Φέρουσα Ικανότητα: Τα όρια του περιβάλλοντος μας

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Ιωάννης Ελενίτσας
Τεχνολόγος Γεωπόνος

Η φέρουσα ικανότητα αποτελεί ίσως την σημαντικότερη από τις βασικές αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης, αφού αποτελεί την πεμπτουσία της οικο-κεντρικής προσέγγισης αυτής.

Χρησιμοποιείται με δύο έννοιες: Πρώτον με την έννοια της φυσικής φέρουσας ικανότητας, δηλαδή το ελάχιστο μέρος φυσικού χώρου που απαιτείται ώστε να αναπτυχθεί μια δραστηριότητα χωρίς να υποστεί βλάβη το σύστημα και δεύτερον με την έννοια της περιβαλλοντικής (ή οικολογικής) φέρουσας ικανότητας, η οποία αναφέρεται στον αριθμό των οργανισμών που ένα οικοσύστημα μπορεί να υποστηρίξει. Όπως γίνεται αντιληπτό, αν και υπάρχει διαχωρισμός των δύο εννοιών, η πρώτη έννοια αφορά άμεσα το περιβάλλον και τις διάφορες ενέργειες οι οποίες ως επί το πλείστον μπορούν να δράσουν αρνητικά σε αυτό.
Μέσα από ορισμένα, ελάχιστα παραδείγματα που αφορούν το νησί της Ρόδου εύκολα μπορούμε να διαπιστώσουμε, πώς η παντελής έλλειψη εφαρμογής αυτής της βασικής αρχής, συντελεί στη δημιουργία πολλών περιβαλλοντικών και έμμεσα κοινωνικών προβλημάτων, ενώ παράλληλα εντείνει τα ήδη υφιστάμενα.

Ξεκινώντας από την πρώτη έννοια και λαμβάνοντας υπόψη τις υπάρχουσες υποδομές του νησιού, είναι εύκολο να βγάλουμε το συμπέρασμα του ανεπαρκούς σχεδιασμού των υποδομών αυτών.
Στην εν λόγω έννοια, εκφράζεται η άποψη ότι ένα συγκεκριμένο μικρο-περιβάλλον έχει ένα όριο (ή μία ικανότητα) μέχρι το οποίο μπορεί να απορροφήσει δραστηριότητες δίχως να υπάρξουν καταστροφές, οι οποίες σε διάστημα χρόνου θα είναι μη αναστρέψιμες. Για παράδειγμα, ο μέγιστος καθημερινά αριθμός των επισκεπτών που μπορεί να επισκεφθεί την κοιλάδα των πεταλούδων χωρίς να διαταράξει την συνήθη συμπεριφορά των εντόμων αυτών ή τον βιολογικό τους κύκλο, πρέπει, αλλά δυστυχώς δεν είναι καθορισμένος.

Καθορισμένος δεν είναι επίσης και ο μέγιστος αριθμός αυτοκινήτων που μπορεί να κινείται στους δρόμους του κέντρου της πόλης της Ρόδου σε αναλογία με την έκταση του και τις θέσεις στάθμευσης που υπάρχουν εντός αυτού.
Οι ξενοδοχειακές μονάδες που υφίστανται, αλλά και εκείνες οι οποίες είναι υπό κατασκευή, είναι ένα ακόμη τρανό παράδειγμα της πλήρους άγνοιας των όρων και των παραμέτρων της φέρουσας ικανότητας.
Όλα τα προβλήματα αυτού του είδους που οφείλονται στην μη τήρηση του ορίου ή της ικανότητας η οποία αναφέρεται, χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης ασχέτως εάν δεν έχουν φτάσει ακριβώς έξω από την πόρτα μας.

Αποδεδειγμένα, εκτός του ότι υφίστανται, αποτελούν «γεννήτορες» άλλων προβλημάτων, αόρατων και ορατών, τα οποία άμεσα και έμμεσα θα έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον και την τοπική κοινωνία και την οικονομία της.
Η ικανότητα που έχει το περιβάλλον να «αντέχει» μια συγκεκριμένη δραστηριότητα μπορεί βέβαια να βελτιωθεί θετικά, αλλά αυτό προϋποθέτει την εφαρμογή τεχνικών ορθής διαχείρισης.
Καθίσταται όμως απαραίτητο να προσδιορισθεί προηγουμένως το επίπεδο πέρα από το οποίο μπορεί να υπάρξει μη αποδεκτή και μη αναστρέψιμη ζημιά για το περιβάλλον. Θα πρέπει επομένως μέσα από υποδομές, υποστηρικτικά συστήματα και κανονισμούς, να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξει καταστροφή μιας περιοχής (τουριστικής για παράδειγμα) εκ μέρους των επισκεπτών, με συνέπεια τη μόνιμη υποβάθμιση του περιβάλλοντος.

