Η παράδοση των Δωδεκανήσων έχει επιδράσει καταλυτικά στην πορεία μου

Ελευθερία Πελλού

Στη Ρόδο θα βρίσκεται ο γνωστός δάσκαλος και καλλιτέχνης Μανώλης Καρπάθιος

Με καταγωγή από την Κάλυμνο, είναι γνωστός ως δάσκαλος και καλλιτέχνης σε ένα από τα ωραιότερα παραδοσιακά όργανα, το Κανονάκι. Ο λόγος για τον Μανώλη Καρπάθιο, ο οποίος θα βρίσκεται στο νησί μας την προσεχή εβδομάδα καθώς επιμελείται, σε συνεργασία με το Δήμο Ρόδου, το ΚΕΚ Γεώργιος Γεννηματάς, την ΟΠΣ Ρόδου και τον Πολιτιστικό Σύλλογο Απολλώνων Ρόδου «Νέοι Ορίζοντες», το σεμινάριο παραδοσιακής και βυζαντινής μουσικής που ξεκινάει τη Δευτέρα. Ένα πολιτιστικό γεγονός – όπως ο ίδιος μας λέει- Πανελλαδικού αλλά και παγκοσμίου βεληνεκούς, αφού θα συμμετέχουν μαθητές και ενδιαφερόμενοι από Βαλκανικές χώρες, απ' την Τουρκία, απ' την Ιαπωνία κ.α.
Ο Μανώλης Καρπάθιος σε μία εκ βαθέων συνέντευξη μίλησε στη «Ροδιακή» για τη μέχρι τώρα πορεία του, τις συνεργασίες του με γνωστούς καλλιτέχνες, τα σχέδια του για μέλλον αλλά και την ορχήστρα Ρωμάνα.

Είστε δεξιοτέχνης στο κανονάκι, και από τους πρωτοπόρους στην Ελλάδα. Με ποια αφορμή ασχοληθήκατε με το σπάνιο αυτό οργανο.
Το κανονάκι, ο πυθαγόρειος κανόνας των αρχαίων Ελλήνων, το ψαλτήρι των Βυζαντινών , είναι το κλασικότερο όργανο στην Ανατολή. Οι κλασικές σπουδές πάνω στη βυζαντινή μουσική, αλλά και οι προγενέστερες στην κιθάρα, με ώθησαν να διαλέξω ως όργανο αναφοράς και έκφρασης το κανονάκι. Αναγκάστηκα να πάω στην Κωνσταντινούπολη για να ολοκληρώσω τις σπουδές μου και σήμερα τριάντα χρόνια μετά τα πρώτα μου βήματα απολαμβάνω την αγάπη των μαθητών μου και την εκτίμηση των φιλόμουσων. Με το κανονάκι διδάσκω τη χορωδία, με το κανονάκι συνθέτω, με το κανονάκι πορεύομαι στη ζωή μου, με το κανονάκι φτιάχνεις χαρακτήρα.

Πόσο επέδρασε η Δωδεκανησιακή μουσική στην μουσική σας πορεία;
Σίγουρα η παράδοση των Δωδεκανήσων επέδρασε καταλυτικά στην μουσική πορεία μιας και μου άνοιξε την πόρτα για τη Μικρασία και την Πόλη. Τα Δωδεκάνησα υπήρξαν το χωνευτήρι της Μικρασιατικής παράδοσης και ως εκ τούτου το Δωδεκανησιακό ιδίωμα είναι μοναδικό στον Ελλαδικό χώρο, θα μπορούσα να πω το υψηλότερο μουσικό επίτευγμα στην Ελλάδα. Από μικρό παιδάκι, μέσα από ακούσματα απ τα πανηγύρια, τα τελετουργικά έθιμα των γάμων, τις ψαλμωδίες της Μεγάλης Εβδομάδας, γαλουχήθηκα σ αυτή την δεξαμενή ήχων, μουσικών χρωμάτων και ρυθμικών ποικιλμάτων, χορευτικών κινήσεων και κοινωνικών δεδομένων, ότι καλύτερο για πρωτογενές ψυχικό ερέθισμα.

