Σύμη 8 Μαΐου 1945

Το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου.

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1943, μετά την απόβαση των Συμμάχων στην Σικελία και την πτώση του Μουσολίνι, η Ιταλία υπέγραψε ανακωχή, σύμφωνα με την οποία οι Ιταλοί θα παρέδιδαν τα Δωδεκάνησα στους Συμμάχους. Όμως οι Γερμανοί δεν έμειναν άπρακτοι, προέβλεπαν τις εξελίξεις και προετοιμάστηκαν. Στις 11 Σεπτεμβρίου, μετά από μικροσυμπλοκές, ανάγκασαν τους Ιταλούς να τους παραδώσουν τη Ρόδο. Δυο μέρες αργότερα, στις 13 Σεπτεμβρίου, κατέλαβαν την Κάρπαθο αμαχητί, στην οποία είχαν αποβιβαστεί στις 6 Σεπτεμβρίου, προτού ακόμη ανακοινωθεί η ανακωχή. Τα ξημερώματα της 3ης Οκτωβρίου οι Γερμανοί επιτέθηκαν εναντίον των Συμμαχικών δυνάμεων που είχαν αποβιβαστεί στην Κω και, μετά από σκληρές μάχες, κατέλαβαν το νησί. Στις 7 Οκτωβρίου οι Γερμανοί, προερχόμενοι από την Κω, κατέλαβαν και την Κάλυμνο αμαχητί. Στις 12 Νοεμβρίου οι Γερμανοί, ερχόμενοι από την Αττική, Κρήτη, Κω και Κάλυμνο, επιτέθηκαν εναντίον των Συμμάχων και Ιταλών που βρισκόντουσαν οχυρωμένοι στη Λέρο. Μετά από σκληρές μάχες, που κράτησαν πέντε μέρες, οι Γερμανοί κατέλαβαν την Λέρο και την ναυτική βάση του νησιού, με μεγάλες απώλειες και από τις δυο μεριές. Μέσα σε δυο μήνες, οι Γερμανοί ολοκλήρωσαν την κατάληψη της Δωδεκανήσου, εκτός του Καστελλόριζου, το οποίο κατόρθωσαν να κρατήσουν οι Σύμμαχοι. Έτσι οι Γερμανοί, που κατείχαν την ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη, έγιναν κύριοι του στρατηγικού τόξου που αρχίζει από το ακρωτήριο Μαλέας της Πελοποννήσου, περνά από τα Κύθηρα, Αντικύθηρα, Κρήτη, Κάσο, Κάρπαθο, Ρόδο και τελειώνει στο ακρωτήριο Αλωπός της Μικράς Ασίας. Όλες οι προσβάσεις από την Μεσόγειο, στο Αιγαίο, στα Δαρδανέλια, στον Εύξεινο Πόντο και στις παραπόντιες χώρες τέθηκαν υπό γερμανικό έλεγχο. Οι Σύμμαχοι, για να περιορίσουν τα στρατηγικά πλεονεκτήματα που παρείχε η κατοχή της Δωδεκανήσου στους Γερμανούς, οργάνωσαν ομάδες commandos και κατασκοπευτικά δίκτυα, που δρούσαν από το Καστελλόριζο και τα τουρκικά παράλια. Μετά την απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία και την προέλαση των Ρώσων στο Ανατολικό Μέτωπο, το σκηνικό άλλαξε. Στις 31 Αυγούστου 1944 οι Γερμανοί αποφάσισαν να αποχωρήσουν από την Ελλάδα και το Αιγαίο για να ενισχύσουν την άμυνα της χώρας τους. Αλλά δεν διέθεταν τα μεταγωγικά μέσα για να μεταφέρουν τις δυνάμεις τους από τα Δωδεκάνησα και την Κρήτη στην ηπειρωτική Ελλάδα και απ’ εκεί στην Γερμανία. Χωρίς άλλη επιλογή και με τα μέσα που διέθεταν, προσπάθησαν να οχυρώσουν και να κρατήσουν όσα περισσότερα από τα Δωδεκάνησα μπορούσαν, με σκοπό να απασχολούν όσον το δυνατό περισσότερες συμμαχικές δυνάμεις. Στις 25 Σεπτεμβρίου 1944 οι Γερμανοί εγκατέλειψαν την Σύμη, την οποίαν κατέλαβαν οι Σύμμαχοι. Στο σπίτι του Κοψόπουλου εγκαταστάθηκε ο ταξίαρχος Moffat με το επιτελείο του, όπου μεταφέρθηκε το Συμμαχικό Στρατηγείο για τις πολεμικές επιχειρήσεις