Ο ωρολογοποιός της Ρόδου

Στο Μαντράκι στη Νέα Αγορά ο κ. Δημήτρης Χριστοδούλου παραδοσιακά ασκεί την τέχνη του

Στην είσοδο μιας σκάλας στη Νέα Αγορά που οδηγεί στα γραφεία του ορόφου στο Μαντράκι, είναι το Ωρολογοποιείο του Δημητρίου Χριστοδούλου του Ελευθερίου! Μια σταλιά είναι, αλλά γεμάτο ρολόγια και κατσαβιδάκια όλων των ειδών, για λίγο το πιασε γιατί ήτανε μικρό και πέρασαν πενήντα χρόνια!

Αυτή η αίσθηση μιας άλλης εποχής που αντιστέκεται στη σημερινή κοσμική Ρόδο διαχέεται υπέροχα όταν φτάνεις κοντά του, αντιστέκεται σθεναρά, επιμένει δυναμικά να υπάρχει ...Δεν φεύγει όλη μέρα ο ωρολογοποιός από κει, πώς να φύγει ν΄ αφήσει το μαγαζί...

Τα χρόνια της μεγάλης ζωντάνιας της Αγοράς δεμένα στενά με τη ζωή του, οι συμπεριφορές, οι συνήθειες στην παλιά Ρόδο με τους Ροδίτες όπως αυτόν που δουλεύει απέναντί μου και απαγγέλλει Όμηρο, τρόποι κομψοί και μια λεπτότητα όπως αυτήν που χρειάζεται η τέχνη του για να ασκείται, για να μη χάνεται στα χρόνια που περνούν...

Πότε ξεκινήσατε να δουλεύετε στη Νέα Αγορά;
Ήρθα το 1965 μόλις απολύθηκα από το στρατό. Είμαι απέναντι από τη ψαραγορά, από την πλευρά του Ήχος και Φως. Κόπηκε στη μέση ένας χώρος για να γίνει η σκάλα και αυτό εδώ ήταν πολύ μικρό αλλά είπα μου κάνει. Ο πρώτος πελάτης που μου φερε το ρολόι του για επισκευή ήταν ο Σάββας Τσοπανάκης. Μου λέει, “Ώρες καλές...”! Όταν του είπα “είναι μικρό δεν με χωράει” μου απάντησε “μείνε εδώ προσωρινά....”. Και πέρασε μια ζωή. Ουδέν μονιμότερον.

Ροδίτης είστε;
Ροδίτης, από τη Μητρόπολη. Η Μητρόπολη ήταν όπως οι Άγιοι Ανάργυροι, ο Άγιος Νικόλαος, ο Άγιος Γιάννης... Τα Μαράσια που λένε. Δεν υπήρχε τότε ούτε Ανάληψη, ούτε Ροδίνι, τίποτα.

Τελειώσατε το Βενετόκλειο γυμνάσιο;
Το Βενετόκλειο τελειώσαμε όλοι. Κι όταν τελειώσαμε το Γυμνάσιο σκεφτήκαμε να κάνουμε ένα πάρτι! Τέσσερις-πέντε δραχμές βάλαμε ο καθένας να αγοράσουμε... τα του πάρτι. Το πάρτι θα γινόταν στην Παλιά Πόλη, στο δεύτερο συντριβάνι στο σπίτι του Μιχάλη Βόλα, του συμαθητή μας. Όλοι μαζί προέβημεν στην ετοιμασία του σπιτιού που θα γινόταν τον περιβόητο πάρτι. Άλλος έβαφε τους τενεκέδες που ήταν απέξω αντί για γλάστρες, άλλοι σκούπιζαν την αυλή, καθάριζαν τα τζάμια και γενικά φρόντιζαν για τον καλλωπισμό του σπιτιού. Κάποιος από εμάς, μη έχοντας τι να κάνει ήταν και χιουμορίστας , πιάνει μια κόλλα χαρτί και γράφει:

“Σ΄ αυτήν εδώ την οικίαν και περί ώραν 10ην νυχτερινήν, λαμβάνει χώρα πάρτι οργίων. ΑΠΑΓΟΡΕΥΑΙΤΑΙ το κάπνισμα κοινού σιγαρέτου, επιτρέπεται μόνο το κάπνισμα χασίς, ινδικής κανάβεως, μαριχουάνας, κι όλων των παρεμφερή ναρκωτικών. Επίσημο ένδυμα φύλλο συκής”. Και το κόλλησε έξω απ΄ το σπίτι.

