Άλλαξαν όψη τέσσερα δημοτικά σχολεία της Ρόδου

Συνέντευξη με τη Στέλλα Ματάλα: Η τέχνη μας φέρνει σ’ επαφή με την ψυχή μας

Συνέντευξη Στέλλα Τουρνά

Ένα άχαρο γκρίζο κτίριο μπορεί να μετατραπεί σε στολίδι και όαση χαράς με λίγη φαντασία, τόλμη, ενθουσιασμό, χρώματα, πινέλα και συλλογική δουλειά.

Αυτό μας δίδαξαν τα τέσσερα δημοτικά σχολεία της Ρόδου που με τη συμμετοχή των μαθητών, άλλαξαν όψη και έγιναν αυτό που όλοι (ή σχεδόν όλοι) θα θέλαμε από τα σχολικά περιβάλλοντα.

Εντάξει, χρειάζεται και ταλέντο και δεξιοτεχνία, αλλά γι’ αυτά, ευτυχώς υπάρχουν άνθρωποι, σαν την Στέλλα Ματάλα, που τολμούν να αλλάξουν προς το καλύτερο αυτό που δεν τους αρέσει και με τη βοήθεια των φίλων τους, των μαθητών και των εκπαιδευτικών, το καταφέρνουν.

Πώς προέκυψε η μεταμόρφωση των γκρίζων τοίχων των σχολείων σε «καμβάδες» ομορφιάς;
«Πριν από τρία χρόνια που δίδασκα στο 13ο είχα δυσανασχετήσει με το μπετόν ύψους έξι μέτρων που περιτριγύριζε την αυλή. Το είδα σαν ανάγκη, μου ήταν αδύνατο να διδάξω σ’ ένα σχολείο που δεν έχει ούτε μια ζωγραφιά στους τοίχους. Για μένα είχε μεγάλη σημασία να δω λίγη τέχνη-ομορφιά στη δική μου πραγματικότητα και επίσης να δω κατά πόσο μπορώ πρακτικά να προσφέρω σε αυτό. Είναι πράγματι κάτι που έχει νόημα για μένα να γίνεται, ως προσφορά στα σχολεία, πιστεύω ότι σ’ αυτό μπορώ να προσφέρω πιο ουσιαστικά, από ότι στην τάξη.

Έτυχε να κάνω μια κουβέντα με την πρόεδρο του συλλόγου γονέων, μετά με τον διευθυντή και όλα πήραν το δρόμο τους. Αυτό έγινε και σε άλλα σχολεία πριν από το 13ο, πάντα υπήρχαν καλοπροαίρετοι εθελοντές για βοήθεια, κυρίως φίλοι και γνωστοί εικαστικοί και μη, δάσκαλοι, μαθητές και γονείς με τα παιδιά τους.

Σε ποια Δημοτικά Σχολεία έχουν γίνει εικαστικές παρεμβάσεις και τοιχογραφίες;
«Με χρονολογική σειρά έγιναν στο 5ο στο Βενετόκλειο, στο 17ο στη Μέγκαυλη, στο 18ο στην Ανάληψη και πρόσφατα στο 13ο στο Ροδίνι. Το 13ο έχει δουλειά ακόμα, έχω προτείνει να ζωγραφιστεί όλη η περίφραξη της αυλής που τώρα είναι τσιμέντο περίπου 6 μέτρα ύψος. Να πούμε όμως ότι η αρχή έγινε με το 15ο Δημοτικό στο Ροδίνι, με πρωτοβουλία του διευθυντή κ. Δημήτρη Ματζάνου, όπου το ανέλαβε ο φίλος και συνάδελφος Αντώνης Τσιάλτας.»

Ποιες ήταν οι αρχικές αντιδράσεις των εκπαιδευτικών, των γονέων και των παιδιών;
«Σε όλους άρεσαν, επικρατούσε ενθουσιασμός γενικά, φροντίζαμε να καθαρίζουμε τον χώρο μετά για να μην έχουμε παράπονα, στο 18ο βοήθησαν πολύ τα παιδιά του ολοήμερου. Μόλις τελείωνε το σχολείο στις 2:00 με ρωτούσαν «τι θέλετε να σας κάνουμε κυρία»; Ήταν φανταστικά παιδάκια».

