Ο Έγκριτος Αμερικανός Συγγραφέας Giles Milton γράφει για την Καταστροφή της Σμύρνης

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η Μαίρη Παπανδρέου

Ο γνωστός και έγκριτος Ιστορικός Αμερικανός Συγγραφέας Giles Milton, στα βιβλία του «Paradise Lost: Smyrna 1922» και «Α History of The American College of Greece», κάνει ακριβή ιστορική αναφορά στις σφαγές και στις άλλες βαρβαρότητες που βίωσαν οι επιζώντες της Καταστροφής της Σμύρνης το 1922.

Ένας μεγαλόσχημος τόμος με πολλές αυθεντικές και αδημοσίευτες φωτογραφίες, με γλαφυρό λόγο και μαρτυρίες επώνυμων αλλοδαπών, ζωντανεύουν μνήμες παλαιότερης γενιάς και διδάσκουν τους νεότερους.

Στο βιβλίο «Ιστορία του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος», που είχε ιδρυθεί στη Σμύρνη το 1875 από Αμερικανική Ιεραποστολή, γράφει: «Ήταν λίγο αργότερα από το μεσημβρινό γεύμα, της 13ης Σεπτεμβρίου 1922, η Δις Minni Mills, Κοσμήτορας του Αμερικανικού Κολλεγίου Θηλέων Σμύρνης, κοίταξε έξω από το παράθυρο του γραφείου της και συγκλονίστηκε από το θέαμα που αντίκρισε. Η ίδια, έγραψε αργότερα: «Είδα με τα ίδια μου τα μάτια έναν Τούρκο αξιωματικό να μπαίνει στο οίκημα, κρατώντας μικρά δοχεία με πετρέλαιο. Μετά από ελάχιστα δευτερόλεπτα, το κτήριο τυλίχθηκε στις φλόγες».

Η Δις Mills ανησύχησε ακόμα περισσότερο, όταν και τα γειτονικά κτήρια έπιασαν φωτιά. Καθώς οι φλόγες ξαπλώνονταν από κτήριο σε κτήριο, και δυνάμωναν όσο πλησίαζαν το Αμερικανικό Κολλέγιο, η Κοσμήτορας αισθάνθηκε τη βαριά ευθύνη απέναντι στις μαθήτριες του Κολλεγίου και για τα κτήρια βέβαια.

Η φωτιά δυνάμωνε κάθε λεπτό που περνούσε. Κι ακόμα, δεν υποψιαζόταν το μέγεθος της επερχόμενης καταστροφής. Μέσα σε λίγες ώρες, η φωτιά θα εξελισσόταν σε λυσσαλέα κόλαση. Η εργασία σχεδόν μισού αιώνα, θα καταστρεφόταν αυτή τη μοιραία ημέρα και το προσωπικό και οι μαθήτριες θα υποχρεώνονταν να φύγουν για να σώσουν τις ζωές τους. Φαινόταν ότι το έξοχο εκπαιδευτικό ίδρυμα, ένα από τα πρώτα εκπαιδευτικά ιδρύματα στη Μέση Ανατολή, δεν θα επιβίωνε».

«Το Αμερικανικό Κολλεγιακό Ίδρυμα για Κορίτσια είχε ιδρύσει στη Σμύρνη η Ιεραπόστολος από τη Βοστόνη Maria West, που είχε φτάσει ατμοπλοϊκώς στην Οθωμανική Τουρκία το 1852 και το 1875 έθεσε έναν υψηλό στόχο, και το «Αμερικανικό Συμβούλιο Ιεραποστολών» συμφώνησε για την ίδρυση Σχολής Θηλέων στη Σμύρνη και ουσιαστικά αυτή είναι η επίσημη ίδρυση του «Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος».

Η Σμύρνη ήταν μια κοσμοπολίτικη πόλη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία με πληθυσμό 700.000, μισοί εκ των οποίων ήταν Χριστιανοί. Η Δις West, βρήκε οικήματα στον Αμερικανικό τομέα της Σμύρνης και το καλοκαίρι του 1876 άρχισε να διδάσκει τη Βίβλο στην αγγλική και στην αρμενική γλώσσα, που σημείωσε μεγάλη συμμετοχή, επέκτεινε τις εγκαταστάσεις διδασκαλίας και αυξήθηκε ο αριθμός των μαθητριών.