Έχετε συνεργασίες στο χώρο της παραδοσιακής αλλά και της λαϊκής μουσικής. Ποιοι καλλιτέχνες σας έκαναν εντύπωση;
Η Δόμνα Σαμίου, η Δικαία Χατζηδάκη, ο Καριοφύλης Δοϊτσίδης, ο Πετρολούκας Χαλκιάς, ο Γιάννης Βασιλόπουλος, ο Βασίλης Σαλέας και άλλοι πολλοί, σίγουρα έχουν ο καθένας ιδιαίτερο στίγμα και είναι χαρά να συνεργάζεσαι μαζί τους. Οι παλιοί καλλιτέχνες έχουν ένα μοναδικό βίωμα που είναι αναντικατάστατο εφόδιο πράγμα που λείπει απ τη νέα γενιά μουσικών που έχουν τέλεια τεχνική και επιστημονική κατάρτιση, είναι όμως φτωχοί στα βιώματα. Η Ελληνική μουσική είναι πρωτίστως βίωμα.
Στο χώρο της λαϊκής μουσικής συνεργάστηκα σε επίπεδο δισκογραφίας και μαγαζιών με τους Μάκη Χριστοδουλόπουλο, Νίκο Κουρκούλη, Σταμάτη Γονίδη, Γιώργο Νταλάρα, Φωτεινή Δάρρα, Θέμη Αδαμαντίδη, Χάρις Αλεξίου, Αντώνη Βαρδή και άλλους αξιόλογους καλλιτέχνες.
Τα τελευταία χρόνια έχω μόνιμη μούσα τη Μαρίνα Μανωλάκου μια νέα και γνήσια ερμηνεύτρια με πηγαίο χάρισμα και όμορφη σκηνική παρουσία. Σημαντική είναι επίσης η συνεργασία που έχω με τον Γρηγόρη Νταραβάνογλου, τραγουδιστή και ψάλτη απ την Κωνσταντινούπολη, με τον οποίο έχουμε κάνει σειρά δίσκων ακτίνας cd και πολλές και καλές συναυλίες

Είστε διευθυντής της κλασικής ορχήστρας Ρωμάνα. Τι σημαίνει αυτό για εσάς;
Είμαι πάντα σε επαγρύπνηση και με μεγάλο αίσθημα ευθύνης γιατί μιλάμε για μια ορχήστρα τριανταπέντε οργάνων με μουσικούς κορυφαίους και προσωπικότητες ξεχωριστές. Υπάρχει και η ακαδημία των υποψηφίων μελών που εκπαιδεύονται συστηματικά για να πάρουν τη θέση τους στη μεγάλη ορχήστρα. Με τιμά απεριόριστα η εμπιστοσύνη των συναδέλφων μου που εδώ και πέντε χρόνια απ την ίδρυση της, μου εμπιστεύονται τη θέση του αρχιμουσικού. Η ορχήστρα έχει έδρα στην Αθήνα, έχει εμφανιστεί στο Μέγαρο Μουσικής, στην Παλιά Βουλή, στο Ραδιομέγαρο της ΕΡΤ και πρόσφατα το τηλεοπτικό κανάλι της Βουλής έκανε μεγάλο αφιέρωμα σε εμάς.

Ποιο είναι το ενδιαφέρον των νεωτέρων γενεών για την παραδοσιακή μουσική;
Σήμερα υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον για την παραδοσιακή μουσική και αυτό χάρις στις προσπάθειες συστηματικών μουσικολόγων όπως ο Σίμων Καράς, ο Σπύρος Περιστέρης, ο Γιώργος Χατζηθεοδώρου κ.α οι οποίοι έδωσαν επιστημονική υπόσταση στον μουσικό μας πολιτισμό και συστηματοποίησαν και ταξινόμησαν τον μουσικό μας πλούτο. Οι νέοι μας μέσα από τα μουσικά γυμνάσια και λύκεια, τα ωδεία, τις πανεπιστημιακές σχολές εθνομουσικολογίας μαθαίνουν την πτυχή του επιστήμονα μουσικού που δεν είναι αναγκασμένος να δουλεύει στο πάλκο και τη νύχτα. Είναι μεγάλη επιταγή η επιστροφή στις ρίζες γιατί πλέον η ανθρωπότητα έφτασε σε αδιέξοδο λόγω της αλλόγιστης παγκοσμιοποίησης και μαζοποίησης παραδόσεων και αξιών. Είμαι πεπεισμένος ότι το βυζαντινό μουσικό θεωρητικό οικοδόμημα θα καθορίσει το μουσικό μέλλον ολόκληρου του πλανήτη.

Πως προέκυψε το σεμινάριο στα Απόλλωνα;
Το θερινό σεμινάριο παραδοσιακής και Βυζαντινής μουσικής είναι πλέον θεσμός που γίνεται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και της Κύπρου. Φέτος χάρις στην επιμονή του Προέδρου του Πολιτιστικού Ομίλου Απολλώνων Μανώλη Κυριαζάκου φέρνουμε στη Ρόδο το σεμινάριο, πολιτιστικό γεγονός Πανελλαδικού αλλά και παγκοσμίου βεληνεκούς. Έχουμε μαθητές και ενδιαφερόμενους από Βαλκανικές χώρες, απ' την Τουρκία, απ' την Ιαπωνία κ.α Η παγκόσμια αποδοχή του σεμιναρίου είναι και η ικανοποίηση μας και η χαρά των κόπων μας , γιατί πιστέψτε με, έχει πολύ κούραση η οργάνωση και η διαχείριση του έμψυχου υλικού. Ευχαριστώ το Δήμου Ρόδου, την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, τα ΚΕΚ Γεώργιος Γεννηματάς, την ΟΠΣ Ρόδου, την εφημερίδα Ροδιακή, τον τηλεοπτικό σταθμό ΤV Θάρρι, το Ράδιο Λυχνάρι και το Ξενοδοχείο Έλαφος, για την αμέριστη συμπαράσταση τους.