Παρουσιάζεις ένα ολοκληρωμένο προσχέδιο ή αυτοσχεδιάζετε επίσης;
«Αρχικά παρουσιάζω ένα προσχέδιο, αλλά πάντα υπάρχει ο αυτοσχεδιασμός, θέλεις όμως μια βάση για να αρχίσεις. Στο 5ο είπα απλά στα παιδιά να κάνουν κύκλους, τον ένα μέσα στον άλλο, να του βάλουν ακτίνες και οτιδήποτε άλλο σε σχέση με τον κύκλο. Ήταν εύκολο για αυτά, όλοι ήξεραν τί είχαν να κάνουν και αυτοσχεδίαζαν. Εξάλλου η ζωγραφιά αυτή ήταν ένα κηπάκι στην αυλή και όχι πάνω στο κτίριο. Πάνω στο κτίριο έγινε κάτι πιο απλό».

Στα σχολεία που έγιναν οι παρεμβάσεις ασκήθηκε πιστεύεις επιρροή ως προς τις επιδόσεις και τη δημιουργικότητα των μαθητών;
«Θέλω να πιστεύω πως ενθάρρυνε τη δημιουργικότητα των παιδιών, αλλά και ότι τους έδωσε χαρά... τα υπόλοιπα που έγιναν στις ψυχές τους δεν μπορώ να τα ξέρω, ίσως να ρωτούσαμε τα ίδια, εύχομαι να είναι ό,τι καλύτερο. Πολλά παιδιά λυπήθηκαν που δεν συμμετείχαν, θα ήθελα να προσπαθήσω να το κάνω αυτό με τη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή τους».

Γιατί μοιάζουν τα σχολεία με φυλακές;
«Ειλικρινά δεν ξέρω, είναι και η δική μου απορία, γι’ αυτό έπιασα τα χρώματα. Πιστεύω πως χρειάζεται ειδική αρχιτεκτονική μελέτη για ένα σχολείο που έχει πολλές λειτουργίες και είναι δημόσιο κτίριο. Η εμπειρία μου στα αρχιτεκτονικά γραφεία που εργάστηκα τα προηγούμενα χρόνια, με κάνει να αναγνωρίζω αυτή την έλλειψη. Ξέρω επίσης πως αυτό θα κόστιζε το διπλάσιο για την κατασκευή του κτιρίου».

Ποιο δημόσιο κτίριο θα ήθελες να "μεταμορφώσεις" εκτός από τα σχολεία;
«Δεν το έχω σκεφτεί, στα σχολεία έζησα πέντε χρόνια και αισθάνθηκα ότι το λιγότερο που είχα να κάνω ήταν να βάλω χρώματα στους τοίχους. Άλλο κτίριο που θα αποτελούσε πρόκληση είναι το Μουσείο Τέχνης του Φιξ, να είχε μια εικόνα που να θυμίζει την ιδιότητά του. Πιστεύω πως η πιο απλή επέμβαση που μπορείς να κάνεις σε ένα κτίσμα είναι να το χρωματίσεις, με τη ζωγραφική πραγματοποιείται η πιο "ανώδυνη" επέμβαση».

Είναι όλα τα παιδιά ταλαντούχοι ζωγράφοι όπως έλεγε ο Πικάσο;
«Ναι, όλα τα παιδιά είναι ταλαντούχα, ο λόγος που κάποια δεν ζωγραφίζουν είναι ενδεχομένως γιατί κάποιος “σημαντικός” μεγάλος τους είπε πως δεν το κάνουν καλά. Πολλές φορές δεν το κάνουν καλά, γιατί προσπαθούν να ευχαριστήσουν τον "μεγάλο" κι έτσι χάνουν το δικό τους τρόπο έκφρασης».

Ενώ διδάσκεις, τί μαθαίνεις εσύ από τα παιδιά;
«Από τα παιδιά μαθαίνω πως πρέπει να αποδέχομαι τα πιο απλά και ακατέργαστα, πως πρέπει να πάω πίσω για να πάω μπροστά, μαθαίνω να είμαι επιεικής με τον εαυτό μου, πως πρέπει να χαμογελάω περισσότερο και να έχω ένα σοβαρό λόγο να γίνομαι καλύτερη. Επίσης, μαθαίνω να ακούω και να αλλάζω γνώμη.