στα Δωδεκάνησα και επάνδρωσαν το νησί με μια ινδική ταξιαρχία και μέρος του Ιερού Λόχου. Δέκα μέρες αργότερα, τη νύκτα της 4ης Οκτωβρίου 1944, οι Γερμανοί εγκατέλειψαν την Κάρπαθο και παρέδωσαν το νησί στους Ιταλούς που συνεργάζονταν μαζί τους. Αλλά το πρωί της άλλης μέρας επαναστάτησαν οι Καρπάθιοι και απελευθέρωσαν το νησί. Στις 17 Οκτωβρίου οι ʼγγλοι, ειδοποιημένοι από τους Καρπάθιους, έφτασαν στην Κάρπαθο, την οποία επάνδρωσαν με δυο ινδικά τάγματα. Με την κατάληψη και επάνδρωση της Σύμης και της Καρπάθου, ο συμμαχικός κλοιός γύρω από τη Ρόδο και τα άλλα νησιά που κατείχαν οι Γερμανοί, γινόταν πιο στενός. Όμως οι Γερμανοί δεν έπαψαν να αντιδρούν. Στις 26 Οκτωβρίου 1944 Ιερολοχίτες με άλλες συμμαχικές δυνάμεις ήλθαν από την Σύμη, εξουδετέρωσαν την γερμανοϊταλική φρουρά της Τήλου και κατέλαβαν το νησί. Αλλά την άλλη μέρα ήλθαν οι Γερμανοί από την Ρόδο και, μετά από μάχες που κράτησαν δυο μέρες, ανακατέλαβαν την Τήλο. Παρά την προσωρινή τους επιτυχία, η θέση των Γερμανών στα Δωδεκάνησα ήταν δύσκολη. Εκτός από τις πολεμικές ενέργειες των commandos και τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς, οι Γερμανοί αντιμετώπιζαν έλλειψη τροφίμων. Σκότωσαν τα ελάφια, που είχαν οι Ιταλοί στη Μεσαιωνική Τάφρο και στο Ροδίνι, έφαγαν τα ψάρια του Ενυδρείου και από τη Λέρο πήγαιναν νύκτα στα απέναντι τουρκικά παράλια για να κλέψουν αιγοπρόβατα. Την δύσκολη θέση των Γερμανών προσπάθησε να εκμεταλλευτεί ο Βρετανός στρατηγός Harold Alexander, διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων στη Μεσόγειο, χρησιμοποιώντας την γνωριμία του με τον στρατηγό Otto Wagener, διοικητή των γερμανικών δυνάμεων στα Δωδεκάνησα. Οι δυο στρατηγοί συμπολέμησαν το 1918-20 στις Βαλτικές χώρες εναντίον των Ρώσων κομμουνιστών, ως μέλη του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος και του Γερμανικού Εθελοντικού Σώματος. Αν και οι συγκυρίες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τους τοποθέτησαν σε αντίπαλα στρατόπεδα, βρισκόντουσαν σε επικοινωνία. Ο Alexander του ζητούσε να παραδοθεί, αλλά ο Wagener του απαντούσε με το «Μολών Λαβέ». Αν η έλλειψη τροφίμων για τους Γερμανούς ήταν προβληματική, για τους ντόπιους Δωδεκανησίους ήταν απελπιστική, πολλοί, ιδιαίτερα στη πόλη της Ρόδου, πέθαιναν από την πείνα. Ευτυχώς που με την μεσολάβηση και βοήθεια του Ερυθρού Σταυρού αποφεύχθηκαν περισσότερα θύματα. Για να περιοριστούν τα πεινασμένα στόματα, οι Γερμανοί επέτρεψαν στους Δωδεκανησίους που είχαν τα μέσα και την οικονομική ευχέρεια να εγκαταλείψουν τα νησιά. Πουλούσαν ό,τι πολύτιμο είχαν για μια θέση στο καΐκι που θα τους μετέφερνε στην Τουρκία και απ’ εκεί στην Μέση Ανατολή ή στην Κάρπαθο, όπου οι ʼγγλοι δημιούργησαν προσφυγικό στρατόπεδο. Αρχές του 1945, ο Wagener σχεδίαζε επίθεση εναντίον της Σύμης με σκοπό να δυσκολέψει τις συμμαχικές πολεμικές ενέργειες εναντίον των Γερμανών και να αρπάξουν ό,τι τρόφιμα μπορούσαν από τις συμμαχικές αποθήκες. Η