Όταν οι Ροδίτες ντύθηκαν στο χακί για το Σισμίκ!

Pοδούλα Λουλουδάκη

Ο Μάρτης του 1987 που κηρύχθηκε μερική επιστράτευση

Οι τρεις μέρες του Μάρτη του 1987 που τάραξαν την Ελλάδα, η πρόκληση των Τούρκων και η απειλή του πολέμου, ξαναήρθαν αυτές τις μέρες στο μυαλό, περίοδο που ζούμε και καιρούς που διανύουμε.

Άλλωστε η κρίση τότε του Σισμίκ, η κρίση στα Ίμια που ακολούθησε το 1996, η υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου που δεν οριοθετήθηκε ποτέ και τόσα άλλα μέχρι σήμερα αναδεικνύουν ότι η ειρήνη με τους Τούρκους δεν είναι ακριβώς ειρήνη, είναι μη πόλεμος.

Στις 26 Μαρτίου του 1987, επί πρωθυπουργίας Ανδρέα Παπανδρέου και ενώ ο Τούρκος πρωθυπουργός μόλις είχε κάνει εγχείρηση καρδιάς και επέστρεφε από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, οι Τούρκοι ανακοίνωσαν ότι θα βγάλουν το Σισμίκ 1 για έρευνες πετρελαίου στο Αιγαίο. Έδωσαν μάλιστα τους χάρτες με την πορεία που θα ακολουθούσε το πλοίο: θα πραγματοποιούσε «έρευνες» στα νερά της Θάσου!

Ο Ανδρέας δεν αστειευόταν, η Ευρώπη το κατάλαβε, το ΝΑΤΟ πίεσε, κι οι Τούρκοι έκαναν πίσω. Ωστόσο οι τρεις μέρες του Μάρτη έμειναν στην ιστορία. Κηρύχτηκε μερική επιστράτευση, οι Ροδίτες ντύθηκαν στο χακί, είχαν το όπλο υπό μάλης, για μέρες ξαγρύπνησαν στην ύπαιθρο. Το κλίμα των ημερών στο νησί περιγράφει ο Νίκος Παπασταματίου, που τότε υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία.

Λέει μόνον αυτά που μπορεί να πει γιατί μέχρι σήμερα τα πολεμικά σχέδια είναι συγκεκριμένα. Θυμάται γεγονότα, συμβάντα που σήμερα προκαλούν γέλιο, παραλείπει τεχνηέντως ωστόσο ότι ο κόσμος θορυβήθηκε και όπως σε όλη τη χώρα έτσι κι εδώ «επιτέθηκε» στα σούπερ μάρκετ!

Ποιό ήταν το κλίμα των ημερών; Υπήρξε κάποια ένταση που προκάλεσε τους Τούρκους, ώστε να βγάλουν στο Αιγαίο στο Σισμίκ 1;
Στην Τουρκία τότε χρέη πρωθυπουργού εκτελούσε ο Εβρέν. Ο πρωθυπουργός Τουργκούτ Οζάλ, επέστρεφε από την Αμερική, μέσω Λονδίνου όπου βρισκόταν για ιατρικούς λόγους. Δεν είχε προηγηθεί κάποια ένταση εκείνο το διάστημα. Υπήρξε μία απόφαση της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, να δώσει άδεια για διενέργεια ερευνών για πετρέλαιο στο Αιγαίο, εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Το θέμα της υφαλοκρηπίδας είχε τεθεί προς επίλυσή του από την ελληνική πλευρά στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Η ανακοίνωση της τουρκικής πλευράς έγινε αιφνιδίως.

Τι ακολούθησε της απόφασης των Τούρκων;
Στην Ελλάδα προκλήθηκε ένταση. Πρωθυπουργός ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου. Άμεση ήταν η αντίδραση σε διπλωματικό επίπεδο, ενώ προς την Τουρκική πλευρά ανακοινώθηκε ότι η Ελλάδα θα χρησιμοποιήσει όποιο μέσο διαθέτει, συμπεριλαμβανομένου και των στρατιωτικών. Η Ελλάδα έκλεισε την Αμερικάνικη βάση της Νέας Μάκρης και κάλεσε σε μερική επιστράτευση τις φρουρές των νησιών και του Έβρου. Ταυτόχρονα ο Παπανδρέου στέλνει τον τότε υπουργό Εξωτερικών Κάρολο Παπούλια, στον πρόεδρο της Βουλγαρίας Ζίβκοφ και του ζητά να αποδεσμεύσει στρατεύματα από την ελληνοβουλγαρική μεθόριο και να τα κατευθύνει στον Έβρο.

