«Εν τοίσιν ανθρώποισι πλείστου άξιόν έστι υγιείη». Ιπποκράτη.

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο
Μανόλης Ζουμπάς

(Για τους ανθρώπους μεγάλη αξία έχει η υγεία). Ιων. υγιείη, Αττ. υγίεια-υγεία, υγειά, γεια, αρτιότητα και φυσιολογική λειτουργία των μερών του σώματος, η οποία επιφέρει διανοητική ευρωστία, σωματική και ψυχική ευεξία. Ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης ο Κώος (Κώτης) (460-377 π.Χ. αι.) δημιουργός της επιστημονικής ιατρικής, συστηματοποίησε, συμπλήρωσε τις υπάρχουσες γνώσεις, τις απάλλαξε από κάθε ανεπιστημονικό, αβάσιμο στοιχείο.

Διατύπωσε την ιατρική δεοντολογία στον ομώνυμο περίφημο όρκο, σ’ αυτό εκφράζεται ο ηθικός κώδικας που έπρεπε να δώσουν οι γιατροί, όταν γίνονταν μέλη της ιπποκρατικής ομάδας, καθορίζει μέχρι σήμερα την ιατρική συμπεριφορά. Αντέχει στο χρόνο, στην κακοκαιρία, γιατί στηρίζεται στον ορθό λόγο, δεσμεύει το γιατρό που θα γίνει πραγματικός φορέας του λειτουργήματός του. Ανάμεσα στις υποθήκες του ο έντιμος, ευσυνείδητος, ανθρωπιστής, αναφέρει. «Διαιτήμασί τε χρήσομαι επ’ ωφελίη καμνόντων κατά δύναμιν και κρίσιν εμήν, επί δηλήσει δε και αδικίη είρξειν». (Θα χρησιμοποιώ κατά την κρίση μου, και κατά τον καλύτερο τρόπο, την επιστήμη μου προς όφελος των ασθενών και θα την προστατεύω από επίκριση και αδικία). «Αγνώς δε και οσίως διατηρήσω βίον τον εμόν και τέχνην την εμήν». (Αγνά δε και τίμια θα κρατήσω τη ζωή μου και την τέχνη μου).

Ο Ιπποκράτης ο Μέγας, η μεγαλύτερη ιατρική διάνοια της αρχαιότητας, ασχολήθηκε με θεωρητικές και πρακτικές έρευνες. «Περί αέρων, υδάτων και τόπων», απάλλαξε την ιατρική από τη δεισιδαιμονία. «Περί ιερής νούσου», αύξησε τις ιατρικές γνώσεις σε όλους τους τομείς. «Αφορισμοί» και υπήρξε ιδρυτής σχολής. Η ιατρική φρουρός της υγείας, αγωνίζεται για την πρόληψη των ασθενειών, πολλές από τις οποίες, και με τις καταχτήσεις της τεχνικής, δέχτηκαν καίριο πλήγμα, τα βήματά της κατευθύνει η ιπποκράτεια αρχή, «ωφελέειν, μη βλάπτειν». Μεγάλη εκτίμηση στον Ιπποκράτη και τους διαδόχους του, είχε ο Γαληνός, (130-200 μ.Χ.) «ότι ο άριστος ιατρός και φιλόσοφος».

