Η πορεία του ροδίτικου κοσμήματος στο χρόνο

Βαρβάρα Μπογδάνου

Όπως την περιγράφει ο πρόεδρος του συλλόγου αργυροχρυσοχόων Μιχ. Δημητριάδης

H Ρόδος λόγω της θέσης της ήταν αιώνες πριν κέντρο εμπορίου. Όπου λοιπόν υπάρχει και ανθεί το εμπόριο υπάρχει και ο χρυσός…

Έτσι έχουμε χρυσά κοσμήματα από ανασκαφές στην Αρχαία Κάμειρο που βρίσκονται στο βρετανικό μουσείο και στο μουσείο του Λούβρου και χρονολογούνται από το 600 π.Χ. , μία πορεία που συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας, με άλλα χαρακτηριστικά και φυσικά άλλα μέτρα…

Άνθρωποι προικισμένοι, με φαντασία και ταλέντο, δεξιοτέχνες στο κόσμημα το υπηρέτησαν με ιδιαίτερη αγάπη και αφοσίωση όλα αυτά τα χρόνια, δημιουργώντας αριστουργήματα που θα παραμείνουν αναλλοίωτα στο χρόνο.

Οικογένειες ολόκληρες απασχολούνταν στον κλάδο, πολλές από τις οποίες διατηρούν μέχρι σήμερα αυτή την παράδοση. Άξιοι συνεχιστές τα παιδιά τους όπως ο πρόεδρος του συλλόγου αργυροχρυσοχόων Μιχάλης Δημητριάδης, ο οποίος συνεχίζει τη δραστηριότητα αυτή και τονίζει με νόημα μιλώντας στη «Ρ» ότι «κόσμημα σημαίνει πολιτισμός, ιστορία, τέχνη αλλά και συναίσθημα».

Όπως λέει, τόσο ο ίδιος όσο και οι συνάδελφοί του, δεν πουλούν μόνο αξία, πουλούν και συναίσθημα. «Εμείς σαν χρυσοχόοι μπορεί να μην είμαστε καθημερινά μέσα στη ζωή αλλά διαχρονικά είμαστε πάντα. Ένα χρυσό δώρο αρραβώνα για παράδειγμα σε συντροφεύει μια ζωή» τονίζει.

Οι πρώτες αναφορές…
«Οι πρώτες αναφορές που υπάρχουν για το ροδίτικο κόσμημα είναι γύρω στο 15ο αιώνα με κοσμήματα που διατηρούν μέχρι και σήμερα οι οικογένειες. Είναι τα κοσμήματα κεφαλής που συναντούμε στον Αρχάγγελο και τη Σορωνή (ο κουτελίτης), τα κολαΐνια που ήταν χοντρές αλυσίδες λαιμού πάνω στις οποίες υπήρχε κόσμημα ή νομίσματα, τούρκικα ή βενέτικα φλουράκια.

Έχουμε τα κρουκέλια, δηλαδή σκουλαρίκια, με φουσκίτσες, νομίσματα, ή κεφαλές» λέει ο κ. Δημητριάδης και συνεχίζει «Το ροδίτικο κόσμημα έχει μία ανάπτυξη από την εποχή της Ιταλοκρατίας και μετά. Τότε δώθηκε βάση σε αυτό. Ήταν χρυσά 18 καράτια ή και παραπάνω ενώ είχαμε άνθηση του ροδίτικου κοσμήματος που ξεκινά μετά το Β’ΠΠ με τους πρώτους τουρίστες που έρχονται στη Ρόδο, όπου παρουσιάζεται ένα κόσμημα διαφορετικό από αυτό που έχουμε στην Ευρώπη.