Σας έβαλε σε περιπέτειες αυτό;
Περνούσε ένας χωροφύλακας που έκανε περιπολία πεζός. Ήταν η εποχή του χωροφύλακα, σε συλλαμβάνανε χωρίς ένταλμα. Πάει ο χωροφύλακας στο Τμήμα και για να φανεί ότι είναι δραστήριος λέει στο διοικητή του, “ανακάλυψα ναρκομανείς, είχα τις πληροφορίες μου...”! Ο διοικητής χάρηκε, σου λέει τώρα θα πάρουμε αξιώματα. Του λέει “τί ώρα μαζεύονται?”. Ο χωροφύλακας που είχε διαβάσει την ώρα του είπε:

“Στις 10 “! Ο διοικητής του λέει “12 η ώρα θα γίνει το ντου...”! Τω όντι, 12 και 2 λεπτά τέσσερα-πέντε περιπολικά κύκλωσαν το σπίτι και χωρίς ένταλμα και με τα όπλα στο χέρι μας είπαν “ό,τι κρατάει ο καθένας να το αφήσει κάτω”! Αφήνουμε τα ποτήρια, τα πιρούνια, μπαίνουμε στα περιπολικά πάμε στην Ασφάλεια... Διοικητάδες εκεί, Ενωματάρχες, Υπονωματάρχες, περιφέρονταν γύρω μας και μας ρωτούσαν επίμονα “ποιος μας προμηθεύει τα ναρκωτικά”! Και ότι θα μας ελαφρύνουν τη θέση μας αν πούμε το ονόματα των εμπόρων.!

Τι απαντούσατε εσείς;
Τους λέμε “ποια ναρκωτικά, εμείς δεν είχαμε να πάρουμε ποτά”! Εμείς νομίζαμε ότι μας πήραν για διατάραξη κοινής ησυχίας, κι αυτοί μας πήραν για τεντιμποϊσμό. Δεν κοιμηθήκαμε εκείνη τη νύχτα. Στις τεσσερισήμισι τα ξημερώματα μας άφησαν, συναντήσαμε την ανατολή του ήλιου καθ΄ οδόν. Πάμε πίσω στου Μιχάλη μας λέει “τι να τα κάνω τα ποτά, τους μεζέδες...”, του λέμε δώσ ΄τα ή πέταξέ τα, ποιος είχε όρεξη να φάει ή να πιει μετά το συμβάν;

Γίνονταν τέτοια πράγματα τότε;
Κι όμως γίνονταν, κι όταν βρω κανέναν από τους τότε συμμαθητές μου το συζητάμε και γελάμε αναπολώντας εκείνα τα χρόνια. Πολλοί απεβίωσαν βέβαια από τότε, εξεμέτρησαν το ζην!

Εξεμέτρησαν το ζην, τι ωραία φράση!
Εξεμέτρησαν, τελείωσαν. Τότε μαθαίναμε αρχαία, λατινικά... Ξέρετε ότι στα λατινικά “κουμούνα” σημαίνει κοινότητα, χωριό; Και κομμουνιστής είναι ο χωριάτης! Η χούντα είναι που έκανε τη λέξη φόβο και τρόμο. Είμαι του εξαταξίου γυμνασίου που ήταν σαν πανεπιστήμιο. Και εξαήμερο, τα Σάββατα είχαμε τα περισσότερα μαθήματα.

Η Νέα Αγορά τι ζωή είχε τότε, τι υπήρχε εκεί;
Μανάβικα, χασάπικα, η ψαραγορά... Όλοι κατεβαίνανε για το μαρούλι τους, το κρέας τους, το ψάρι τους από τα χωριά έρχονταν εδώ. Εγώ όταν έφευγα το μεσημέρι να ξαπλώσω στο σπίτι έλεγα το σπίτι “θεραπευτήριο”, γιατί ήμουν μέσα στον όχλο όλη μέρα. Να φωνάζουν οι χασάπηδες, οι μανάβηδες, οι ψαράδες ότι “την έχουν μεγάλη...” την γόπα είχαν μεγάλη, (γέλια). Σαν να μην έφτανε αυτό ήταν και το παγοποιείο γούρου-γούρου ,επί 24ώρου βάσεως να κάνει παγοκολόνες για τους ψαράδες. Το είχαν φτιάξει οι Ιταλοί.