Κατά την ελληνική αρχαιότητα οι άρρωστοι καταφεύγουν είτε σε ιδιώτες γιατρούς, άλλοτε πήγαιναν στα Ασκληπιεία, στα οποία οι άρρωστοι πλήρωναν ίατρα, κατά συνέπεια η περίθαλψη των φτωχών ήταν προβληματική. Επινόησαν τότε το θεσμό της δημόσιας ιατρικής περίθαλψης με τους «δημοσιεύοντες ιατρούς», εντεταλμένα όργανα από την Πόλη – Κράτος, για τη δωρεά περίθαλψη των πολιτών και τη διασφάλιση της υγείας τους. Πρώτος από τους αρχαίους συγγραφείς, αναφέρει για το θεσμό αυτό ο Ηρόδοτος (484-430 π.Χ.), πατέρας της ιστορίας. Στην Κω εισήχθηκε ο θεσμός τον 3ο π.Χ. αι. Στα γυμνάσια υπήρχαν δημοσιεύοντες γιατροί, οι οποίοι παρέχουν τις ιατρικές υπηρεσίες, στην αθλούμενη νεολαία. Μεταξύ των δημοσιευόντων γιατρών, αναφέρονται και οι σχολίατροι. Κατά τον Πλάτωνα, πρωτοπόρος της αθλητιατρικής ήταν ο Ηρόδικος. Οι δημοσιεύοντες γιατροί εξασκούσαν εποπτεία στους ιδιώτες γιατρούς, σύμφωνα με τον Ιπποκράτειο όρκο. Γυναίκες γιατροί εμφανίζονται μεταξύ του πρώτου π.Χ. αι., στην Αθήνα, και του πρώτου μ.Χ. Ο θεσμός του δημοσιεύοντα γιατρού, εφαρμόζεται από τον 6ο π.Χ. αι. μέχρι τον 3ο μ.Χ. αι.

Ο θεσμός της δημόσιας ιατρικής περίθαλψης, διατηρήθηκε και στο Βυζάντιο, που οι επιστήμονες γιατροί δέχονταν τους ασθενείς στα ιδιωτικά ιατρεία, με πλούσια συλλογή εργαλείων, περίπου 35. Οι περιοδευτές (περιοδεύω) ήταν γιατροί επισκεπτόμενοι τους ασθενείς στα σπίτια τους, κατά πανάρχαιη συνήθεια, αφού ο Ιπποκράτης αναφέρεται σαν «περιοδευτής», ώστε περιοδεύω ίσον θεραπεύω. Ο Λουκιανός «περιόδους» καλεί τις επισκέψεις των γιατρών στους ασθενείς. Όπως ο Πλάτωνας ιδρυτής της Ακαδήμειας ή Ακαδημίας, οι γιατροί είχαν παρόμοιες οργανωμένες αδελφότητες, ειδικευμένοι ερευνητές των νόσων και της υγείας. Η ιατροκοινωνική πρόνοια, συντελεί στη βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών διαβίωσης, προσπαθεί να ελαττώσει εκείνους που μειονεχτούν, παραπαίουν στα ρείθρα του πεζοδρόμιου, στην άφεγγη ζωή, να εξεύρει βελτιωμένους τρόπους διαβίωσης.

«Λιπαρρόματε πραΰγελως υγεία, βασίλεια ποθεινά, σέθεν χωρίς, ουδείς ευδαίμων έφυ». Πίνδαρου. (Λαμπρομμάτα υγεία με το γεμάτο γαλήνη χαμόγελο, ποθητή βασίλισσα, κανείς δε θάταν ευτυχής χωρίς εσένα). Αλλά και ο σοφός Σωκράτης είπε: «Ουκ έστι μείζον αγαθόν ανθρώποις υγείας». Την αξία της υγείας κατανόησε ο πρωτόγονος άνθρωπος, από καταβολής του. Πίστευε ότι τα κακά πνεύματα προκαλούσαν τις ασθένειες, η θεραπεία τους γινόταν με τη μαγεία. Κόσμημα η Υγίεια, θεά της ελληνικής μυθολογίας, λατρευόταν μαζί με τον Ασκληπιό, προστάτης θεός της ιατρικής, την είχαν θεοποιήσει ως θυγατέρα του. «Το υγιαίνειν λώστον» (άριστο), αποτελεί τον πρώτο παράγοντα, μέλημα προόδου, φέρνει την ύψιστη ευδαιμονία, παρατείνει τη ζωή, ο λαός αναφωνεί «γεια μου, πλούτη μου». Για τη διατήρηση της υγείας, δημιουργήθηκε το ύψιστο λειτούργημα η ιατρική, διττός ο ρόλος της, θεραπευτικός, προληπτικός.