Δουλεύοντας με μικρούς και μεγάλους στο "Ατελιέ" τί διαπιστώνεις ως προς τη δεκτικότητα ή τη δημιουργικότητά τους;
«Μέχρι πρότινος πίστευα πως η τέχνη είναι για όλους, για κάποιο λόγο έτσι ήθελα να πιστεύω... αλλά όσο περνάει ο καιρός λέω ότι είναι μόνο για κάποιους που πραγματικά το θέλουν. Είναι μεγάλος ο κόπος να υπηρετήσεις την τέχνη, οπότε δεν μπορείς να βάλεις κάποιον με το ζόρι. Πολλοί το θέλουν, λίγοι το καταφέρνουν. Δεν περιλαμβάνω τον εαυτό μου στους λίγους, κάνω την προσπάθειά μου.
Όσον αφορά στη δημιουργικότητα, θέλει καλλιέργεια να μάθεις να βλέπεις, τα ερεθίσματα είναι γύρω μας, όχι μακριά μας, συνήθως τα ψάχνουμε μακριά μας».

Ποια είναι η σημασία του λάθους στην τέχνη;
«Το λάθος μάς ανοίγει ένα άλλο παράθυρο, μας πηγαίνει αλλού. Εκεί που δεν έχεις διέξοδο, δεν βρίσκεις λύση σε κάποιο πρόβλημα που σου προκύπτει την ώρα που δουλεύεις, ένα λάθος σε οδηγεί κάπου που δεν είχες σκεφτεί όσο προσπαθούσες να το ελέγξεις... ακριβώς όπως και στη ζωή»!

Πώς μπήκε στη ζωή σου η ζωγραφική;
«Από ανάγκη! έτσι το ένιωσα, είχα την ανάγκη να ζωγραφίζω. Για μένα η ζωγραφική είναι ζωή, με έμαθε να βλέπω τον κόσμο και τη ζωή μέσα από τα δικά της μάτια».

Ποιους καλλιτέχνες θαυμάζεις;
«Θαυμάζω πολλούς, όλους τους "μεγάλους", αυτούς που είπαν κάτι δικό τους, κάτι που δεν υπήρχε πριν. Αλλά περισσότερο απ' όλους θαυμάζω τον Paul Klee. Είναι δάσκαλος, πιστεύω πως η τέχνη του περιλαμβάνει όλη την ιστορία της τέχνης, το έργο του συνδυάζει πολλές ποιότητες μαζί, πιστεύω πως αυτό οφείλεται και στη σχέση του με τη μουσική. Η ζωγραφική του έχει μουσικότητα, ο συνδυασμός δύο τεχνών μαζί είναι από μόνο του ποιότητα».

Πότε θεωρείται ότι έχει ολοκληρωθεί ένα έργο;
«Η ολοκλήρωση ενός έργου είναι ένα ζήτημα εγώ ακόμα το μαθαίνω. Κάποιοι πρακτικοί λόγοι το σταματάνε, αλλιώς μπορεί πάντα να γίνει μια πινελιά, που πάει όλο το έργο αλλού και μπορεί να συνεχίζεται επ’ αόριστο... θα ήταν όμως βαρετό… Υπάρχει κάποια στιγμή που ο ίδιος ο καλλιτέχνης κρίνει ότι ο στόχος εκπληρώθηκε, μένει ικανοποιημένος από την εξέλιξη του και μπορεί να το αφήσει».

Πώς επιδρά στην ψυχή μας η τέχνη;
«Η τέχνη μάς φέρνει σε επαφή με την ψυχή μας, είναι η ψυχή μας. Δημιουργείς αυτό που έχεις μέσα σου».

Η τέχνη είναι ταυτόσημη με την ομορφιά;
«Η τέχνη δεν είναι πάντα ομορφιά, για άλλους είναι, για άλλους όχι. Για μένα έχει μεγάλη σημασία η ομορφιά, έχει προτεραιότητα. Θαυμάζω κάποιους ζωγράφους που το έχουν ξεπεράσει αυτό, όπως μας δείχνει το έργο του Antonio Tapies».

Ποιο είναι το αγαπημένο σου χρώμα;
«Αλλάζει κατά καιρούς, τώρα είναι στο πορτοκαλί, όλες οι αποχρώσεις του, μέχρι βαθύ κόκκινο».

Τί χρώμα είναι η Ρόδος;
«Η Ρόδος είναι φως, δηλαδή είναι όλα τα χρώματα μαζί, είναι ουράνιο τόξο».