Η δεύτερη έννοια, αυτή της περιβαλλοντικής φέρουσας ικανότητας έχει τις ρίζες της στη θεωρία της οικολογίας και τυπικά ορίζεται «ως ο μέγιστος αριθμός ενός είδους που μπορεί ένα οικοσύστημα να υποστηρίξει αενάως. Όταν το επίπεδο του μέγιστου πληθυσμού ξεπερνιέται, τότε οι πόροι αρχίζουν να σπανίζουν με συνέπεια αργότερα να φθίνει ο ίδιος ο πληθυσμός».
Με την ανάγνωση και μόνο του παραπάνω ορισμού, μπορεί κάποιος να αναλογιστεί σε πόσα διαφορετικά παραδείγματα που αφορούν το νησί μας μπορεί να βρεί εφαρμογή και το σημαντικότερο :

Το πόσα σοβαρά μπορεί να είναι τα προβλήματα που πιθανόν να προκύψουν.
Το χρόνιο πρόβλημα των μη σταβλισμένων αιγοπροβάτων του νησιού είναι ένα εύστοχο παράδειγμα. Κανείς δεν αναλογίστηκε και δη οι αρμόδιες υπηρεσίες πόσα αιγοπρόβατα μπορεί τελικά να «χωρέσει» το οικοσύστημά μας.
Κανείς δεν υπολόγισε τι ζημιά μπορεί να προκαλεί ο μεγάλος τους αριθμός στις δεντροφυτεμένες και μη περιοχές που δοκιμάστηκαν από τις πρόσφατες πυρκαγιές που έπληξαν το νησί μας και βεβαιότατα, ουδείς υπέθεσε ότι με βάση και τον μειωμένο πια όγκο του οικοσυστήματος του νησιού, ίσως προκαλούν ζημιές σε εντατικές ή μη καλλιεργούμενες εκτάσεις σε πολλές αγροτικές περιοχές του νησιού.

Όπως και με τις πολλές ερμηνείες της βιώσιμης ανάπτυξης, έχουν παρουσιασθεί πολλά προβλήματα στην εφαρμογή της περιβαλλοντικής φέρουσας ικανότητας. Αυτές οι δυσκολίες προέρχονται από το γεγονός ότι δεν έχει προσδιορισθεί το όριο πάνω από το οποίο η ανάπτυξη θεωρείται μη αποδεκτή.
Θα πρέπει η περιβαλλοντική ικανότητα να μελετάται για κάθε περιοχή ξεχωριστά και να προσδιορίζεται μέσω δημοκρατικών διαδικασιών όπου θεσμοθετημένα όργανα θα επιδιώκουν την συμμετοχική πρακτική, λαμβάνοντας υπόψη τους ανθρώπους που υφίστανται τις επιδράσεις των αποφάσεων. Βέβαια αυτό στην πράξη κάθε άλλο παρά εύκολο είναι, δεδομένου ότι πάντοτε υπάρχουν συγκρουόμενα συμφέροντα, κυρίως οικονομικά.

Τα παραδείγματα που μπορούν να αναφερθούν είναι πάρα πολλά και τα περιβαλλοντικά προβλήματα τα οποία προκύπτουν αυξάνονται με αριθμητική πρόοδο.
Η πιθανή λύση κατά συνέπεια στο να γίνει πράξη η αρχή της φέρουσας ικανότητας στο νησί μας, είναι να ορίσουμε τα όρια τα οποία δεν πρέπει να ξεπερασθούν...
Σε οποιονδήποτε τομέα αφορά αυτόν τον τόπο και τους κατοίκους του.
Ας προσπαθήσουμε τουλάχιστον να κατανοήσουμε πια είναι τα όρια μας. Γενικότερα…
Δεν υπάρχει περιούσιος λαός. Μόνον περιούσιος τόπος.