Η συμμετοχή του λογικού, παίζει πρωτεύοντα ρόλο. Όταν δεν εξοβελίζονται η ανθρώπινη αβελτηρία (μωρία), αχαλίνωτες επιθυμίες, καταχρήσεις, η πόρτα μένει ανοιχτή για να τρυπώσει η ασθένεια, γεννά στην ψυχή μελαγχολία, η οποία μερικές φορές γίνεται μνησικακία, που τείνει και προς την εγκληματικότητα. Το έργο του γιατρού, θεράποντα του Ασκληπιού, οι ιδιότητές του, αλτρουισμός, αυτοθυσία, αφοσίωση στον άρρωστο, απέραντη αγάπη στον άνθρωπο, αφιλοκέρδεια, τήρηση της εχεμύθειας, όταν λέμε ότι οι ωφέλειες της ιατρικής είναι πολλές και σπουδαίες, είναι σαν να θέλουμε να φωτίσουμε με κερί τον ήλιο. Στην Ιλιάδα, Λ, 514, ο Όμηρος αποφαίνεται: «Ιατρός γαρ ανήρ πολλών αντάξιος άλλων». Η ιατρική απλώνει γύρω μας ένα προστατευτικό πλέγμα ασφάλειας.

Ο γιατρός θεραπευτής, ο πρώτος λειτουργός, θεράποντας των πονούντων, όταν πριν χιλιάδες χρόνια γεννήθηκαν τα επιδημικά νοσήματα, εξαιτίας της συγκατοίκησης μεγάλου αριθμού ανθρώπων και κατοικίδιων ζώων. Όταν ο συνωστισμός και η ακαθαρσία συνυπάρχουν, βοηθούν την έκρηξη της επιδημίας, ο εφιαλτικός εσμός των μεταδοτικών νοσημάτων ανδρώνεται. Η ιατρική μελετά το βιολογικό, οικολογικό περιβάλλον των πληθυσμών, με πρωταγωνιστή το γιατρό του εργαστηρίου, και τη βοήθεια συναδέλφων συναφών επιστημονικών κλάδων, η νίκη αποτελεί το μεγαλύτερο επίτευγμα του εξαιρετικά πολυμαθή, ευρυμαθή.

Γιατρός, πολλαπλός ο κοινωνικός του ρόλος, φροντίζοντας την ψυχοσωματική υγεία, ο άνθρωπος εξασφαλίζει τη βασική προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, επιδίδεται απερίσπαστος στο πνευματικό του έργο, έχει τις προϋποθέσεις για να χαρεί τη ζωή, συμβουλάτορας σε πολλά θέματα, βασικός συντελεστής για την πρόοδο του έθνους. Η ιατρική κορυφαία ανθρωπιστική επιστήμη, βοηθά με συμπόνια. «Συμπάσχει η ψυχή τω σώματι νοσούντι και το σώμα την ψυχήν», αυτό επισημαίνει εύστοχα με τη βαθυστόχαστη ρήση ο Κλεάνθης ο Στωικός, αποδεικνύεται στους αιώνες αληθινή. Ο γιατρός κατά τη μακραίωνη σταδιοδρομία του, πλάστης των πολιτισμών, έπραξε πάντοτε το «καλόν καγαθόν» για την υγεία, το ωραίο, την ευημερία, την τάξη του συνόλου της ανθρωπότητας, ουδέποτε θα χάσει την πατροπαράδοτη αναγνώριση.