επιχείρηση καθορίστηκε να γίνει τον Φεβρουάριο, μόλις θα το επέτρεπαν οι καιρικές συνθήκες, με αρχηγό τον εμπειροπόλεμο λοχαγό Hans Vogeler. Τελικά η επιχείρηση ματαιώθηκε, όταν τα συμμαχικά αεροπλάνα κατέστρεψαν τα πλοία που προορίζονταν για την απόβαση. Χρόνια αργότερα, ο Vogeler αναφερόμενος στην επιχείρηση την χαρακτήρισε ως αποστολή αυτοκτονίας με λίγες πιθανότητες επιτυχίας. Ύστερα από την επιδείνωση της κατάστασης που επικρατούσε στα Δωδεκάνησα και τις εξελίξεις στα ευρωπαϊκά μέτωπα, οι Γερμανοί δεν είχαν άλλη επιλογή παρά να περιμένουν το αναπόφευκτο τέλος του πολέμου. Την 1η Μαρτίου 1945, ο Ιερός Λόχος και ινδικές δυνάμεις από την Σύμη επιτέθηκαν για δεύτερη φορά εναντίον της Τήλου και απελευθέρωσαν, οριστικά πια, το νησί. Οι Γερμανοί από τη Ρόδο δεν ήταν σε θέση να αντιδράσουν. Οι γερμανικές δυνάμεις περιορίστηκαν στη Ρόδο, Κω, Κάλυμνο και Λέρο υπό την συνεχή πίεση των Ιερολοχιτών και των συμμαχικών πλοίων και αεροπλάνων. Στις 25 Απριλίου κυκλοφόρησε στη Ρόδο το τελευταίο φύλο της γερμανικής εφημερίδας Wacht auf Rhodos (Ξύπνα Ρόδος) με τα τελευταία νέα από την Γερμανία και τις πολεμικές ειδήσεις, σύμφωνα με τις οποίες το Βερολίνο βρίσκεται περικυκλωμένο από τους Ρώσους. Στις 28 Απριλίου Ιταλοί αντάρτες συνέλαβαν και εκτέλεσαν τον Μουσολίνι, δυο μέρες αργότερα αυτοκτόνησε ο Χίτλερ και στις 2 Μαΐου παραδόθηκαν οι Γερμανοί που πολεμούσαν στο ιταλικό μέτωπο. Το τέλος είναι κοντά! Στις 7 Μαΐου και ώρα 02:41 ο στρατηγός Alferd Jodl υπέγραψε στο Reims της Γαλλίας την παράδοση των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων και έδωσε διαταγή στους κατά τόπους διοικητές να σταματήσουν τις εχθροπραξίες στις 23:01 της 8ης Μαΐου (ώρα Αγγλίας). Μόλις ο Wagener πήρε την διαταγή, ήλθε σε επαφή με τους Συμμάχους για να την παράδοση των Γερμανών στα Δωδεκάνησα. Το πρωί της 8ης Μαΐου ξεκίνησε από την Ρόδο με το «Θωρηκτό», ένα πλοίο με την δική του ιστορία και με πολλές επιχειρήσεις στα Δωδεκάνησα: Στις 26 Αυγούστου 1944, μετά από μια συμμαχική επιχείρηση commandos στην Κάρπαθο, το βοηθητικό πλοίο HMDL-1381, επέστρεψε στην Σύρνα, 20 μίλια νότια της Αστυπάλαιας, όπου οι Γερμανοί του είχαν στήσει ενέδρα. Αιχμαλώτισαν το πλοίο με το πλήρωμα και την περίπολο και το κράτησαν για τις δικές τους ανάγκες. Επειδή ήταν το μεγαλύτερο πλεούμενο, που αυτή την εποχή οι Γερμανοί διέθεταν στα Δωδεκάνησα, το ονόμασαν ευφημιστικά το «Θωρηκτό». Κοντά στο Μικρασιατικό ακρωτήρι Αλωπός παρέλαβε τον Wagener ένα συμμαχικό αντιτορπιλικό για να τον μεταφέρει στη Σύμη. Από το λιμάνι πήγε στο Συμμαχικό στρατηγείο όπου είχε το γραφείο του ο ταξίαρχος James Moffat με τους συνταγματάρχες Auckland, Baird και Χριστόδουλο Τσιγάντες, για να υπογράψει την παράδοση των Γερμανών. Μετά την υπογραφή ο Wagener παράδωσε το περίστροφο του στο Auckland, ο οποίος το πρόσφερε στον Τσιγάντε. Την 9η Μαΐου συμμαχικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στην Ρόδο, Κω, Κάλυμνο και