Διεθνής Ημέρα για τις Γυναίκες και τα Κορίτσια στην Επιστήμη

Rodiaki NewsRoom

Τον Δεκέμβριο του 2015 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ανακήρυξε την 11η Φεβρουαρίου ως Παγκόσμια Ημέρες για τις Γυναίκες Επιστήμονες.
Οι κ.κ. Γουβιάς Διονύσης, Αναπλ. Καθηγητής & Γκασούκα Μαρία, Αναπλ. Καθηγήτρια του Τμήματος Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού γράφουν σχετικά:

«Είναι γεγονός πως –τυπικά τουλάχιστον— η Ισότητα Ευκαιριών αποτελεί θεμελιώδη αρχή της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Πολιτικής. Στο κέντρο της βρίσκεται η ισότητα ευκαιριών μεταξύ ανδρών και γυναικών. Στην Ιδρυτική Συνθήκη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, το 1957 γίνεται θέσπιση της αρχής της ίσης αμοιβής για ίση εργασία (άρθρο 119), ενώ η ισότητα των φύλων αποκτά προτεραιότητα στην ευρωπαϊκή πολιτική ατζέντα με την υπογραφή της Συνθήκης του Άμστερνταμ, το 1997. Στη Συνθήκη δόθηκε έμφαση στην ανάγκη να εξαλειφθούν οι ανισότητες και να προωθηθεί η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών μέσω της ένταξης της ισότητας των φύλων σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ (άρθρο 3). Για την επίτευξη και κατοχύρωση, της ισότητας των φύλων και της ισότητας ευκαιριών, η Ε.Ε. χρησιμοποιεί δύο εργαλεία: α) Τις θετικές δράσεις και β) Τη διάχυση της οπτικής του φύλου σε όλες τις πολιτικές, προγράμματα, μέτρα, κ.λπ. (gender mainstreaming).
Βέβαια, η πραγματικότητα κάθε άλλο παρά ιδανική είναι. Από τη δεκαετία του 1990 υπήρξε αυξανόμενη ανησυχία σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για το θέμα της θέσης των γυναικών στην επιστήμη, και πιο συγκεκριμένα, της υποεκπροσώπησης των γυναικών στην επιστημονική σταδιοδρομία. Υπάρχει σημαντική σπατάλη των δεξιοτήτων και των γνώσεων των γυναικών ως το αποτέλεσμα του λεγόμενου «διαρρέοντος αγωγού» (leaky pipeline), σύμφωνα με την οποία οι γυναίκες εγκαταλείπουν την επιστημονική σταδιοδρομία σε δυσανάλογους αριθμούς, και σε κάθε επίπεδο.

Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι από τις εκθέσεις εκείνες, παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών όσον αφορά στις επιστημονικές υποδομές, τα μέτρα για την ισότητα και το κλίμα για τις γυναίκες που επιδιώκουν να ακολουθήσουν επιστημονική σταδιοδρομία. Μεταξύ των κοινών χαρακτηριστικών είναι η έλλειψη ισορροπίας μεταξύ των φύλων στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τις επιστημονικές πολιτικές και με το τι αποτελεί «καλή» επιστήμη.

Η έκδοση «SHE-FIGURES» 2012 & 2015 (συλλογή δεδομένων που έχει αναλάβει από το 2003 και εφεξής η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και η οποία δημοσιεύεται κάθε τρία χρόνια), έδειξε πώς ο έμφυλος διαχωρισμός είναι ένα χαρακτηριστικό της επιστημονικής σταδιοδρομίας σε όλες τις χώρες, μολονότι υπάρχουν παραλλαγές ως προς τις ιδιαίτερες συνήθειες. Σε γενικές γραμμές, οι γυναίκες τώρα αποτελούν την πλειοψηφία του συνόλου των επιστημόνων & ερευνητών. Μολονότι παραμένουν μειονότητα σε ορισμένους επιστημονικούς και τεχνικούς τομείς, αποτελούν την πλειοψηφία στο ιατρικών και βιολογικών επιστημών. Παρόλα αυτά, όσο πιο κοντά στην κορυφή της ακαδημαϊκής ιεραρχίας πλησιάζουμε, τόσο λιγότερες είναι οι γυναίκες. Πιο συγκεκριμένα:
Παρά το γεγονός ότιη κατάσταση φαίνεται πιο ευνοϊκή για τις νεότερες γενιές των γυναικών ακαδημαϊκών σε ένα υποσύνολο χωρών, το χάσμα μεταξύ των φύλων εξακολουθεί να είναι δυσανάλογα υψηλό σε σχέση με την αύξηση στην αναλογία των γυναικών φοιτητριών, και δημιουργεί έτσι αμφιβολίες σχετικά με την υπόθεση ότι οι γυναίκες αυτόματα «πλησιάζουν» τους άνδρες συναδέλφους τους. Οι ενεργητικές πολιτικές είναι, επομένως, απαραίτητο να μειώσουν σημαντικά αυτά το χάσμα.
Το θέμα της εξισορρόπησης επαγγελματικής και προσωπικής ζωής εξακολουθεί να αποτελεί βασικό στοιχείο για την επίτευξη της ισότητας των φύλων, και οι συγκεκριμένοι δείκτες μόνο ένα μέρος της κατάστασης αυτής μπορεί να περιγράψουν.