Το γεγονός ότι οι άνθρωποι μεγάλης αξίας μπόρεσαν, παρά την κλονισμένη υγεία τους, να δημιουργήσουν αξιόλογο έργο, αυτό δεν αναιρεί, αλλ’ ως εξαίρεση επιβεβαιώνει τον κανόνα. Μετά την επανάσταση του 1821, η Πολιτεία μερίμνησε για την προστασία της υγείας των πολιτών της. Για τις συνέπειες των δυο παγκόσμιων πολέμων στην υγεία, οι Έλληνες γιατροί έκαναν σχετικές συγγραφές και υπομνήματα. Η ιατροκοινωνική πρόνοια, δείχνει τον πολιτισμό της Ελλάδας, και βέβαια των νησιών της. Το Αιγαίο, η θάλασσα που τη διέπλευσαν οι ωραιότεροι πολιτισμοί του κόσμου, στους φλοίσβους και τους κυματισμούς της οποίας αντήχησαν οι γλυκύτατοι ψίθυροι της ανθρώπινης ψυχής.

Όταν λάμπει η υγεία, όλες οι ανθρώπινες λειτουργίες εναρμονίζονται μεταξύ τους, τα αγαθά της ζωής αξιοποιούνται, πηγή ευτυχίας. «Η χρυσή κλίνη δεν μπορεί να ωφελήσει τον άρρωστο» δογματίζει ο Σωκράτης. Ο πλούτος δεν ανακουφίζει, δεν απαλλάσσει από το μαρτύριο του πόνου. Ο υγιής κατακλύζεται από αισιοδοξία, συνεισφέρει και στην κοινωνία, χαίρεται τη ζωή. «Τούτο μόνο είναι ζωή: το να μη ζει κανένας μόνο για τον εαυτό του». Μενάνδρου. Η ψυχοσωματική υγεία, βασική προϋπόθεση για την οικονομική άνθιση, πνευματική ζωή, «νους υγιής εν σώματι υγιεί», ηθικοκοινωνική, και λειτουργεί ομαλά η κοινωνία. Με την πνευματική ανάπτυξη ο άνθρωπος ανακαλύπτει τα μυστήρια της ζωής, καταπολεμά, υποτάσσει το ζωώδες. Γνωρίζει καλύτερα τον εαυτό του.

Η αυτογνωσία προϊόν ακατάπαυστης προσπάθειας, πολύτιμος, πραγματικός θησαυρός. «Χαλεπόν εαυτόν γνώναι», αφού με το γρήγορο βηματισμό, ρυθμό της εποχής μας, τα μάτια και τα αυτιά βομβαρδίζονται από αντιφάσεις. Υγεία χρειάζονται οι πνευματικοί ερευνητές. Η επιστήμη αναζητά, υπερασπίζεται με αυταπάρνηση την αλήθεια με το νου, παρατήρηση, το πείραμα, τιμά την ομορφιά της, καταπολεμά την αμάθεια, οδηγεί προς την πνευματική ανησυχία, απελευθέρωση. Με την εκπληχτική πρόοδο της τεχνολογίας, ικανοποιεί, κατά το δυνατό, τις κάθε λογής ανάγκες της ζωής, με την κατασκευή νέων οργάνων και καθιστούν τον άνθρωπο ισχυρότερο, η αποδοτικότητα της εργασίας πολλαπλασιάζεται. Ευτύχημα μεγάλο για ένα έθνος να έχει ικανούς επιστήμονες. «Ουδέν απώλεσα˙ ο γαρ πόλεμος ου λαφυραγωγεί την παιδείαν». Απάντηση του φιλόσοφου Στίλπωνα των Μεγάρων στο Δημήτριο Πολιορκητή.

Ο ελληνικός πολιτισμός ξεκινά ποιητικά, Ιλιάδα, Οδύσσεια, Αρχαϊκή εποχή (700-508). Η αρχή της ετήσιας διαδοχής των εποχών συμπίπτει με το τέλος της προηγούμενης, και το τέλος της με την αρχή της επόμενης. Το ίδιο συμβαίνει με τις μεγάλες ιστορικές περιόδους. Αρχαϊκή με την άνοιξη, Κλασική (508-323 π.Χ.) με το καλοκαίρι, Ελληνιστική ή Αλεξανδρινή (323-31 π.Χ.) με το φθινόπωρο. Ελληνορωμαϊκή (31 π.Χ. - 330 μ.Χ.) με το χειμώνα. Η Ελλάδα γενέθλια γη της επιστήμης.