Ο όροφος με τα γραφεία υπήρχε;
Ο όροφος έγινε νωρίτερα. Το 1965 που ήρθα εγώ ήταν πάνω πολλοί δικηγόροι: ο Ηρωνίας, ο Παλαιολόγος, ο Βενετοκλής, ο Μαίλλης ο συμβολαιογράφος... είχε γραφεία η Ροδιακή, η Πρόοδος...

Την τέχνη του ωρολογοποιού πού τη μάθατε;
Στην Παλιά Αγορά ( Παλιά Πόλη) από τον Σταυριανάκη που εξεμέτρησε κι αυτός το ζην. Αρχιτεχνίτης ήταν ο Στέργος Παπαϊωάννου. Ήταν εργαστήριο χρυσοχοΐας και ωρολογοποιίας, απέναντι από το μεγάλο συντριβάνι, στην αρχή της οδού που ανεβαίνει προς την Κόκκινη Πόρτα.

Γιατί τη λένε Κόκκινη Πόρτα, ξέρετε;
Από το αίμα των σφαγιασθέντων από τους Τούρκους , ονομάστηκε αυτή η πόρτα Κόκκινη Πόρτα.

Ποιούς άλλους χρυσοχόους θυμάστε;
Ο Βασιλαράς, ο Σταυριανάκης, ο Σκιαθίτης, ο Ντίνος Μαυρομούστακος, ο Διακονικόλας, ο Πανάγος, ο Δεσποτάκης. Χειρώνακτες όλοι τους ,έφτιαχναν χειροποίητα κομψοτεχνήματα, τώρα όλα είναι έτοιμα, της μηχανής. Την καδένα τη φτιάχναμε χαλκά- χαλκά, τον ενώναμε τον ένα με τον άλλο, τον κολλάγαμε. Για να φτιάξει μια καδένα ήθελε μια μέρα ο τεχνίτης.

Το χρυσό από που το αγοράζατε;
Το αγοράζαμε από τον Κακκά, δίπλα στο Μουσείο που πουλούσε χρυσό και ασήμι. Οι Κακκάδες είχαν και καράβια ήτανε λίαν ευκατάστατοι. Πήγαινες, έπαιρνες 100 γραμμάρια χρυσό, 200 γραμμάρια ασήμι και πετρούλες μαρκασίτες. Ήταν και πωλητές πολύτιμων λίθων. Να, αυτές τις μαρκασίτες τις κράτησα εις ανάμνηση, δεν τις δουλεύω πια. Στολίζανε τα δαχτυλίδια, τις βέρες, τον σταυρό, το κάθε χρυσαφικό. Στου Σταυριανάκη είχα πάει 14 χρονών μέχρι τα 20 που πήγα στρατιώτης.

Μετά το στρατιωτικό το ανοίξατε το ωρολογοποιείο;
Ναί, επί Πετρίδη δημάρχου. Ήταν αγαπητός στο ροδιακό λαό εξ ου και η επιγραφή στο νεκροταφείο “Αθηνών Περικλή ομοιάζεις. Εις την νύμφη του Ηλίου εσύ, τον αιώνα θ΄ αφήσεις να γράφει για τ΄ όνομά σου σελίδα χρυσή”... Σε κανέναν άλλο δεν δώσανε όνομα δρόμου, μόνο στον Πετρίδη και τον Κωτιάδη που ήταν βουλευτής και Υφυπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας. Ήταν φιλορόδιος ο Κωτιάδης, βοηθούσε πολύ τους Ρόδιους να φύγουν στα καράβια, ή μετανάστες, φτώχεια τότε, υπήρχε πείνα, ή να φέρει τα παιδιά τους στρατιώτες εδώ στην ακριτική Ρόδο από την οποία προέρχονταν.