Ποιοι παρουσιάστηκαν κατά τη μερική επιστράτευση;
Άνδρες από 22 έως 50 ετών στους οποίους αμέσως απεστάλησαν Φύλλα Ατομικής Πρόσκλησης (ΦΑΠ). Από τις 26 Μαρτίου υπήρξε ήδη ενεργοποίηση των σχεδίων αμύνης. Ο στρατός τέθηκε σε επιφυλακή ενώ το πρωί της 27ης Μαρτίου εξήλθε ο στόλος στο Αιγαίο.

Οι μέρες εκείνες σας βρήκαν να υπηρετείτε τη θητεία σας στη Ρόδο!
Εγώ τότε υπηρετούσα τη στρατιωτική μου θητεία ως Έφεδρος Αξιωματικός, σε μονάδα της Ρόδου. Με την κλιμάκωση της έντασης ο στρατός τέθηκε σε επιφυλακή.

Οι Ροδίτες που επιστρατεύτηκαν ποια πορεία ακολούθησαν;
Οι επίστρατοι παρουσιάστηκαν, πήραν οπλισμό και κατατάχθηκαν όπου προβλεπόταν. Το πρωί της 27ης Μαρτίου οι έφεδροι προσέρχονταν κατά χιλιάδες αφού τα Φύλλα Ατομικής Πρόσκλησης είχαν επιδοθεί μέσα σε λίγες ώρες και εν μέσω της νυκτός. Τους δόθηκε αμέσως ο σάκος με το όνομά τους, τα στρατιωτικά ρούχα που ήταν στις διαστάσεις τους καθώς και ο προβλεπόμενος οπλισμός και κατέλαβαν τις θέσεις τους στα προβλεπόμενα σημεία του νησιού. Επειδή απείχαμε μόνο 13 χρόνια από το 1974 υπήρχε τακτική, περιοδική εκπαίδευση του αντρικού πληθυσμού. Ο καθένας λοιπόν γέμισε τις γεμιστήρες του και ετοιμάστηκε για κάθε ενδεχόμενο. Απαγορευόταν να πας ακόμα και στην τουαλέτα εκστρατείας χωρίς το ατομικό σου όπλο.

Πού παρουσιάστηκαν;
Βρίσκονταν στην ύπαιθρο, σε ρεματιές, σε λαγκάδια και σε ακτές, δεν μας επιτρέπεται να πούμε πού, σε ποια σημεία. Μάλιστα εκείνο το Μάρτιο οι θερμοκρασίες ήταν χαμηλές. Στη Ρόδο εκείνο το χειμώνα είχε χιονίσει.

Ο κόσμος, όσοι έμειναν πίσω, οι γυναίκες, τι σκέφτονταν, ποιο κλίμα επικρατούσε;
Το φρόνημα ήταν ιδιαίτερα υψηλό και όλοι είχαν συναίσθηση του δίκαιου που βρισκόταν με το μέρος μας. Ωστόσο υπήρχε κλίμα περίσκεψης και προβληματισμού κυρίως από τους μεγαλύτερους σε ηλικία συμπατριώτες μας. Τα σχολεία ήταν κλειστά λόγω του ότι οι εκπαιδευτικοί είχαν παρουσιαστεί ενώ δεν υπήρχε πληροφόρηση επίσημη, κι έτσι οι φήμες οργίαζαν.

Το Σισμίκ βγαίνει από τα Δαρδανέλλια συνοδευόμενο από τουρκικό πολεμικό πλοίο. (“ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ”, 30 Μαρτίου 1987)

Πότε τα πράγματα δυσκόλεψαν, ποιο ήταν το πιο δύσκολο σημείο;
Το βράδυ της 27ης Μαρτίου έφτασε σήμα για λήψη θέσεων μάχης «με πρώτον φως». Τότε αντιληφθήκαμε ότι τα πράγματα σοβαρεύουν. Μέχρι τις 12 το μεσημέρι της 28ης Μαρτίου οι Τούρκοι συνέχιζαν να λένε ότι το Σισμίκ θα βγει για έρευνες την επόμενη μέρα, εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και συγκεκριμένα στη Θάσο. Υπήρχε έντονο διπλωματικό παρασκήνιο στο πλαίσιο της Ευρώπης και του ΝΑΤΟ διότι όλοι είχαν αντιληφθεί ότι η Ελλάδα δε θα κάνει πίσω και η σύγκρουση θα είναι αναπόφευκτη. Οι ώρες περνούσαν χωρίς πληροφόρηση, οι φήμες οργίαζαν, ο καθένας κλεισμένος στις δικές του σκέψεις… Μέχρι το μεσημέρι που στο στρατό κληθήκαμε οι αξιωματικοί και ενημερωθήκαμε στις μονάδες μας ότι πάμε για αποκλιμάκωση λόγω υποχώρησης της Τουρκίας. Δεν είχαμε εντολή να ενημερώσουμε τους στρατιώτες μας, κι έτσι η επιφυλακή συνεχίστηκε ενώ δεν έγινε ούτε άρση της μερικής επιστράτευσης για μία εβδομάδα. Τουλάχιστον για ορισμένες ειδικότητες. Άλλοι έμειναν επιστρατευμένοι για ένα μήνα. Η επιφυλακή στο στράτευμα διατηρήθηκε για περισσότερο από δύο μήνες.