Ποιοί διδάσκουν στο σεμινάριο και ποιά είναι τα γνωστικά αντικείμενα διδασκαλίας;
Κορυφαίος του επιτελείου διδασκόντων είναι ο Γιώργος Χατζηθεοδώρου, καταξιωμένος ψάλτης-ερευνητής και μουσικολόγος, τιμημένος από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως με το οφφίκιο του Άρχοντος Μαΐστορος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Αναμφίβολα είναι μεγάλη μας τιμή που έχουμε τον σεβάσμιο μουσικοδιδάσκαλο μαζί μας. Η Μαρίνα Μανωλάκου θα διδάξει παραδοσιακό τραγούδι και μουσικοκινητική αγωγή, η Χρυσάνθη Γκίκα, λύρα πολίτικη και ο Σπύρος Παπανικόλας, πολίτικο λαούτο. Εκτός από την επιμέλεια του σεμιναρίου θα διδάξω κανονάκι, το όργανο που με έχει αναδείξει ως καλλιτέχνη και δάσκαλο.

Μόνο τα σεμινάρια είναι αρκετά για την εκπαίδευση, ή συμπληρώνουν την τακτική μελέτη;
Τα σεμινάρια λειτουργούν για τους μαθητές της σχολής μας ως ανακεφαλαίωση της ύλης που διδάχθηκαν όλη τη χρονιά. Μάλιστα, επειδή γίνονται σε ωραίο φυσικό περιβάλλον με βαριά πολιτιστική παράδοση, οι γνώσεις πλέον μετασχηματίζονται σε πνευματική δημιουργία. Είναι και ευκαιρία και για τους ντόπιους συμμετέχοντες να γνωρίσουν τον αστικό και ακαδημαϊκό τρόπο διδασκαλίας. Ενδιαφέρον έχει και ο συγχρωτισμός των μαθητών που σχηματίζουν μουσικές ομάδες και αλληλεπιδρούν και κοινωνικοποιούνται μουσικά.

Εκτός από την μελέτη και την εκτέλεση, πως περνάτε σε ένα δημιουργικό επίπεδο;
Μέσα από το μάθημα του αυτοσχεδιασμού που υπακούει όμως σε νόμους και πανάρχαιες σταθερές . Ρόλο παίζει και το ρεπερτόριο που δεν σταματά σε παραδοσιακά μοτίβα αλλά περνάει και στην κλασική δημιουργία, έργα Ρωμηών μεταβυζαντινών συνθετών που δεν υστερούν σε τίποτα απ τους συναδέρφους τους της Δυτικής ευρωπαϊκής σχολής. Εδώ είναι και το τεράστιο σφάλμα του ελληνισμού απ την παλλιγγενεσία και δώθε. Πιθηκήζουμε ότι ξενόφερτο και νοιώθουμε σύμπλεγμα απέναντι στην πατρώα μουσική. Γι αυτό και σήμερα έχουμε κρίση ταυτότητας.

Υπάρχει σύγχρονη δημιουργία στον τομέα σας ;
Η σημερινή γενιά είναι ενημερωμένη για όλα τα σύγχρονα ρεύματα, έχει όμως και γνώση της βυζαντινής μουσικής, άλλος λιγότερο άλλος περισσότερο. Στη νέα δημιουργία πλέον η διάσταση του αρχαίου τετραχόρδου και πενταχόρδου συστήματος, η διαστηματική πολυποικιλότητα είναι τεχνικοί όροι που συναντιουνται πρακτικά μέσα στ ακούσματα. Σε όλα τα επίπεδα είτε στην κλασική δημιουργία είτε στο λαϊκό τραγούδι είτε στην μπαλάντα, η Ανατολή εμφανίζεται πλέον με το σοβαρό της πρόσωπο και όχι με φτηνό τσιφτετέλι όπως πλασαριζόταν μέχρι τώρα.

Ποια τα σχέδια για το μέλλον;
Να γίνει η ορχήστρα Ρωμάνα μόνιμα χορηγούμενο σχήμα, να ηχογραφήσουμε όλα τα κλασικά έργα των Ρωμιών συνθετών, να συνθέσουμε έργα κλασικής αξίας πάνω στα χνάρια των παραδεδομένων, να διδάξουμε την τέχνη μας και την επιστήμη μας, να διαδόσουμε ότι παραλάβαμε εμπλουτισμένο και να δημιουργήσουμε κάτι καινούριο που να 'ναι οικείο και ταιριαστό στο DNA του λαού μας και στην κουλτούρα μας. Αφήνω και χώρο για το άγνωστο και το απρόοπτο που 'ναι εξίσου σημαντικό και θελκτικό.