Η Παλιά Αγορά τι μαγαζιά είχε κυρίως;
Παπουτσίδικα, ρούχα, υφασματάδικα. Τον καιρό εκείνο είχα πάρει κι εγώ κασμίρι από την Παλιά Αγορά, το περίφημο 3Α! Το υφαντουργείο στην Αθήνα που το έκανε αυτό το κασμίρι το είχαν οι αδελφοί Λαμπρόπουλοι. Το πήρα από τον Ασπράκη και το έραψα στον Σαλβάρη που ήταν τότε ο καλύτερος, είχε επτά-οκτώ καλφάδες μέσα να δουλεύουν. Δεν τσαλάκωνε με τίποτα, η τσάκιση η κόκκα δεν έσβηνε. Ο καθένας τότε είχε κατά νου να τα κονομήσει για να φτιάξει ένα κοστούμι από κασμίρι 3Α. Το δεύτερο καλύτερο ήταν το Φιόκο και το τρίτο η κασμιροφανέλα. Και το παπούτσι το καλό ήταν το “σεβρό” το γυαλιστερό, σαν το λουστρίνι που λέμε σήμερα κι έκανε θόρυβο στο περπάτημα που προκαλούσε ρίγη...

Σας βλέπω εδώ στη φωτογραφία με τον Ανδρέα Μπάρκουλη και το κοστούμι από κασμίρι με το γιλέκο! Πως τον γνωρίσατε;
Αυτή η φωτογραφία είναι πριν από 55 χρόνια που βγήκε! Ο Μπάρκουλης ερχόταν και γύριζε ταινίες στη Ρόδο, την αγαπούσε τη Ρόδο πήγαινε στου Μπαμπούλα στο καλύτερο μπουζουξίδικο τότε, όλα τα μεγάλα ονόματα τραγούδησαν εκεί, η Καίτη Γκρέι, η Πόλυ Πάνου, η Σωτηρία Μπέλλου... Τα σπασίματα ανθούσαν... Γνωριστήκαμε, βρισκόμασταν βγαίναμε κάποιες φορές μαζί.

Τώρα η Νέα Αγορά άλλαξε, έρχεται ο κόσμος;
Τώρα λίγοι έρχονται, δεν κατεβαίνουν πια για ψώνια. Γέμισε φαγάδικα, φαστ φουντ... Τα μανάβικα, τα χασάπικα έγιναν φαγάδικα!

Έχετε πολύ δουλειά βλέπω!
Έ, βέβαια! Όλοι εδώ έρχονται, κι όταν δεν με βρίσκουν έρχονται σπίτι μου και μου χτυπάνε την πόρτα. Όλοι φίλοι, γείτονες... Κι εδώ είμαι όλη μέρα δεν πάω ούτε να φάω.

Όλη μέρα στο μαγαζί, αλλά φαίνεστε πολύ καλά!
Όπου λέω την ηλικία μου 75, δεν με πιστεύουνε, “άντε που θέλεις να το παίξεις μεγάλος” μου λένε.
Γονίδιο φαντάζομαι!
Έχουμε στο σόι μας τον παππού μου που έζησε πλέον των 100, κοντά στα 110 πέθανε. Που ξέρεις κι εγώ, οψόμεθα (γέλια).

Θέλατε να είστε πάλι νέος, να τα ζήσετε πάλι όλα;
Λένε πολλοί ότι θα ήθελαν να είναι πάλι νέοι, “να΄ ταν τα νιάτα δυό φορές...”. Εγώ δεν θα ήθελα, έχω κουραστεί, έχω χορτάσει και γλέντια και ξενύχτια και γυναίκες... Τα ζησα όλα στο μέγιστο βαθμό, παντρεύτηκα μεγάλος, είχα ξεχάσει να παντρευτώ... Έκανα δύο παιδιά, έχω τέσσερα εγγόνια... Ζήσαμε τη ζωή μας, κι αφήσαμε και αντικαταστάτες.

Και τη δουλειά θα τη συνεχίσετε, δεν σας έχει κουράσει;
Συνεχίζω από φιλότιμο, για τους φίλους και τους γνωστούς. Να τους πω δεν το κάνω, να τους πω δεν έχω καιρό...;