Τι θυμάστε από εκείνες τις πρώτες μέρες της επιφυλακής και της αγωνίας; Πώς πέρασαν οι υπόλοιπες; Όλο και κάτι θα συνέβη όταν πια φάνηκε ότι δεν υπάρχει κίνδυνος!
Η δική μου μονάδα είχε πολλούς πολιτικούς μηχανικούς και αρχιτέκτονες, συναδέλφους μου δηλαδή που υπηρετούσαμε εκείνη την περίοδο τη θητεία μας. Την αγωνία των πρώτων 3-4 ημερών διαδέχτηκε η εκτόνωση και στο κλίμα αυτό διαδραματίστηκαν πολλά γεγονότα, κάποια από τα οποία ήταν ευτράπελα. Δε μπορώ να ξεχάσω το ταψί με το παστίτσιο που έστειλε στο στρατόπεδο η μητέρα του Φώτη Ζουρούδη, για το γιό της. Ο Φώτης υπηρετούσε μαζί μας, αλλά το ταψί το κατασχέσαμε εμείς και προς το τέλος τον… κεράσαμε μία μερίδα. Θυμάμαι το Φώτη να τρώει και να λέει κάποια στιγμή: «είναι όπως το κάνει η μάνα μου»… Δε μπορώ να ξεχάσω τους Κρητικούς που υπηρετούσαν μαζί μας οι οποίοι «απαλλοτρίωσαν» ένα κατσίκι από ένα κοπάδι στις Καλυθιές, και εξαφάνισαν και τα κοκκαλάκια, καίγοντάς τα με πετρέλαιο. Επίσης την βραδινή «έξοδο» του Καλυθενού φαντάρου Βαγγέλη Ηλία, που υπηρετούσε μαζί μας ο οποίος γνωρίζοντας όλα τα μονοπάτια έβγαινε κάθε βράδυ έξω και πήγαινε και αγόραζε ένα πακέτο τσιγάρα «Prince». Τα «Prince» δεν τα πουλούσε το καψιμί. Πρέπει να τον πήρε χαμπάρι ο διοικητής του λόχου και του ζήτησε τσιγάρο, για να βγάλει το πακέτο και να δει πόσα έχει μέσα. Την άλλη μέρα του ξαναζήτησε, κι ο φαντάρος άνοιξε πακέτο και του έδωσε. «Από ποια μεριά φεύγεις;», το ρώτησε αφού επιβεβαιώθηκε ότι βγαίνει λάθρα τα βράδια. Δεν θα ξεχάσω ότι ο καλός φίλος Κυριάκος Καρεκλάς, απαίτησε να παραλάβει οπλισμό παρότι δεν το είχε κάνει μέχρι τότε για να υπερασπιστεί την πατρίδα. Ο Σάββας Τσολερίδης ήταν γιατρός του τάγματος και «νοσοκόμος» δίπλα του είχε αναλάβει ο Φώτης Ζουρούδης. Δίπλα τους ήταν μια σκηνή με πυρομαχικά!

Στο δικό σας τάγμα ποιοι άλλοι υπηρετούσαν εκείνη την εποχή;
Ο Μιχάλης Τσαταλιός, ο Στάμος Καράβας, ο Μιχάλης Σελάς, ο Γιώργος Αθανασιάδης, ο Παντελής Χατζηιωάννου, ο Νίκος Χατζηκαλημέρης, ο Παναγιώτης Τριανταφύλλου και πολλοί ακόμα που δεν θυμάμαι. Οι μέρες αυτές του Μάρτη του 1987 αποτέλεσαν για εμάς όλους ίσως από τις πιο σημαντικές εμπειρίες της ζωής μας. Είμαι βέβαιος ότι αν ξαναχρειαστεί θα επιδειχθεί η ίδια αποφασιστικότητα απ’ όλους μας.