Σουλεϊμάν Αλαγιαλή- Τσιαλίκ: ξέρει ο άνθρωπος να αμύνεται ακόμα και μέσα στο σκοτάδι!

Rodiaki NewsRoom

Συνέντευξη στην:
Ελένη Γκίκα
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ

«Δεν νομίζω ότι υπάρχουν ποιητικές ή αντιποιητικές εποχές. Ακόμα και στη ζοφερή περίοδο πολέμων, η ποίηση ανθίζει. Αυτή είναι η επιταγή της ζωής που είναι πιο ισχυρή από κάθε φόβο. Ξέρει ο άνθρωπος να αμύνεται ακόμα και μέσα στο σκοτάδι.» Υποστηρίζει ο βραβευμένος με το βραβείο Ιπεκτσί Σουλεϊμάν Αλαγιαλή-Τσιαλίκ μιλώντας στον Φιλελεύθερο για την καινούργια του ποιητική συλλογή «Στην αρχή των συμπτώσεων δυο εκλάμψεις…» (εκδ. Δωδώνη). Στα περιεχόμενά της, το προσωπικό πένθος και το οικουμενικό στην Ειδωμένη. Στο ποιητικό παρελθόν της, τα «Κράσπεδα νάρκωσης», οι «Νυχτερινές ηχορυθμίες», «Το ρολόι τ’ ουρανού σταματημένο», «Σαν υδατογραφία»… Όλα τ’ αγγίξαμε, και το ανείπωτο της ποίησης και τον ζόφο της εποχής.

- Η ενασχόληση με την ποίηση μάς αλλάζει την οπτική των πραγμάτων, κύριε Αλαγιαλή-Τσιαλίκ;
Η οπτική για τα πράγματα αλλάζει με κάθε μορφή τέχνης. Δεν είναι «μυωπική», είναι διαυγής. Ένας μεγεθυντικός φακός της πραγματικότητας, όπως είπε ο Βάρναλης. Επικεντρώνεται σε μια λεπτομέρεια και της δίνει βάρος και υπόσταση.

- Τι αλλάζει, επίσης, αυτή την οπτική; Ο πόνος; Ο φόβος; Η μοναξιά; Ο θάνατος;
Πόνος, φόβος, μοναξιά, θάνατος. Δεν είναι μόνο οι αρνητικές πλευρές της ζωής που αλλάζουν την οπτική. Είναι και η ομορφιά, η αρμονία, το φως (που τόσο υμνήθηκε από την ελληνική τέχνη), η ισορροπία. Δεν είναι η ζωή μόνο τι βλέπεις αλλά και τι επιθυμείς να δεις.

- Η εποχή που ζούμε ευνοεί την ποίηση; Υπάρχουν ποιητικές και αντιποιητικές εποχές, αλήθεια;
Δεν νομίζω ότι υπάρχουν ποιητικές ή αντιποιητικές εποχές. Ακόμα και στη ζοφερή περίοδο πολέμων, η ποίηση ανθίζει. Αυτή είναι η επιταγή της ζωής που είναι πιο ισχυρή από κάθε φόβο. Ξέρει ο άνθρωπος να αμύνεται ακόμα και μέσα στο σκοτάδι.

- «Στην αρχή των συμπτώσεων δύο εκλάμψεις…», έχουμε δείγμα για τα δύσκολα και τα σημαντικά εκ των προτέρων, κύριε Αλαγιαλή-Τσιαλίκ;
Τα γεγονότα είναι εν δυνάμει προβλέψιμα κι απρόβλεπτα. Όσο κι αν μοιάζει οξύμωρο, η λογική, ως ιδιότητα ερμηνείας του κόσμου, όπως και η «μη λογική» ως αλληλουχία συμβάντων ξέχωρων από ότι μπορεί ο άνθρωπος να προβλέψει, συμβαδίζουν. Δείγμα για τα δύσκολα και τα σημαντικά πάντα αναζητούσαν οι άνθρωποι. Δεν είναι κάτι καινούργιο. Ο ποιητής, με την ευρεία έννοια, καλείται να οσμισθεί αυτό που ακόμα και η λογική μπορεί αν μην υποστηρίζει.

- Γιατί ειδικά αυτή εδώ η ποιητική συλλογή είναι σπουδαία για σας; Θα μπορούσε να είχε γραφτεί σ’ άλλον χρόνο;
Ο ίδιος ο δημιουργός δυσκολεύεται να ξεχωρίσει τα έργα του. Έχουν μια μοναδικότητα ως προς τον χώρο και τον χρόνο που συντελούνται. Πράγματα και καταστάσεις που είναι συνυφασμένα με τις ενότητες της τελευταίας συλλογής (όπως η απουσία του αδελφού μου που έφυγε τόσο νέος και η πρώτη φάση του μεταναστευτικού με τα γεγονότα στην Ειδωμένη μού θύμιζαν εκ των υστέρων σκηνές από ταινία του Αγγελόπουλου που κυλούσαν αργά και πένθιμα και ήταν βουτηγμένες μέσα στο απροσδόκητο «γκρίζο».

- Τι είναι ο σωστός χρόνος για την ποίηση;
Όπως έχει πει η Σεφέρης «η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα», άρα ο σωστός της χρόνος είναι όταν όλα σε καθοδηγούν με κάποιο τρόπο στο να πάρεις μια ανάσα για να υπάρξεις. Αυτή, η μικρή στιγμή καθορίζει το πότε θα γραφτεί ένα ποίημα σαν λύτρωση.

