Η Ρόδος μπορεί να ηγηθεί

Rodiaki NewsRoom

Του Χριστόδουλου Ν. Μαλιαράκη
Δικηγόρου

Πρόσφατα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της RICHeS είχαν τη χαρά να θαυμάσουν τις εργασίες αποκατάστασης που εκτελούνται στο τζαμί του Ρετζέπ Πασά. Ενημερώθηκαν για την πρόοδο των εργασιών, για τις δυσκολίες και τις τεχνικές αποκατάστασης, τα χρησιμοποιούμενα υλικά και το χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωση του έργου.

Σύντομα το μνημείο αυτό θα λάμψει ξανά και άλλο ένα έργο αποκατάστασης και συντήρησης μνημείου της μοναδικής πολυπολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης μας θα έχει ολοκληρωθεί.

Περίπου στα μέσα του 16ου αιώνα τη Ρόδο κυβερνούσε ο Ρετζέπ Πασάς. Αν και λίγα είναι γνωστά για τη ζωή του φαίνεται ότι προερχόταν από ορθόδοξη χριστιανική οικογένεια, πιθανώς από τη Θράκη ή τα Βαλκάνια.

Όπως και πολλοί άλλοι υψηλά ιστάμενοι Οθωμανοί αξιωματούχοι ενδέχεται να ήταν θύμα παιδομαζώματος. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Ρετζέπ Πασάς ανήλθε ψηλά στην οθωμανική ιεραρχία και κάποια στιγμή μετέβη στην Κωνσταντινούπολη όταν Σουλτάνος ήταν ο Μουράτ ΙΙΙ.

Τι ακολούθησε δεν είναι ξεκάθαρο αλλά ο Ρετζέπ Πασάς πρέπει να απεβίωσε λίγο αργότερα και η σορός του επέστρεψε στην πολυαγαπημένη του Ρόδο όπου ενταφιάστηκε σε μαυσωλείο δίπλα στο πλούσια διακοσμημένο τζαμί που είχε χτίσει το 1588. Αργότερα, η σύζυγος και η θυγατέρα του ενταφιάστηκαν και αυτές στο μαυσωλείο.

Το τζαμί που ακόμα φέρει το όνομα του είναι το σημαντικότερο οθωμανικό μνημείο στο νησί μας και ένα από τα σημαντικότερα στο Αιγαίο. Για αιώνες χρησιμοποιείτο από τους μουσουλμάνους της γειτονιάς αλλά η σταδιακή μείωση του μουσουλμανικού πληθυσμού οδήγησε στην εγκατάλειψη του και στην παρακμή.

Η διαδικασία φθοράς έφτασε στο χειρότερο σημείο το Δεκέμβριο του 2011 όταν λόγω ισχυρής βροχόπτωσης μεγάλο τμήμα του προστώου του κατέρρευσε. Αυτό κινητοποίησε το Υπουργείο Πολιτισμού που έδρασε γρήγορα και εξασφάλισε κονδύλια για την αποκατάσταση του. Αμέσως μετά ξεκίνησαν οι εργασίες αναστήλωσης του προστώου και αποκατάστασης του όλου μνημείου.

Αυτό που χρειάζεται πλέον είναι η εύρεση κατάλληλης χρήσης. Είναι σημαντικό να βρεθεί ένας τρόπος ώστε το κτήριο να «επαναλειτουργήσει» και να συνεισφέρει στην κοινωνία, στον πολιτισμό και στην οικονομία της πόλης.

Αυτό που χρειάζεται η Ρόδος δεν είναι ένα ακόμα επισκευασμένο μνημείο που στη συνέχεια θα αφεθεί στην τύχη του και στην παρακμή ή που θα γίνει ένας απλός εκθεσιακός χώρος με τα γνωστά προβλήματα π.χ. έλλειψη προσωπικού, χρηματοδότησης κ.τ.λ. αλλά αυτό που χρειάζεται η Ρόδος είναι ένα μουσείο με αφοσιωμένη, αυτόνομη, διοίκηση που θα κάνει αυτά που κάνει ένα αληθινό μουσείο: περιοδικές εκθέσεις, εκδηλώσεις, δραστηριότητες κτλ. Ιδιαίτερα σ’ αυτήν την οικονομικά δύσκολη περίοδο θα πρέπει να επιδιώξουμε μια επένδυση, επένδυση στον πολιτισμό και στην πολιτιστική κληρονομιά. Το μνημείο θα πρέπει να έχει ενεργό ρόλο και να γίνει «παραγωγικό» για την κοινωνία, να αποσβέσει το κόστος της αποκατάστασης του και να φέρει κέρδος, πολιτιστικό και οικονομικό.

Το 2012 η Rhodes International Culture & Heritage Society (RICHeS) κατέθεσε στους αρμόδιους φορείς και δημοσιοποίησε στα ΜΜΕ πρόταση για τη δημιουργία Μουσείου Ισλαμικής - Κεραμικής Τέχνης στο τζαμί του Ρετζέπ Πασά. Η πρόταση που προσέλκυσε το έντονο ενδιαφέρον της τοπικής κοινωνίας περιελάμβανε τη συμμετοχή και συνεργασία του Μουσείου Μπενάκη στην υλοποίηση της.

Το Μουσείο Μπενάκη, όταν Διευθυντής του ήταν ο κ. Άγγελος Δεληβορριάς, είχε αντιδράσει θετικά στην πρόταση μας ενώ οι τότε τοπικοί φορείς αδιαφόρησαν. Να θυμίσουμε ότι το 2014 δηλαδή δύο χρόνια μετά τη RICHeS ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης κ. Γιάννης Μπουτάρης κατέθεσε παρόμοια πρόταση για τη δημιουργία Μουσείου Ισλαμικής Τέχνης σε τζαμί της πόλης του σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη – πρόταση που έλαβε μεγάλη δημοσιότητα στα ΜΜΕ ενώ ο κ. Μπουτάρης χαιρετίστηκε ως πρωτοπόρος και οραματιστής.

Ενώ υπάρχουν αρκετά παραδείγματα τζαμιών που μετατράπηκαν σε χώρους εκθέσεων ή μουσεία όπως στα Τρίκαλα, τα Ιωάννινα και το Βόλο, πόλεις με λιγότερο τουρισμό από τη Ρόδο, η RICHeS πιστεύει ότι για την περίπτωση του τζαμιού του Ρετζέπ Πασά πρέπει να ακολουθηθεί άλλος δρόμος: η δημιουργία παραρτήματος ενός παγκοσμίως γνωστού μουσείου π.χ. όπως έχουν κάνει το Λούβρο στο Αμπού Ντάμπι και το Guggenheim στο Μπιλμπάο. Αυτό θα εξασφαλίσει όχι μόνο μια εξαιρετική συλλογή αλλά και κατάλληλη διοίκηση και περαιτέρω αξιοποίηση και ανάπτυξη.

Η RICHeS καλεί τους φορείς να εξετάσουν σοβαρά την πρόταση της και να μην αφήσουν άλλες πόλεις να μας προσπεράσουν. Η Ρόδος μπορεί να ηγηθεί.