’ τη Χάλκη, είναι ο πρώτος Έλληνας αξιωματικός που «πέφτει» ηρωικά μαχόμενος κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, στο λόφο της Τσούκας.

9 Νοεμβρίου 1940
Την ημέρα αυτή, ο τότε πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς, εκδίδει Βασιλικό Διάταγμα «Περί κατατάξεως εθελοντών πολέμου».

13 Νοεμβρίου 1940
Με βάση το παραπάνω Βασιλικό Διάταγμα, το Γενικό Στρατηγείο, με την υπ’ αριθμ. 10234/13.11.1940 διαταγή του, συγκροτεί το Σύνταγμα Εθελοντών Δωδεκανησίων, ως αυτοτελή μονάδα του στρατεύματος, με πρώτο προσωρινό διοικητή του και μετέπειτα διοικητή του Α΄ τάγματός του, τον βενιζελικό ταγματάρχη Μάρκο Κλαδάκη απ’ τη Σύμη.

27 Νοεμβρίου 1940
Ο Ιταλός κυβερνήτης De Vecchi φεύγει απ’ τη Ρόδο για τη Ρώμη. Δε θα επιστρέψει πλέον και θα αντικατασταθεί στις 7 Δεκεμβρίου απ’ το στρατηγό Ettore Bastico.

30 Δεκεμβρίου 1940
Ο Παναγιώτης Ορφανίδης απ’ το Απέρι Καρπάθου, είναι ο πρώτος Δωδεκανήσιος αξιωματικός της Αεροπορίας που «πέφτει» ηρωικά μαχόμενος κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο.
15 Ιουλίου 1941
Ο ναύαρχος Inigo Campioni αναλαμβάνει κυβερνήτης των νησιών.

Πηγή: Διαδίκτυο (περιοδικό
ΝΑΥΚΡΑΤΟΥΣΣΑ Οκτωβρίου 2009).

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑΝΝΗ ΙΩΑΝΝΗ ΧΗΡΑ
Ο Γιάννης Ιωάννη Χήρας γεννήθηκε στο Williamsport της Πενσυλβάνια των ΗΠΑ το 1969, από Καρπάθιους γονείς. Πατέρας του ήταν ο φαρμακοποιός Ιωάννης Ι. Χήρας (Ιωαννίδης) (1935-2001). Μητέρα του είναι η Ευαγγελία (Κική) Εμμ. Χρυσού (1949- ). Το 1978 εγκαταστάθηκαν οικογενειακώς στο Χαλάνδρι Αττικής. Το 1987 αποφοίτησε απ’ το 3ο Λύκειο Χαλανδρίου. Την ίδια χρονιά έφυγε στις ΗΠΑ για σπουδές. Τον Γενάρη του 1993 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Κάρπαθο, όπου είχαν εν τω μεταξύ εγκατασταθεί οι γονείς του. Από τότε μέχρι σήμερα ζει συνεχώς στο νησί. Είναι εισοδηματίας. Με την εγκατάστασή του στο νησί αφοσιώθηκε στο διάβασμα σοβαρών εντύπων.

Μάλιστα, το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό απ’ τη μόρφωσή του το ’χει αποκτήσει διαβάζοντας από μόνος του. Απ’ τις αθηναϊκές εφημερίδες προτιμά την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, την οποία διαβάζει απ’ το 1994 μέχρι σήμερα. Εδώ και κάποια χρόνια ασχολείται και με ιστορικές έρευνες. Τον ενδιαφέρει η τοπική ιστορία. Έχει επίσης στο ενεργητικό του και συγγραφικό έργο. Άρθρα του ιστορικού περιεχομένου έχουν δημοσιευθεί σε τοπικής εμβέλειας ΜΜΕ: στην ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ, στην ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΗ ΗΧΩ, στην ΑΔΕΣΜΕΥΤΗ ΚΑΡΠΑΘΟ, στην ΟΜΟΝΟΙΑ, στη ΡΟΔΙΑΚΗ και στο περιοδικό ΙΣΤΙΑ. Βιβλιοπαρουσίασή του έχει δημοσιευθεί στη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ.

Στο ΙΣΤΙΑ, εκτός από αρθρογράφος, υπήρξε και διορθωτής – μαζί με ένα ακόμη άτομο – των κειμένων του περιοδικού. Την περίοδο 2004-2005 υπήρξε - μετά από απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του τότε Δήμου Καρπάθου – ένα από τα μέλη της Συντακτικής Επιτροπής της εφημερίδας ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ, που εξέδιδε τότε ο Δήμος. Τον Οκτώβρη του 2010 ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Καρπάθου-Κάσου κ. Αμβρόσιος τον όρισε γραμματέα του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου του Ιερού Ναού ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ πόλεως Καρπάθου. Τον Νοέμβρη του 2014 ανανέωσε τη θητεία του. Το 2016, ο Γιάννης Ι. Χήρας δημιούργησε το γενεαλογικό δένδρο της οικογένειας Χήρα της Καρπάθου. Εκτός από τα ελληνικά, μιλάει, διαβάζει και γράφει και στα αγγλικά.
E-mail: jjhiras@gmail.com