- «Ξεκίνησα να γράφω ένα μεγάλο ποίημα/ που ήξερα πως δεν θα τελειώσει ποτέ.» Θα μπορούσε να είναι και η ζωή μας το ποίημα; Εμείς το γράφουμε ή συμμετέχουμε; Και δεν τελειώνει ποτέ;
Ένα ποίημα, όπως κάθε δημιουργία έχει δυο ζωές. Μια δική του ξεχωριστή και συνυφασμένη με τον δημιουργό του. Ο δημιουργός όμως δεν είναι αόρατος, ακόμα κι αν είναι ανώνυμος, αν δεν τον γνωρίζουμε. Έχοντας στα χέρια μας ένα βιβλίο ποίησης, βλέποντας ένα ζωγραφικό έργο, ακούγοντας μια μουσική σύνθεση, αντικρίζοντας εν ολίγοις μια οποιαδήποτε ανθρώπινη δημιουργία, βλέπουμε τρεις ζωές’ τη δική μας, του δημιουργού και του ίδιου του έργου. Συνεπώς ως προς την ποίηση’ γράφουμε ποίηση συμμετέχοντας. Και οφείλει να τελειώνει.

Τα όρια της δημιουργίας οφείλουν να είναι διακριτά. Η αρχαία φιλοσοφία και τέχνη προσέγγισε υπό αυτό το πρίσμα τη μεσότητα, τον χρυσό κανόνα. Ο ρομαντισμός του 19ου αιώνα, αντίθετα, είχε ως αρχή το αέναα ημιτελές, από τη στιγμή που την αρτιότητα ο άνθρωπος ως ιδέα δεν θα μπορούσε ποτέ να φτάσει. Μάλλον, τείνω να πιστεύω στην ολοκλήρωση και όχι στο ημιτελές.

- «Είχες φύγει- εσύ, ο κατά νόμον αδελφός μου-/ μα ήσουν ακόμα εδώ», τι επιδιώκουμε, αλήθεια, γράφοντας ποίηση;
Επιδίωξη; Η ίδια η ζωή. Η ποίηση, όπως και κάθε άλλη δημιουργία είναι ισορροπία. Ο άνθρωπος ξεπερνάει τον θάνατο έτσι. Κάθε ποίημα γιορτάζει τη ζωή, ακόμα κι αν χαρακτηριστεί ως «λυπημένο».

- Γιατί πρωτογράψατε;
Θυμάμαι κατά την διάρκεια των γυμνασιακών μου σπουδών, όταν μας δίδασκαν τους υπερρεαλιστές, ένοιωσα για πρώτη φορά αυτό που λέμε «γοητεία του ποιητικού λόγου». Με γοήτευε ο παράτολμος συνδυασμός εικόνων και λέξεων. Τα πρώτα μου ποιητικά τεχνάσματα είχαν γραφτεί λοιπόν περισσότερο από αντίδραση παρά από ανάγκη. Ώσπου πέρασαν αρκετά χρόνια. Και όταν σε κάποια γενέθλιά μου, ήρθε ως δώρο στα χέρια μου το βιβλίο της Ιωάννας Τσάτσου «Ο αδελφός μου Γιώργος Σεφέρης», διαβάζοντάς το είδα από τι πέρασε ο Σεφέρης για να γίνει διπλωμάτης και πάνω απ’ όλα ποιητής. Τότε ένοιωσα για πρώτη φορά να μπαίνω μέσα στην «ποιητική λειτουργία».

- «κι οι λέξεις πέφταν ως τίτλοι δίχως τέλος». Τι είναι οι λέξεις για σας;
Οι λέξεις είναι ένα είδος εργαλείου για τον ορθό χειρισμό της γλώσσας. Όπως είναι το πινέλο με τα χρώματα για τον ζωγράφο.

- «Καράβι βγαίνει απ’ το βουνό/ κι από τον κάτω κόσμο…» Μέσα από την ποίηση προσεγγίζουμε το άδηλο και το ανείπωτο;
Η ποίηση αφορμάται από το άδηλο και ανείπωτο. Αυτό που κατορθώνει, όμως, είναι να δώσει μορφή, να δηλώσει, να πει. Υπό αυτή την έννοια μοιάζει με την αρετή αφού και αυτή μορφοποιεί τον άνθρωπο οδηγώντας τον στην τελείωση.

- Είναι η πραγματική ποίηση, τελικά, χρησμική; Σας έχει τύχει εκ των υστέρων να επαληθεύεται ο στίχος;
Ο ποιητής έχει την διορατικότητα καμιά φορά να βλέπει πράγματα που οι άλλοι αδυνατούν. Είναι αυτή η δυνατότητα του μεγεθυντικού φακού που είπαμε. Γι’ αυτό και καμία φορά τα σημάδια των καιρών τα νιώθει. Είναι εκεί για κείνον και περιμένουν να γίνουν στίχος.

- Η κρίση βιώνεται αλλιώς μέσα από την ποίηση;
Οποιαδήποτε ιστορική καμπή, οποιαδήποτε αναταραχή, απελπισία, βιώνεται αλλιώς μέσα απ’ την ποίηση. Η ποίηση δεν σου δίνει ποτέ πρακτικές λύσεις. Μπορεί όμως να σε οδηγήσει σ’ αυτό που ίσως έχεις ξεχάσει. Στην αξία της ζωής που πολλές φορές την αντιμετωπίζουμε με δεδομένη.

- Αλήθεια πώς μπορεί να υπάρξει κρίση σε μια Ρόδο πανέμορφη;
Ένα όμορφο τοπίο μπορεί να ηρεμεί. Η θάλασσα μπορεί να δίνει την αίσθηση της ελευθερίας. Όμως η κρίση υπάρχει. Τα πρακτικά προβλήματα δεν εξανεμίζονται, αλλά υπάρχει η παρηγορία της αρμονίας, αν κάποιος εντέλει θέλει να τη δει.