Το γεγονός ότι οι ερευνητές έχουν περισσότερες πιθανότητες να αποκτήσουν παιδιά από ό,τι ο υπόλοιπος ενεργός πληθυσμός, γενικά υπογραμμίζει την κεντρικότητα των θεμάτων ισορροπίας εργασίας-προσωπικής ζωής για τις γυναίκες και τους άνδρες επιστήμονες. Δεν υπάρχει μόνο μια «γυάλινη οροφή», αλλά και ένα «μητρικό τείχος» που εμποδίζουν την καριέρα των ερευνητριών. Παρά το γεγονός ότι η εξισορρόπηση επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, και επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, κατ’ αρχήν αφορούν τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες επιστήμονες και ερευνητές, οι γυναίκες, συνήθως, επηρεάζονται περισσότερο, δεδομένου ότι εξακολουθούν να «κουβαλούν» το κύριο βάρος της οικογενειακής φροντίδας και της οικιακής εργασίας. Εκτός από τη γενική πολιτική που επηρεάζει την είσοδο των γυναικών στην αγορά εργασίας και τους όρους απασχόλησης, στοχευμένες πολιτικές, ειδικά για τους ερευνητικούς οργανισμούς, απαιτούνται για την υποστήριξη των γυναικών στην εξέλιξη της σταδιοδρομίας τους.

Η «ανάμειξη» των φύλων σε επιτροπές επιλογής, η αύξηση της αντικειμενικότητας στα κριτήρια επιλογής, η συμβουλευτική των γυναικών, ή ακόμα και ο καθορισμός ποσοστώσεων, είναι όλες πολιτικές που μπορούν γενικά, να εξισορροπήσουν την ανισωτική κατάσταση που εξακολουθεί να επικρατεί στον ακαδημαϊκό τομέα, και λειτουργεί ως μια κρυφή πολιτική διακρίσεων, οι οποίες επιδρούν ως «χιονοστιβάδα» (σε ορισμένες χώρες, μάλιστα, έχουν ήδη εφαρμοστεί).
Δεν υπάρχει καμία απόδειξη μια αυθόρμητης μείωσης της ανισότητας των φύλων με την πάροδο του χρόνου. Όλες αυτές οι πολιτικές –και πολλές άλλες φυσικά— είναι αναγκαίες για να εξασφαλιστεί η συνεχής πρόοδος προς την κατεύθυνση της ισότητας των φύλων στην έρευνα και την επιστημονική σταδιοδρομία.

Πολλές χώρες έχουν θεσπίσει θετικά μέτρα δράσης για τη στήριξη των γυναικών στην επιστήμη. Αυτά περιλαμβάνουν την υποστήριξη δικτύων γυναικών επιστημονισσών, στην ενθάρρυνση της ανάπτυξη συστημάτων καθοδήγησης και συμβουλευτικής, και σε ορισμένες περιπτώσεις, και τη θέσπιση στόχων και ποσοστώσεων. Μερικές χώρες έχουν προχωρήσει ακόμα πιο πέρα, με το να αφιερώνουν ακαδημαϊκές έδρες, κονδύλια για έρευνα και βραβεία αποκλειστικά για γυναίκες επιστημόνισσες».