Συμμετοχή της Μαίρης και του Βασίλη Δημητριάδη με ροδίτικο κόσμημα, σε έκθεση στο Μπάρι Ιταλίας γύρω στο 1950

Έπρεπε να είναι προσιτό, οπότε είτε γίνεται σε ασήμι, είτε σε ασήμι και χρυσό. Τα σχέδια δημιουργούντο με φιλιγράνα και ‘βολαράκια’ (κοκκίδωση) ενώ πάνω έμπαιναν οι πέτρες μαρκασίτες και μικρά τουρκουάζ αλλά και μεγαλύτερες στο κέντρο όπως ο καμαίος. Οι παραστάσεις της Ρόδου χαράσονταν στο χέρι με καλέμι όπως το ελάφι, ο φάρος, ο Ιπποτικός σταυρός, οι μύλοι».

Όπως εξηγεί αυτά ήταν τα εμπορικά κοσμήματα, με αυτά γίνονταν οι πωλήσεις. Υπήρχαν όμως και τα ολόχρυσα, τα οποία ήταν ακριβότερα, άλλωστε ο χρυσός πάντα ήταν ακριβός. Επίσης υπήρχε και το καλλιτεχνικό κόσμημα, μοναδικές δημιουργίες ανάλογα με τη φαντασία και την τεχνική του κάθε χρυσοχόου.

Ιδιαίτερη αναφορά κάνει στο θείο του Βασίλη Δημητριάδη που ήταν ένας από τους πιο παραδοσιακούς χρυσοχόους ο οποίος συμμετείχε σε εκθέσεις στη Ρώμη και στο Μιλάνο στην Ιταλία, αλλά είναι και ο μοναδικός που ξεκίνησε να πηγαίνει σε αυτές από το 1948.

«Μέχρι το 1980 αυτά ήταν τα βασικά μας προϊόντα. Υπήρχε και το ανδρικό δαχτυλίδι με τρεις παραστάσεις, μία πάνω και δύο στα πλάγια, ενώ δημιουργήθηκε και το χρυσό βραχιόλι η λεγόμενη πυραμίδα, είχε δηλαδή πυραμιδικό σχέδιο και ήταν χαραγμένο με τα τοπία της Ρόδου.

Η… χρυσή 20ετία!
Το 1980 γίνονται μαζικές εισαγωγές κοσμημάτων και από την Αθήνα και από το εξωτερικό. Μόνο στη Ρόδο γινόταν αυτό καθώς υπήρχε ειδικό δασμολόγιο. Ο τουρισμός άνθιζε και έπρεπε να τον εξυπηρετήσουμε. Γίνονται πολλά καταστήματα καθώς υπήρχε ζήτηση και είχαμε καλές τιμές, καθώς τα έξοδά μας ήταν μικρά και η διαφορά τιμής με το εξωτερικό μεγάλη.

Ροδίτικα κοσμήματα σε ασήμι 925 με τεχνοτροπία φιλιγράνα κατασκευής 1960

Μέχρι και το 2000 γίνεται έκρηξη και αυτό το διάστημα έχουμε και τα περισσότερα μέλη στο σωματείο 189, εγγεγραμμένα και πολλοί από αυτούς είχαν δύο καταστήματα. Συνολικά ήταν πάνω από 300, ενώ υπήρχαν και άλλα που δεν ήταν εγγεγραμμένα στο σύλλογο, άρα πρέπει να ήταν πάνω από 400» λέει ο κ. Δημητριάδης για την εξέλιξη που σημειώθηκε στον κλάδο τα τελευταία χρόνια.
Μάλιστα υπογράμμισε ότι τώρα πλέον ο κόσμος είναι πολύ πρακτικός, και θέλει αυτό που θα αγοράσει να είναι φθηνό, να το φορέσει και να το αλλάξει γρήγορα.

Παράλληλα επισημαίνει ότι στη Ρόδο δεν έχουμε δημιουργήσει το branding που να λέγεται «ροδίτικο κόσμημα» για να το γνωρίσουν οι ξένοι. Αυτό χρειάζεται όπως λέει πολλή διαφήμιση και πολλή προσπάθεια.