Η Ελλάδα εστία ανέσπερου φωτός, ακατάλυτων από το χρόνο πολιτιστικών εκδηλώσεων, βοηθά για να έχουμε μια καλή υγεία με τη ψυχαγωγία, που είναι η τέρψη, διασκέδαση, ό,τι ξεκουράζει το νου, ικανοποίηση της ψυχής, άφθαρτης, άυλης ουσίας, ζωτικής δύναμης κάθε έμβιου όντος. Ο χορός είναι συνυφασμένος με όλα τα συναισθήματα. Ο πρωτόγονος με τις αυτοσχέδιες κινήσεις του σώματος, έφτασε στην αρμονία του ρυθμού, εκδηλώνει όχι μόνο τα χαραχτηριστικά των χορευτών, αλλά και της κοινωνίας που αντιπροσωπεύουν. Στους αοιδούς αποδίδονται η τέρψη και η διδαχή. Στο παρθενείο του Αλκμάνα (7ος-6ος π.Χ.αι.) τα κορίτσια περιγράφονται να φορούν χρυσά κοσμήματα, σπάνια πορφυρά ρούχα, εξαρτήματα της κόμης. Η ομορφιά των νεαρών κοριτσιών, ήταν αντίστοιχο της ανδρείας των πολεμιστών. Σε ορισμένες περιοχές υπήρχαν θεσμοθετημένα καλλιστεία για την ανάδειξη της ωραιότερης κόρης.

Η λάμψη της αντικειμενικής ομορφιάς προκαλούσε το γενικότερο θαυμασμό. Συμπόσια διεξάγονταν στην Ελλάδα από την αρχαϊκή εποχή, έως το τέλος της αρχαιότητας, αποτελούσαν δείγματα του ελληνικού τρόπου διασκέδασης. Στα πλούσια συμπόσια αυλητρίδες έπαιζαν μουσική, οσχηστρίδες χόρευαν και τραγουδούσαν. Η λέξη συμπόσιο δείχνει τη σημασία που αποδίδουν οι αρχαίοι στο «κοινό ποτό», ως μέσο ενδυνάμωσης των κοινωνικών, φιλικών σχέσεων. Η χαρά έχει άμεση σχέση με το τραγούδι , τη μουσικότητα, την αρμονία του, με το ανάλογο περιεχόμενό του, συγκινεί. Η ποίηση η πρώτη πανάρχαια μορφή τέχνης, άγγιξε και μάλαξε με την ανάλαφρη σμίλη της, την ανθρώπινη ψυχή στους πιο μύχιους κόλπους της. Είτε λυρική, είτε επική εκφράζει και το ρυθμό, το μέτρο, την αρμονία, αγκαλιάζει τη μουσική, αποβλέπει στην τέρψη.