Οι περισσότερες μαθήτριες ήταν Αρμένισσες, όμως υπήρχαν και Ελληνίδες, Τουρκάλες, Γερμανίδες, Ιταλίδες και Αγγλίδες. Στην κοσμοπολίτικη και υλιστικά προσανατολισμένη Σμύρνη της εποχής, η Δις West, οργάνωνε εκδηλώσεις για τις μητέρες των μαθητριών, που αναγνώρισαν το τεράστιο εκπαιδευτικό έργο που επιτελείτο και ο αριθμός των μαθητριών αυξήθηκε εντυπωσιακά, καθώς πρόσφερε μια φιλελεύθερη παιδεία, με ταλαντούχες δασκάλες που μιλούσαν και ελληνικά.

Το 1883 θεσπίστηκε το ρητό του Κολλεγίου, NON MINISTRARI SED MINISTRARE (Δεν γεννήθηκα για να με υπηρετούν, αλλά για να υπηρετήσω), το Ευαγγελικό «Υπηρετείν», στα λατινικά, που έγινε στάση και τρόπος ζωής. Το 1897, ήρθε από το Μίσιγκαν η διακεκριμένη εκπαιδευτικός Minnie Mills, που αποδείχθηκε η σημαντικότερη Διευθύντρια. Άρχισαν να διδάσκονται επίσης, ελληνικά, αρμένικα, φυσιολογία, ζωολογία, αρχαία ιστορία, αγγλική φιλολογία, άλγεβρα, γεωμετρία, αστρονομία και οργανώθηκε το οικοτροφείο.

Το καλοκαίρι του 1914, ξέσπασε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και η Τουρκία πολεμούσε στο πλευρό της Γερμανίας και η Αμερική με τους συμμάχους και το Αμερικανικό Κολλέγιο Σμύρνης, βρέθηκε σε εχθρικό έδαφος.

«Τον Σεπτέμβριο του 1922, τα Τουρκικά στρατεύματα του Μουσταφά Κεμάλ – που αργότερα έγινε γνωστός ως Ατατούρκ – πραγματοποίησαν μια καταστροφική επίθεση εναντίον του ανεπαρκούς εξοπλισμένου Ελληνικού στρατού. Μέσα σε λίγες μέρες νίκησαν τις Ελληνικές δυνάμεις ωθώντας τους προς τις δυτικές όχθες. Η Σμύρνη με τον υπερμεγέθη ελληνικό πληθυσμό, βρέθηκε σε κατάσταση πανικού.

Υπήρχε φόβος σφαγής εάν και όταν οι Τουρκικές δυνάμεις έμπαιναν στην πόλη. Η Διευθύντρια McCallum όπως και η Miss Mills, αποφάσισαν να κρατήσουν ημερολόγιο γεγονότων, ενώ η πόλη βρισκόταν σε κατάσταση πανικού. Και οι δύο, χάρηκαν με την παρουσία Αμερικανικού πολεμικού πλοίου στο λιμάνι της Σμύρνης και τους επιβεβαίωσαν ότι πεζοναύτες θα προστάτευαν τις εγκαταστάσεις του Κολλεγίου, ενώ πολλοί κάτοικοι της Σμύρνης βρήκαν καταφύγιο στην ιδιοκτησία του Αμερικανικού Κολλεγίου, καθώς ήταν τρομοκρατημένοι από τις ληστείες και τις δολοφονίες που βίωσαν από τον Τουρκικό στρατό».
«Η Δις Mills έβλεπε από το παράθυρο του γραφείου της σκηνές βίας.

Οι άτακτες Τουρκικές δυνάμεις λεηλατούσαν τις Αμερικανικές εγκαταστάσεις, δολοφονώντας τους κατοίκους. Είδαμε πολλούς να δολοφονούνται κατ’ αυτόν τον τρόπο, έξω από τα παράθυρά μας και μπροστά στην πόρτα του σχολείου. Τα νεκρά σώματα ήταν αφημένα στους δρόμους επί μία ή δύο ημέρες και πολύ συχνά ήταν ακρωτηριασμένα».

Η Δις Mills αποφάσισε να τρέξει στο Αμερικανικό Προξενείο για να συζητήσουν τρόπο εκκένωσης. Ήταν διαδρομή μόλις λίγων λεπτών από το Κολλέγιο, αλλά θα τη θυμόταν για πάντα στη ζωή της. Σε κάθε γωνία είδε διαμελισμένα πτώματα και οι δρόμοι ήταν γεμάτοι με άγριους τσέτες (άτακτους) φορτωμένους με λάφυρα. Όταν επέστρεψε στο Κολλέγιο, βρήκε 1.200 πρόσφυγες, 800 Αμερικανούς και 400 Έλληνες. Παρατήρησε επίσης μικρές εστίες φωτιάς στα παρακείμενα κτήρια. Φοβούμενη για την ασφάλεια του Κολλεγίου, παρακάλεσε την Τουρκική Πυροσβεστική να προστατεύσει τα κτήρια, αλλά αρνήθηκαν να βοηθήσουν».

