«Να τις λες πατάτες και όχι... γεώμηλα»

Του Σεραφείμ Αθανασίου Πρέπει να ήταν καλοκαίρι του έτους 1946 και ένα πρωινό μαζί με τον παπά έπινα καφέ στο καφενείο του χωριού μας. Από αυτό (το χωριό) είχα φύγει στις αρχές Νοεμβρίου του προηγούμενου χρόνου, δηλαδή το 1945, για να παρουσιαστώ-μαζί με άλλους νεαρούς διαφόρων περιοχών-στη Σχολή Χωροφυλακής Αθηνών, στην οποία θα εκπαιδευόμουνα για να γίνω χωροφύλακας, κατόπιν αιτήσεώς μου, η οποία και είχε γίνει δεκτή από το Αρχηγείο. Στις αρχές Μαρτίου του 1946 τοποθετήθηκα στο Αστυνομικό Τμήμα Σπάρτης και παρά του ότι την εποχή εκείνη η πολιτική κατάσταση ήταν «ρευστή» και σποραδικά ως αστυνομικά όργανα είχαμε και τους κινδύνους των αιφνιδιαστικών επιθέσεων από αντάρτες του ΕΛΑΣ σε διάφορους Σταθμούς χωροφυλακής ή και αστυνομικά Τμήματα, οι δε προϊστάμενοί μας, μας εφιστούσαν την προσοχή να προσέχουμε και να μη απομακρυνόμαστε από τις υπηρεσίες μας, προς αποφυγή αυτών των κινδύνων, όλα σχεδόν τα όργανα βρίσκαμε την ευκαιρία και το «σκούσαμε» στη γύρω από τη Σπάρτη περιοχή. Ο κάμπος της Σπάρτης μέχρι κάτω στο Ξηροκάμπι και μέχρι πάνω στον όμορφο Μιστρά αλλά και σε όλα τα γύρω χωριά, ήταν- και πρέπει να είναι- ιδιαίτερα τους χειμερινούς και της άνοιξης μήνες με την ευλογία του Θεού, Χάρμα ομορφιάς! Οι γεμάτες καρπούς πορτοκαλιές, λεμονιές και μανταρινιές έδιδαν και δίνουν μια άλλη όψη στο όμορφο περιβάλλον! Εκείνη η πρασινάδα των δένδρων με τους πολύχρωμους καρπούς των εσπεριδοειδών και με τον χιονισμένο Ταΰγετο στο βάθος των ματιών σου, όλα τούτα σου προσφέρουν μια ψυχική αγαλλίαση και θέλεις να κοιτάς ολόγυρά σου και να μη «χορταίνεις» τα όσα βλέπεις και θαυμάζεις! Ανάμεσα σε αυτόν τον όμορφο κάμπο ήταν και τότε όπως πιστεύω θα είναι καλλίτερα και σήμερα, διασκορπισμένα διάφορα χωριουδάκια με τους φιλόξενους Λακεδαιμόνιους ! Παρά λοιπόν την τότε έκρυθμη κατάσταση εγώ και οι συνάδελφοί μου είχαμε αποκτήσει και φίλους που έμεναν και σε εκείνα τα χωριά και όταν πηγαίναμε, μας σεργιάνιζαν και στα περιβόλια τους! Αλλά ας έρθω στο κυρίως θέμα μου: Είπα στην αρχή του κειμένου μου πως εκείνο το καλοκαίρι του έτους 1946 έπινα τον καφέ μου στο καφενείο με τον παπά του χωριού μας και μάλιστα πρέπει να τονίσω πως ήταν η πρώτη φορά που καθόμουνα στο καφενείο με τον παπά Τριαντάφυλλο (έτσι τον έλεγαν), γιατί ποτέ άλλοτε στα προηγούμενα χρόνια δεν είχα καθίσει μαζί του. Ως παιδί και μέχρι την Δ΄ Δημοτικού, γιατί αργότερα, λόγω συνταξιοδοτήσεώς του, που ήρθε άλλος δάσκαλος στη θέση του, τον είχα δάσκαλό μου. Ήταν λοιπόν παπάς και συγχρόνως δάσκαλος, Και εκτός από τα γράμματα που με είχε μάθει έτρωγα πολλές φορές και το ξύλο της χρονιάς μου, αν δεν διάβαζα, χωρίς να τολμώ να πω στη μάνα μου πως «έφαγα» ξύλο, επειδή και από εκείνη θα έτρωγα περισσότερες «σφαλιάρες». Μη κοιτάτε σήμερα που έχουν αντιστραφεί οι όροι και αντί των μπόμπιρων τρώνε καμιά φορά και ξύλο οι εκπαιδευτικοί μας, αν για παράδειγμα τολμήσουν, όχι να δείρουν αλλά απλώς να λοξοκοιτάξουν τους κανακάρηδές μας. Πίναμε λοιπόν τον καφέ μας και μέσα μου χαιρόμουνα γιατί ένοιωθα μεγάλος πια, αφού είχα γίνει και χωροφύλακας, οπότε μπορούσα να κάθομαι στο καφενείο, να πίνω το καφεδάκι μου και μάλιστα με τον παπά και δάσκαλό μου, γιατί τα προηγούμενα χρόνια και μέχρι σχεδόν τα είκοσί μου(20), δεν θυμάμαι να είχα καθίσει σε καφενείο. Δεν είναι υπερβολή αν σας πω πως σε πολλά χωριά έπρεπε πρώτα να πας στρατιώτης και στο γυρισμό από το στρατό να συναναστρέφεσαι σαν μεγάλος στην ηλικία. ʼσχετο αν μόλις τελειώναμε το δημοτικό έπρεπε αμέσως ει δυνατόν και την άλλη μέρα να φορέσουμε μακριά παντελόνια γιατί μέχρι και την ΣΤ΄ τάξη ήμαστε ακόμη…παιδάκια και αυτό φαινόταν και από τα παντελόνια μας. Μεγαλώναμε που λέτε με τα …παντελόνια μας, πηγαίναμε στα χωράφια, στα πρόβατα ή τσ’ «γίδις» μας ( όσοι είχαν και από αυτά τα ευλογημένα ζωντανά), αλλά τα καφενεία ήταν για τους μεγάλους . Εμείς οι νεότεροι που δε μαθαίναμε άλλα γράμματα και μέναμε στα χωριά, δουλεύοντας στα χωράφια, όταν σαν παιδιά συναντιόμαστε στεκόμαστε κάτω απ’ «τσ’ αστράχες» των κεραμιδιών γύρω από τα καφενεία της πλατείας για να μη βρεχόμαστε, σε περίπτωση που έβρεχε κιόλας! Πέρα του ότι χαιρόμουνα που έπινα τον καφέ μου με τον άλλοτε δάσκαλό μου, ήθελα να του «δείξω» και τη «μόρφωσή» μου μια που πήγα στη Σχολή, έγινα χωροφύλακας, είχα πάει στην Αθήνα και σε άλλα μέρη τα οποία-όπως σκεπτόμουνα-σε εκείνον, θα ήταν ίσως…άγνωστα! Απέναντί του ήμουνα μεν προσεκτικός, αλλά έκανα και τον «καμπόσο», ήθελα δηλαδή να φαίνομαι «πρωτευουσιάνος» και να μιλάω «εξευγενισμένα» και όχι χωριάτικα. Παρακολουθήστε την-περίπου έτσι-κουβέντα μας: -Πως περνάς Σεραφείμ στην Αστυνομία?/-Καλά δάσκαλέ μου και καλοσύνη σας που με ρωτάτε./- Που υπηρετείς?/-Στη Σπάρτη.-Είσαι ευχαριστημένος?