Η ελληνική δραματουργία-τραγωδία, κωμωδία-προσφέρει την υψηλότερη αισθητική απόλαυση, αιχμαλωτίζει τη νεότερη σκέψη, καταγοητεύει. Το μέρος εκείνο της ψυχής, το οποίο είναι κουρασμένο από παθήματα, αναπαύεται από την ποίηση, πομπός και δέκτης της ζωής. Στο σατυρικό δράμα, ο χορός μεταμφιεσμένος σε Σατύρους, χόρευε, τραγουδούσε ζωηρά και ξέγνοιαστα τραγούδια, για το κρασί, τον έρωτα, στοιχεία ταιριαστά για το Διόνυσο. Σε γενικές γραμμές, σκοπός της τέχνης είναι με το ωραίο, να βοηθήσει τον άνθρωπο, ο οποίος σε όλες τις εποχές το αναζητά, ακόμη και στις σπηλιές, όπου το πρώτο διαμένει, χαράσσει στο έδαφος διάφορες γραμμές. Έμφυτη η αναζήτηση του ωραίου. Το θέατρο, ειδικότερο, όταν πρόκειται για μουσικό θέατρο, και μάλιστα της μουσικής κωμωδίας, το θέαμα φτάνει ως τη φαντασμαγορία, εξαιτίας του πλούτου των χρωμάτων, της αρμονίας και της εναλλαγής των ήχων.
Αξιοθαύμαστο πως η φύση (φύω) προσφέρει απλόχερα δώρα για την ομορφιά, υγεία. Φύση λογίζεται η γη (γαία), θάλασσα (ύδωρ), το κλίμα (καιρός), που απαρτίζουν, αποτελούν το σύμπαν, το σύνολο των ουράνιων σωμάτων και το άπειρο διάστημα που τα περικλείει.

Η γη μητέρα-η Δήμητρα, θεά της γονιμότητας-έδειξε στον άνθρωπο την καλλιέργεια του εδάφους, ο πιο μεγάλος δάσκαλος στους παλαιούς χρόνους, του έμαθε τον τρόπο για να εξασφαλίζει τη ζωή. Το φυτικό επίστρωμά της, ιδιαίτερα οι ρίζες των δέντρων, αποταμιεύουν τα νερά της βροχής στα σπλάχνα της, και φανερώνονται με τη μορφή πηγών, ρυακιών, ποταμών, εμποδίζουν το σχηματισμό καταστρεπτικών χειμάρρων. «Όλα τα δέντρα είναι παιδιά-έχουν τη γη μητέρα», ψάλλει ο Βιζυηνός. Οι νησίδες του πράσινου, η υπαίθρια ζωή, επιτρέπουν το θαυμασμό του φυσικού τοπίου, προστάτη της υγείας, αποτελεσματικότερα αντίδοτα, απέναντι στη μόλυνση του αέρα. Η φύση ως στοργική μητέρα προσφέρει αγαθά ευεργετικά, πλούσια στις αισθήσεις, στο νου, στη ψυχή. Άφθονο οξυγόνο εισβάλλει στους πνεύμονες, τους αποτοξινώνει, το αίμα κυκλοφορεί ανετότερα. Απαλλάσσει από τους εκκωφαντικούς θορύβους, οδηγεί στην περισυλλογή, η ψυχή γαληνεύει σαν ανέμελη πεταλούδα, αισιοδοξία για το μέλλον.

Με τις απειρόκαλες γραμμές της, τα λογιών-λογιών χρώματα, με τους ήχους της, δίνει στον ποιητή και το μουσικό λαμπρές εμπνεύσεις, τις οποίες ο θνητός παρεπίδημος άνθρωπος μετατρέπει σε αθάνατα έργα. Η απεραντοσύνη της διδάσκει την ταπεινοφροσύνη. Ποτέ κανένας μητραλίας. Οι φυσικές εναλλαγές, ξυπνούν στην ψυχή την τάση για έκφραση, καλλιεργούν το αίσθημα του ωραίου, του υψηλού, αποτελούν πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης. Η συνειδητοποίηση της γνώσης των φυσικών φαινομένων κατά τους χρόνους του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, 18ος αι. προκαλεί την έρευνα, την εξερεύνηση του διαστήματος με τις τεχνικές επιστημονικές κατακτήσεις. Τους Επτά σοφούς της αρχαιότητας που ενδιαφέρθηκαν, ιδιαίτερα, για θέματα φυσικής και κοσμολογίας, τους ονομάζουν φυσικούς φιλόσοφους, φυσιολόγους, ή προσωκρατικούς. Για πολλούς ισχύει και ο χαρακτηρισμός υλοζωιστές, καθώς πίστευαν ότι η πρωταρχική ύλη, αποτελούσε και την αρχή της ζωής. Ο Θαλής, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης, ασχολήθηκαν και με γεωγραφικά, αστρονομικά, κοσμολογικά θέματα. Για τον Πυθαγόρα, αρχή των όντων ήταν οι αριθμοί, στη σχέση τους με το άπειρο και το κενό. Στους φυσικούς φιλόσοφους συγκαταλέγονται ο Ξενοφάνης, Παρμενίδης, Ηράκλειτος, Εμπεδοκλής, και ορισμένοι στοχαστές του 5ου π.Χ. αιώνα.