Λέρο, και ανάλαβαν την στρατιωτική διοίκηση της Δωδεκανήσου με διοικητή τον ταξίαρχο James Moffat. Μαζί τους πήγε ο συνταγματάρχης Τσιγάντες με τους Ιερολοχίτες. Στις 15 Μαΐου έφτασε στην Ρόδο ο αντιβασιλέας Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός με το θωρηκτό «Αβέρωφ». Τους Γερμανούς αιχμαλώτους και τους Ιταλούς που συνεργάζονταν μαζί τους συγκέντρωσαν σε στρατόπεδα με προορισμό την Αίγυπτο και αργότερα την Γερμανία και Ιταλία. Όπως συνέβη σε άλλες πόλεις, του κόσμου το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη γιορτάστηκε με πανηγυρίζουσες ανθρωποθάλασσες και στρατιωτικές παρελάσεις, αποκαλούμενες «Victory Parades». Στην Ρόδο η «Παρέλαση της Νίκης» έγινε στο Μαντράκι. Στο προαύλιο του Ταχυδρομείου βρισκόταν ο ταξίαρχος Moffat με τους άλλους αξιωματούχους για να επιθεωρήσουν τους στρατιωτικούς σχηματισμούς των συμμαχικών δυνάμεων που παρέλαυναν. Μεταξύ αυτών ήταν ένα άγημα του Ελληνικού Ναυτικού και ένας λόχος Ιερολοχιτών, των οποίων προηγούνταν τέσσερις νέες που κρατούσαν από τα άκρα της μια ελληνική σημαία. Χιλιάδες Ροδίτες από τη πόλη και τα χωριά κατέβηκαν στο Μαντράκι με ελληνικές σημαίες και πλακάτ για να ζήσουν αξέχαστες στιγμές. Να γιορτάσουν το τέλος του πολέμου και πιο πολύ την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου, μετά από αιώνες δουλείας. Η Κρήτη και τα Δωδεκάνησα, ανήκουν σε μια κατηγορία γερμανικών «οχυρών», που για στρατηγικούς λόγους παρέκαμψαν οι Σύμμαχοι κατά την προέλαση τους εναντίον της Γερμανίας. Δεν θελαν να ξοδέψουν δυνάμεις και να παρεκκλίνουν από τον αντικειμενικό τους σκοπό. Μετά την παράδοση της Γερμανίας και την παύση των εχθροπραξιών, ακολούθησε η παράδοση των «οχυρών», ακολουθώντας την κανονισμένη διαδικασία παράδοσης και υπογραφής εγγράφων. Η διαδικασία που εφαρμόστηκε στα Δωδεκάνησα ακολουθήθηκε και στα νησιά Channel Islands. Βρίσκονται κοντά στα γαλλικά παράλια, αλλά ανήκουν στην Αγγλία, ήταν το μόνο αγγλικό έδαφος που κατέλαβαν οι Γερμανοί. Το μεσημέρι της 8ης Μαΐου το βρετανικό πολεμικό Bulldog συνοδευόμενο από το Beagle μετέφερε τον ταξίαρχο Alfred Snow τέσσερα μίλια από την ακτή του νησιού Jersey, όπου συναντήθηκε με γερμανικό ναρκαλιευτικό που μετέφερε τον γερμανό αξιωματικό Kapitanleutnant Armin Zimmermann. Επειδή ο Zimmermann δεν είχε το δικαίωμα να υπογράψει την παράδοση των Γερμανών επέστρεψε αργότερα με τον Generalmajor Siegfried Heine. Ήταν πια περασμένα μεσάνυχτα και είχαν σταματήσει οι εχθροπραξίες, όταν ο Heine, ευρισκόμενος επί του Bulldog, υπέγραψε την παράδοση 15.000 Γερμανών που αποτελούσαν τη φρουρά των Channel Islands. Στις 7:14 το πρωί της 9ης Μαΐου το Bulldog εισήλθε στο κεντρικό λιμάνι St. Peter Port του Guernsey. Μετά από πέντε χρόνια αποκαταστάθηκε η αγγλική κυριαρχία στα Channel Islands. Παρόμοια διαδικασία ακολουθήθηκε με τα γερμανικά οχυρά επί της γαλλικής ακτής: Dunkirk (9 Μαΐου), Lorient (10 Μαΐου) και St. Nazaire (11 Μαΐου). * Του Μανώλη Κασσώτη