/ Πολύ, πάρα πολύ. -/ Μπράβο και χαίρομαι που περνάς καλά./- Σας ευχαριστώ πολύ, μα πάρα πολύ./-Πως είναι ο κόσμος στη Σπάρτη?/-Πολύ καλός και μας αγαπά./-Πήγες στο Μιστρά?/-Ναι, ναι, πήγα και είναι πολύ όμορφα./-Τι παράγει εκεί ο τόπος?/-«Εσπεριδοειδή» και «γεώμηλα»./-Τι είναι αυτά τα γεώμηλα? (λες και είχε άγνοια των…γεωμήλων(!), μου έκανε αυτή την ερώτηση)./-Είναι οι πατάτες. /-Γιατί τις λες γεώμηλα? /-Μα έτσι τις λένε. Έγινε μικρή παύση και με κοίταξε βαθιά μέσα στα μάτια και ύστερα από λίγο μου είπε. ʼκου Σεραφείμ τι θα σου πω και πρόσεξέ με, επειδή σε αγαπώ. Είσαι ένα πολύ καλό παιδί και υπήρξες μαθητής μου. Μη προσπαθήσεις τώρα που έφυγες από δω, να αρνηθείς τη Ρουμελιώτικη καταγωγή σου και μη ντρέπεσαι γι’ αυτή. Μη προσπαθήσεις να αλλάξεις τις ονομασίες των όσων εδώ εσύ έμαθες. Στο χωριό μας τα εσπεριδοειδή που δυστυχώς τα αγοράζουμε από τα μανάβικα του Μώλου και των Καμένων Βούρλων, τα λέμε πορτοκάλια, λεμόνια και μανταρίνια και τα γεώμηλα τα γνωρίζουμε με το όνομα…πατάτες. Αν τα πεις στη μάνα σου, όπως τα είπες σε μένα, θα σε κοιτάζει σα χαζή, ενώ χαζή δεν είναι. Τις πατάτες λοιπόν να τις λες πατάτες και όχι γεώμηλα, που τις λένε και έτσι, και τα εσπεριδοειδή να τα λες και εκείνα, πορτοκάλια, λεμόνια και μανταρίνια. Κάθε περιοχή-συνέχισε- έχει τη δική του προφορά και τις δικές του λέξεις. Ναι, σωστά μου τα είπες, αλλά προσπάθησες να μου τα πεις «πρωτευουσιάνικα» και τα έκανες… θάλασσα! Σε αγαπώ παιδί μου και σου τα λέω αυτά. Να παραμείνεις όπως έφυγες, ντόμπρος ρουμελιώτης έστω και αν αποκτήσεις περισσότερες γνώσεις και βελτιώσεις το λεξιλόγιο σου. Όσο απλός είσαι τόσο συμπαθής γίνεσαι στον κόσμο και αυτή η απλότητα μακάρι να σε συνοδεύει σε όλη σου τη ζωή! Να είσαι περήφανος-συνέχισε τις συμβουλές του- για την καταγωγή σου και αυτή σου την καταγωγή να τη φωνάζεις ακόμη και στον ίδιο σου τον εαυτό. Αυτή η θύμηση θα σου προξενεί ηρεμία, εν αντιθέσει με το «πρωτευουσιάνικο» καμουφλάζ που κάποια στιγμή θα σε…προδώσει. Να θυμάσαι πως η φτώχεια και η καταγωγή ποτέ δεν ταπεινώνουν τον άνθρωπο! ʼκουγα το δάσκαλό μου με πολύ προσοχή και βουρκωμένα μάτια και όταν σταμάτησε τις συμβουλές του, τον ευχαρίστησα μέσα από την καρδιά μου. Είχε απόλυτο δίκιο στα όσα μου έλεγε. Θυμάμαι πως εκεί στη Σπάρτη όταν με ρωτούσαν για το «από πού είμαι ?»,τους απαντούσα «από τη Λαμία» και δεν έλεγα το χωριό μου για να μη με πουν…χωριάτη! Και πρέπει να πω, πως πολλοί συνάδελφοί μου «καρατζόβες» και «χωριάταροι» σαν και μένα την εποχή εκείνη, το ίδιο έκαναν. Παρουσιαζόμαστε σαν «Μποδοσάκηδες»ή καλλίτερα σαν «Ωνάσηδες» και κάτω από τη στολή μας «κρύβαμε» καταγωγή, φτώχεια και «γουρουνοτσάρουχα» που φορούσαμε πριν βάλουμε στα γεμάτα κάλους πόδια μας εκείνες τις ασήκωτες αρβύλες, που αρχικά μας είχαν δώσει στη Σχολή Χωροφυλακής! Κάποια στιγμή είδα τον πατέρα μου να έρχεται προς το μέρος μας. Ήρθε, μας χαιρέτησε και βλέποντάς με βουρκωμένο με ρώτησε γιατί κλαίω. Αντί για μένα -και χαμογελώντας- απάντησε ο δάσκαλός μου. Τον συμβουλεύω Χρήστο να συνεχίσει να είναι καλός και ευαίσθητος άνθρωπος, όπως ήταν και ως παιδί, κατά την εκτέλεση των αστυνομικών του καθηκόντων και, παράλληλα να μη ξεχνά την καταγωγή του. Και…πώς να το κάνουμε-συνέχισε να λέει στον πατέρα μου- ακούγοντας ύστερα από χρόνια ξανά τον παλιό του δάσκαλο, ο Σεραφειμάκος μας, συγκινήθηκε. Και πράγματι έτσι ήταν, είχα συγκινηθεί και αισθανόμουνα ένοχα που-έστω και «καμουφλαρισμένα»- έκανα τον «καμπόσο». Από τότε και μέχρι σήμερα που γράφω αυτές τις γραμμές έχουν περάσει εξήντα πέντε (65) ολόκληρα χρόνια και δεν ξέχασα εκείνο το καλύτερο και σπουδαιότερο μπορώ να πω μάθημα- συμβουλών που είχα ποτέ ακούσει, από τον καλό και σεβαστό μου δάσκαλο. Στο διάβα αυτών μου των χρόνων προσπάθησα να τηρήσω τις συμβουλές του δασκάλου μου. Δεν ξέρω αν απόλυτα τα κατάφερα. Μπορώ όμως να τονίσω πως ποτέ δεν ντράπηκα για την χωριάτικη καταγωγή μου, για τη φτώχεια που με έδερνε και-κατά κάποιον τρόπο και τώρα, σε ηπιότερο όμως βαθμό, με δέρνει, αλλά και για τα «γουρουνοτσάρουχα» που φόραγα, όταν πήγα να καταταγώ στο Σώμα της Χωροφυλακής. Ακόμη θέλω να γίνω πιστευτός πως μου αρέσει πολύ η Ρουμελιώτικη διάλεκτος με την οποία συνδιαλέγομαι, τις δε πατάτες τις λέω «πατάτες» και όχι «γεώμηλα», παρά του ότι και αυτή η λέξη μου είναι συμπαθής και γνώριμη. Στο δικό μου όμως χωριό αν παρ ελπίδα και σήμερα την αναφέρω, ιδιαίτερα στους γεροντότερους, νομίζω πως δεν θα την καταλάβουν και θα με κοιτάζουν περίεργα. Σεβαστέ μου δάσκαλε παπά-Τριαντάφυλλε, συνεχίζω να σε θυμάμαι και να προσεύχομαι για την ψυχούλα σου και πρέπει να ομολογήσω ότι ακόμη θυμάμαι και τα χαστούκια, που περιοδικά ως μαθητής σου από τις μεγάλες σου παλάμες, έτρωγα, χωρίς όμως να σου κρατήσω ποτέ κακία! Γιατί ανάλογα με την πρόοδό μου «έπεφταν»-τότε όμως-οι σφαλιάρες , και μάλιστα με τη συγκατάθεση των γονιών μου!