Οι αρχαίοι σοφοί πρόγονοί μας έδωσαν εξαιρετική σημασία στον αθλητισμό, καθορισμένο σύνολο μακροχρόνιων, επίπονων αθλητικών ασκήσεων, από τους παιδοτρίβες καθορίζονται τα κατάλληλα αγωνίσματα, με σκοπό την ανάπτυξη, διατήρηση του σώματος σε καλή φυσική κατάσταση, ικανοποίηση της υγείας, δύναμης, ομορφιάς, καλλιέργεια ηθικών, πνευματικών, χαρισμάτων. Αποβλέπει στην κίνηση, μαρτυρία ύπαρξης, στοιχείο ζωής. «Κίνησης ζωή εστιν». Λατρεύουν σαν θεά την υγεία, και προς τιμή της ίδρυσαν ναούς, βωμούς, την ονόμασαν «παμβασίλεια», βασίλισσα των πάντων, «πολυθάλμιο», δύναμη που ζωογονεί τα πάντα, «φερόλβιο», φέρνει την ευτυχία. Πρώτοι οι Έλληνες ξεκίνησαν τη μεγαλεπήβολη πολιτιστική τους πορεία, από το στάδιο της αρχαίας Ολυμπίας, κοιτίδας των Ολυμπιακών, 776 π.Χ., γέννησε την ολυμπιακή ιδέα και την τρίμηνη ιερή εκεχειρία, που επικρατούσε κατά τη διάρκειά τους, λάμπρυνε την ιστορία του αθλητισμού, θεσμού παγκόσμιας ακτινοβολίας και λάμψης από την αρχαιότητα έως σήμερα, φαίνεται το ιδεώδες του λαού, απαλλαγμένου από κάθε ωφελιμιστική βλέψη, προσπορισμού υλικού κέρδους, αγωνιζόταν για ένα κλαδί ελιάς.

Η αρχαία Ελλάδα ήξερε να στεφανώνει στα ολυμπιακά στάδια, την αρετή, την αξία, γι’ αυτό γνώρισε το μεγαλείο. Η τέλεση των Ολυμπιακών αγώνων, σηματοδοτεί την έναρξη της αυτοσυνειδησίας των αρχαίων Ελλήνων ως ενιαίου λαού. Από εκεί θα αρχίσουν αργότερα να μετρούν τον κοινό ιστορικό χρόνο. Οι χώροι άθλησης, φυτώρια στα οποία βλάστησαν οι πρόμαχοι των Θερμοπυλών, οι άλκιμοι έφηβοι του Μαραθώνα. Από το ίδιο πνεύμα εμφορούμενοι οι Κλέφτες της τουρκοκρατίας, πραγματοποιούν πρωτοφανείς, για την εποχή, επιδόσεις. Στα γυμναστήρια αντρώθηκε το σφριγηλό φρόνημα των Ελλήνων, χαλκεύτηκε το ηθικό ανάστημα του «καλού καγαθού», προσεγγίζεται το «άνω θρώσκειν» που εμπεριέχεται στη λέξη άνθρωπος. Η γυμναστική συντελεί στην ύπαρξη της ευεξίας (ευ+έχω), δίνει την ευκαιρία για την επωφελέστερη διοχέτευση της υπερκχειλίζουσας νεανικής δραστηριότητας, θάλλουν τα πάντα, όπως τα λουλούδια την άνοιξη. Αναδεικνύει τη ρώμη (ρώομαι= κινούμαι με ορμή). «Ρώμη μετά της φρονήσεως ωφέλησεν, άνευ δε ταύτης, πλείω τους έχοντας έβλαψεν». Ισοκράτη. Το «Ευ αγωνίζεσθαι» βρίσκεται στη συμμετοχή, και όχι μόνο στη νίκη. Λόγοι αισθητικοί και κοινωνικοί, επιβάλλουν την επιμέλεια της εξωτερικής εμφάνισης, την ωραιότητα, τα σωματικά χαρίσματα. Το σώμα είναι ο οίκος, κατοικητήριο της ψυχής, του πνεύματος, με την αρμονική ανάπτυξη των τριών αυτών στοιχείων, επιτυγχάνονται άριστα αποτελέσματα, έλκουν σαν μαγνήτης.