Σήμερα τα χρυσοχοεία είναι αναγκασμένα να έχουν προς πώληση και κοσμήματα από διάφορα άλλα υλικά για παράδειγμα ατσάλι. «Είσαι υποχρεωμένος να το βάλεις στο κατάστημά σου αν θές να κρατηθείς στην αγορά. Η ύφεση στο χρυσό είναι παγκόσμια και έτσι δεν μπορούμε να πούμε στα μέλη μας να είναι αμιγώς αργυροχρυσοχόοι» επισημαίνει.

Χαρακτηριστικά δείγματα ροδίτικου κοσμήματος σε ασήμι 925 και χρυσό 7Κ με διάφορες πέτρες. Απεικονίζονται τοπία της Ρόδου, και το ρόδο της Ρόδου. Εργαστήριο Χρ. Παπουτσή

Οι πιο γνωστοί τεχνίτες…
Σημειώνεται ότι από τα πιο παλιά χαρακτηριστικά ονόματα στο χώρο ήταν η οικογένεια Δημήτρη Κρομμύδα και η οικογένεια Λουίζου Λουϊζίδη. Μεταγενέστεροι οι οικογένειες Δημητριάδη, Χατζηπέτρου, Βασιλαρά, Σταυριανάκη, Μέντου, Αγγέλου, Χρυσοχόου απο τη Σύμη που αργότερα ήρθε στη Ρόδο και άλλοι.

Θα πρέπει επίσης να τονιστεί ότι στη Ρόδο λειτούργησε για πολλά χρόνια σχολή μαθητείας αργυροχρυσοχοΐας που βρισκόταν στο Νηρέα, από την οποία αποφοίτησαν πολλοί τεχνίτες όπως ο Τσιμπιδάκης, ο Κουκούλης, ο Ευσταθίου, ο Πίσσας, ο Παπουτσής και άλλοι. Σήμερα υπάρχουν σχολές στην Αθήνα από τις οποίες αποφοίτησαν νέα μέλη του συλλόγου, για παράδειγμα η γραμματέας Αναστασία Αργυρού και η Ηρώ Μπαλτζή, οι οικογένειες των οποίων διατηρούν χρυσοχοεία στην παλιά πόλη.

Συλλογή ροδίτικων κοσμημάτων από το εργαστήριο “Δημητριάδης” που κατασκευάστηκαν πριν το 1980

Πάντως θα πρέπει να επισημανθεί ότι υπάρχουν και άλλοι τεχνίτες που ασχολούνται με τις μετατροπές, τις επισκευές κλπ, ενώ η σημερινή χρυσοχοΐα χρειάζεται και άλλα πράγματα, για παράδειγμα να είναι κάποιος εξειδικευμένος στην πέτρα…

Ο σύλλογος των αργυροχρυσοχόων σήμερα επιδιώκει να αποκτήσει εξωστρέφεια είτε μέσω του διαδικτύου, είτε μέσω πληροφοριακού υλικού, ενώ θα επιθυμούσε να δημιουργηθεί στο νησί μία έκθεση με ροδίτικα κοσμήματα εύκολη στην πρόσβαση.

Παράλληλα έχει καταθέσει την πρόταση να λειτουργήσει ξανά το χειροτεχνικό κέντρο για όσους ενδιαφέρονται να κάνουν εκεί παραγωγή κοσμήματος.

Χρυσό βραχιόλι 18Κ με φιλιγράνα και κοκκίδωση από το εργαστήριο Λουϊζίδη. Οταν η βασίλισσα Φρειδερίκη σε μία από τις επισκέψεις της στο νησί μας, το είδε στο χέρι Ροδίτισσας, της άρεσε τόσο πολύ που παρήγγειλε το ίδιο

Βραχιόλια φτιαγμένα στη Ρόδο σε χρυσό 18Κ που κατασκεύασε το εργαστήριο “Δημητριάδη” στις αρχές του αιώνα

Χρυσά κοσμήματα γάμου με βενέτικα φλουράκια που κατασκευάστηκαν πριν τον πόλεμο

Ο πρόεδρος του συλλόγου αργυροχρυσοχόων Μιχάλης Δημητριάδης