Υπάρχει καλλιτεχνική δημιουργία στη Ρόδο;
«Δεν ξέρω, ίσως δεν είναι το κατάλληλο μέρος για κάτι τέτοιο, αισθάνομαι ότι υπάρχει ένα δημιουργικό κενό, αλλά θα είμαι αυστηρή. Στην Ελλάδα γενικότερα το επίπεδο δεν είναι αυτό που θα μπορούσε να είναι -και δεν εξαιρώ τον εαυτό μου- αρκούμαστε σε ένα χαμηλό επίπεδο, αλλά εντέλει, είμαστε αυτοί που είμαστε... Αρχίζει να αλλάζει όμως αυτό, κυρίως από τους νέους. Έχω δει δουλειές από κάποια νέα παιδιά που είναι πραγματικά αξιόλογες, είναι ειλικρινείς με τον εαυτό τους και αυτό βγαίνει στο έργο τους, είναι μπροστά.

Ξέρω και περιπτώσεις μεγαλύτερων με πολύ αξιόλογη δουλειά, είναι όμως δύσκολο να αναγνωριστεί. Ό,τι κάνεις το κάνεις μόνος σου και ο ίδιος ο καλλιτέχνης δεν είναι εύκολο να τα κάνει όλα, ιδίως την προώθηση του. Ο μόνος φορέας που έχει μία σημαντική συμμετοχή στην στήριξη των καλλιτεχνών και του έργου τους είναι το Eπιμελητήριο Εικαστικών που ακόμα κρατάει ότι μπορεί».

Συνεχίζονται οι παραστάσεις της "Τοσοδούλας;"
«Η «Τοσοδούλα» είναι τόση δα, αλλά έχει δώσει μεγάλη χαρά σε όλους μας! Είναι μια ομαδική δουλειά, αν και στην αρχή δουλέψαμε χώρια, μετά συναντηθήκαμε και το εμπλουτίσαμε σιγά σιγά. Βρέθηκα στην θέση να είμαι «πρωτομάστορας», δεν ήταν δική μου επιδίωξη έτσι προέκυψε, ήταν μεγάλη μου τιμή. Ένα μικρό χάρτινο κουκλοθέατρο έγινε παράσταση, μικροί και μεγάλοι μάς έχουν εκφράσει τον ενθουσιασμό τους. Από τις 23 Νοεμβρίου και μετά η «Τοσοδούλα» αρχίζει την περιπλάνηση της στα σχολεία».

Γιατί οι γυναίκες ζωγράφοι υπήρξαν λιγότερες από τους άντρες στο παρελθόν;
«Οι γυναίκες στην τέχνη και την επιστήμη ήσαν πάντα λιγότερες από τους άντρες, ίσως γιατί πιο σημαντικό για αυτές και για την κοινωνία στην οποία έζησαν, ήταν να δημιουργήσουν ζωή - και είναι πιο σημαντικό. Σήμερα φυσικά ισχύει λιγότερο αυτό και έχουμε πολλά εξαιρετικά παραδείγματα πολύ αξιόλογων καλλιτέχνιδων που έσπασαν αυτούς τους κανόνες.

Η γυναικεία φύση είναι πιο περίπλοκη από την ανδρική, πιο συναισθηματική, κάτι που δεν την βοηθάει τόσο να οργανωθεί και να είναι αποτελεσματική σε ένα σύνολο έργων. Ο άντρας μπορεί να είναι πιο αφοσιωμένος στο έργο του, κυρίως αυτά αφορούν το γιν και το γιανγκ, όλοι περιέχουμε και τα δύο και πλέον υπάρχουν αντίστοιχες δυνατότητες και για τα δυο φύλα...αν και όχι ακόμα παντού στον κόσμο».

info
Η ΣτΕλλα ΜατΑλα είναι εικαστικός και σχεδιάστρια εσωτερικών χώρων. Έχει εργαστεί ως βοηθός αρχιτέκτονα σε γραφεία και έχει αναλάβει διακοσμήσεις σπιτιών γραφείων και επαγγελματικών χώρων. Τα τελευταία χρόνια εργάστηκε σε δημοτικά σχολεία ως δασκάλα εικαστικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

Έχει κάνει τρεις ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής και συμμετείχε σε αρκετές ομαδικές.
Σήμερα δουλεύει για το «Ατελιέ» στη Ρόδο και παραδίδει μαθήματα ζωγραφικής σε μικρούς και μεγάλους.

Στο εξής θα ήθελε να ασχοληθεί πέρα από τα μαθήματα, περισσότερο με το κουκλοθέατρο. Στα άμεσα σχέδιά της είναι η πραγματοποίηση μιας έκθεσης ζωγραφικής με τα έργα της.
«Ατελιέ»

Πελοποννήσου 15, Ρόδος, τηλ. 2241400432