Ο Ιπποκράτης συμβουλεύει κάθε γιατρό να προσέχει τους άρρωστους, στις μεγάλες καιρικές αλλαγές των εποχών, όλες οι ασθένειες μπορούν να αναφανούν σε οποιοδήποτε εποχή του έτους. Σε επιστολή του στο γιο του Θεσσαλό, συνιστά εκτός από την ιατρική να μάθει και τα διδάγματα της Αστρολογίας. Και προ του Ιπποκράτη, ο Πυθαγόρας πρέσβευε τη σταθερή επίδραση του ουρανού στη γη. Οι επιδράσεις αυτές ξαναβρίσκονται στη θεωρία του μαθητή του Εμπεδοκλή. Ο Γαληνός πίστευε στην Αστρολογία, κι έλεγε: «Ιατρός που αγνοεί την Αστρολογία δε διαφέρει του δολοφόνου». Ο θείος Ιπποκράτης τόνισε επιγραμματικά σ’ έναν από τους αθάνατους αφορισμούς του. «Ουκ ελάχιστον μέρος ξυμβάλλεται αστρονομίη ες Ιατρικήν, αλλά πάνυ πλείστον».

Ο αρχαίος κώδικας του Χαμμουραμπή (2.100 π.Χ.) γράφει, πως ο χειρούργος που χειρουργούσε κατά παράβαση των κανόνων της Αστρολογίας, τιμωρούνταν με κόψιμο του καρπού των χεριών του. Την παρουσία της υγείας σε παγκόσμια κλίμακα, συντονίζει η ενσωματωμένη στις δραστηριότητες του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, έδρα της η Γενεύη, έχει καθιερώσει την ημέρα της Υγείας, να γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 7 Απρίλη. Στο Διεθνές Συνέδριο του Αμβούργου της Γερμανίας, τον Οκτώβρη του 1954, δόθηκε ομόφωνο το συμπέρασμα του συνεδρίου σαν Ιπποκράτειος αφορισμός: «Οι σύγχρονοι μετεωρολόγοι επιβάλλεται να είναι κατά το δυνατό γιατροί, οι δε γιατροί νάχουν γνώσεις μετεωρολογίας». Η ιατρική επιστήμη ασκεί την τέχνη του Ασκληπιού, είναι σήμερα μια αναβίωση των ιδεών του Ιπποκράτη. Ευοδώνεται το έργο της υγείας, όταν ο γνωστικός τη θωρακίζει, απολαμβάνει τη ζωή «μ’ όλες τις χάρες οπόχει», φύλακας η τήρηση του μέτρου, καθημερινή φροντίδα. Η καλύτερη συμβουλή συμπυκνώνεται στην περίφημη κρητική παροιμία. «Προτού να γίνει το κακό και τελειωθεί το πράγμα, πρέπει να σέβεται κανείς να μη γενεί το σφάλμα».