«Στις 13 Σεπτεμβρίου, οι φωτιές επεκτάθηκαν και εντάθηκαν. Είδα έναν Τούρκο αξιωματικό με στολή, που έβγαινε από ένα οίκημα έχοντας μαζί του τενεκέδες γεμάτους πετρέλαιο που ήταν τοποθετημένοι στην εξωτερική σκάλα ενός άλλου οικήματος. Και με απίστευτη ταχύτητα όλα τα κτήρια παραδόθηκαν στις φλόγες.

Η Δις Mills ζήτησε από τους πρόσφυγες να ρίξουν νερό στις σκεπές και στους τοίχους των κτηρίων. Όμως, αναγκάστηκαν να σταματήσουν, διότι οι Τούρκοι στρατιώτες τους απείλησαν πως θα τους σκοτώσουν αν συνέχιζαν να ρίχνουν νερό. Τότε καταλάβαμε, πως ο εμπρησμός των κτηρίων του Κολλεγίου, ήταν προσχεδιασμένος. Ήταν πλέον επιτακτική η ανάγκη να συνοδεύσομε τα κορίτσια σε ασφαλές μέρος.

Η φωτιά επεκτάθηκε σε όλες τις πλευρές του Κολλεγίου και αν δεν φυγαδεύονταν αμέσως, θα εγκλωβίζονταν».

«Συνοδεύοντας τα κορίτσια μέσα από φλεγόμενους δρόμους, αποδείχθηκε παράλογος εφιάλτης. Μαθήτριες, εκπαιδευτικοί και εργαζόμενοι αρνήθηκαν να χωριστούν από τις οικογένειές τους, που είχαν επίσης συγκεντρωθεί στο εκπαιδευτήριο. Όλοι τους ήθελαν να είναι μαζί στη φυγή προς το λιμάνι, συνοδευόμενοι από Αμερικανικά στρατιωτικά κλιμάκια.

Οι Αμερικανοί στρατιώτες είχαν λάβει αυστηρές εντολές, να πάρουν μόνον διαπιστευμένους Αμερικανούς στο πλοίο που περίμενε. Όμως η Δις Mills αρνήθηκε να φύγει χωρίς να μπούνε όλοι στο πλοίο. Τελικά οι Αμερικανοί στρατιωτικοί, την έβαλαν σηκωτή στο πολεμικό. «Κορίτσια, ακολουθείστε με!» φώναξε καθώς την έσπρωχναν στο αμπάρι».

«Μέχρι να φτάσει με τα κορίτσια στην ασφάλεια των πλοίων, εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες που είχαν αποχωριστεί από τους δικούς τους, όπως και μέλη των οικογενειών των κοριτσιών, μαζεύτηκαν στην αποβάθρα φωνάζοντας για βοήθεια. Ολόκληρη η Σμύρνη πλέον βρισκόταν στις φλόγες, που τελικά κατέφαγε ολόκληρη την πόλη. Και οι εγκαταστάσεις του Αμερικανικού Κολλεγίου, επίσης είχε παραδοθεί στις φλόγες και μέσα σε μια μόλις ώρα, τα έργα σκληρής δουλειάς μισού και πλέον αιώνα καίγονταν. Η Διευθύντρια McCallum και η Δις Mills ήξεραν πως αυτό ήταν το τέλος μιας ιστορικής περιόδου.

Η κτηνώδης σφαγή από τους τακτικούς Τούρκους στρατιώτες και αξιωματικούς του τακτικού στρατού … ήταν μια από τις πλέον εξευτελιστικές πράξεις της σύγχρονης ιστορίας, έγραψε η Δις Mils».
Ο Αμερικανός ιστορικός συγγραφέας Giles Milton, ολοκληρώνει: «Η καταστροφή της Σμύρνης, σημάδεψε το τέλος του Χριστιανικού πληθυσμού της Μικράς Ασίας». «1.2 εκατομμύρια Ορθόδοξων Χριστιανών εξαναγκάστηκαν να φύγουν από την Τουρκία.»

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, όχι μόνον περιέθαλψε τους διδάσκοντες, το προσωπικό και τις μαθήτριες του «Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος», αλλά τους παραχωρήθηκε και έκταση στο Ελληνικό, για την επανεγκατάστασή τους. Η οξύτητα πνεύματος του Ελευθέριου Βενιζέλου, έφερε το «Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος Pierce-Deree-Alba» να είναι σήμερα το μοναδικό Αμερικανικό Κολλέγιο στην Ευρώπη εκτός Αμερικής και το μεγαλύτερο στην Ε.Ε., με περισσότερους από 50.000 αποφοίτους και 10.000 παιδιά να φοιτούν στα Τμήματά του.