Ρόδος, τόπος σεβασμού ή οικονομικής ευμάρειας;

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο αρχιτέκτονας Αγαπητός Ξάνθης

Η πόλη τρέχει πάνω στα νέα μοντέλα ανάπτυξης με την τεχνολογία να προΐσταται των δράσεων και η ηλεκτρονική επικοινωνία να αντικαθιστά την ανθρώπινη επαφή.

Η νέα πόλη δεν έχει ορθολογιστική πορεία, αλλά διαθέτει όλες τις στρεβλώσεις που προκαλούνται από την οικονομική ασυμμετρία και το εκρηκτικό μείγμα των χρήσεων γης.

Έτσι η τάξη του χώρου και η λειτουργικότητα των χρήσεων γίνεται ένα σύνθετο κουβάρι, με κέντρο στήριξης το τμήμα διοίκησης και οικονομίας. Ο άνθρωπος πίσω από τις εξελίξεις. Η αρχιτεκτονική στις καλένδες.

Όμως η αρχιτεκτονική βασίζεται σε φόρμες, και όπως έχει πει κάποιος σπουδαίος, «η αρχιτεκτονική είναι ποίηση, γιατί κάθε στοίχος είναι μια φόρμα της ύλης»

Επισημαίνεται ότι σε αυτόν τον αρχιτεκτονικό αχταρμά :
• Ο σχεδιασμός χώρου κρατά μια θέση ιδιαίτερη και «γλώσσα» του είναι η πολεοαρχιτεκτονική. Σήμερα η πολεοαρχιτεκτονική σβήνει κάτω από την πίεση της καπιταλιστικής επέκτασης της πόλης.

• Η «μεγάλη» πολεοδομία έχει χάσει την πρωταρχική της σημασία και γίνεται παρακολούθημα του ορθολογισμού, της λειτουργικότητας, της μαζικής παραγωγής και της μαζικοποιημένης αισθητικής του.

• Η πόλη και η αρχιτεκτονική είναι η μια πλευρά της σύνθετης πραγματικότητας η οποία εξελίσσεται στο χρόνο σαν συνισταμένη της συνδυασμένης δράσης πολλών άλλων παραγόντων, οι οποίοι άλλωστε συν-διαμορφώνουν και τη «συλλογική άποψη», τη συνείδηση του αστικού γεγονότος.

• Η αρχιτεκτονική θεωρείται μέσα από την ιστορία, το πρωταρχικό στοιχείο κατασκευής της πόλης, με μια αίσθηση μονιμότητας, τόπου, στιγμής και μνήμης.

• Η πόλη είναι σαν δένδρο, όπου τα στοιχεία της λειτουργούν ως σύνολο με χαρακτηριστικά συστήματος με υποστηρικτικές δομές σαν την πόλη-δένδρο, όπου επικαλύπτονται τα σύνολα στο εσωτερικό τους συλλαμβάνοντας τα εντούτοις ως μορφή δένδρων. Το «δίκτυο» μπορεί να είναι τα κλαδιά και οι άνθρωποι τα φύλλα στον κορμό που λέγεται Ρόδος.

• Η αρχιτεκτονική της Πόλης κυριεύεται από μορφές και τυπολογία και αντιμετωπίζεται ως όλον αποτελούμενο από πολλά ολοκληρωμένα τμήματα που καθορίζουν την αναλογική πόλη-«analogus city» σύμφωνα με το αρχιτέκτονα Aldo Rossi, η οποία σημαίνει ένα σύστημα συσχέτισης στο οριόγραμμα του αστικού ιστού.

• Ο ιστορικός ιστός των ιστορικών κέντρων των ελληνικών πόλεων παραμορφώνεται βαθμιαία με την ανοικοδόμηση νέων κατασκευών πάνω στις παλιές χαράξεις που εκλογικεύονται με τις ρυμοτομικές διανοίξεις και τις πράξεις τακτοποίησης των οικοπέδων και αυθαίρετων. Η Μ.Π οφείλει να βρει τη βιώσιμη πορεία της ως κεντροφόρα ιστορική χωρική ενότητα όλου του νησιού.

• Το ανατολικό παραλιακό μέτωπο της πόλης οφείλει να αντιμετωπισθεί ως «ένα μεγάλο μπαλκόνι» που η Ρόδος θα το διαθέτει ως εκτόνωση της οικιστικής εσωτερικής πίεσης της γειτνιάζουσας περιοχής.
• Βιώσιμη κυκλοφοριακή ροή και κινητικότητα. Το μεγάλο ζητούμενο για την «απελευθέρωση της Πόλης» από το ζυγό του αυτοκινήτου με την ανάλογη ενδυνάμωση του δημόσιου χώρου και των πεζόδρομων.

Εισπράττοντας όλα τα παραπάνω έχω να κάνω κάποιες σκέψεις:
Η πόλη εξελίσσεται ραγδαία αποτυπώνοντας τις στρεβλώσεις του παραγωγικού μοντέλου μέσα από την πολιτική οικονομία. Η αστυφιλία και η μείωση των ροών μέσα από το κυνήγι της ανταγωνιστικότητας, η αστική ζωνοποίηση του κέντρου και των περιχώρων, ο μαρασμός της υπαίθρου καταλήγουν σε μια πόλη-παροχής υπηρεσιών.

Η πόλη πλέον δεν αναπνέει, αλλά μπουκωμένη από τον ατομικισμό δεν δείχνει στοιχεία δημόσιου συμφέροντος. Οι ελεύθεροι δημόσιοι χώροι υποχωρούν μεταβαλλόμενοι σε εργαλεία των αναγκών (π.χ. χώροι στάθμευσης), το νόημα της πλατείας με την συναγωγή και της συνάθροισης του κοινού μεταγγίζεται στα υπερ-καταστήματα (super markets), όπου δηλώνεται πλέον η α-τοπία.

Ο τόπος με τα χαρακτηριστικά των κοινών εθίμων και ηθών, τις κοινωνικές σχέσεις, της επαφής, της ζεστής γειτονίας τροποποιείται σε άψυχη χωρική ενότητα και χωρίς το δικαίωμα στην πόλη (Henry Lefebvre).

Σήμερα παρά πότε απαιτείται η Στροφή προς την αισθητική, την αυθεντική συμπεριφορά, στο νέο τρόπο σκέψης που όλα επικοινωνούν, τοποθετούνται επικουρικά στο πνεύμα της θεώρησης του «Glocal», όπου το τοπικό είναι συμπληρωματικό του παγκόσμιου και το παγκόσμιο διαχέεται στο τοπικό σε μηδενικό χρόνο. Χρειάζεται μια νέα κοινωνική συμφωνία.

Το νησί μας επικίνδυνα εξαντλημένο από το τουριστικό άναρχο επεκτατισμό δόμησης αγκομαχά εξαντλώντας τη φέρουσα ικανότητα του. Η λεγόμενη Στροφή αισθητικής οφείλει να αγγίξει και τη Ρόδο με τα χαρακτηριστικά του μέτρου που της ταιριάζουν.

Ήπια ανάπτυξη, έργα υποδομής, εναλλακτικός τουρισμός, ενέργεια, διαχείριση λυμάτων – απορριμμάτων, το παραλιακό μέτωπο της πόλης με τη θάλασσα σε πρωτεύουσα θέση και βιώσιμη κυκλοφορία είναι τα θέματα που απαιτεί η πόλη να βρουν διέξοδο.

Παρ΄ όλα αυτά η Ρόδος αντέχει στους κραδασμούς της οικονομίας, στις απειλές του περιβάλλοντος, στη κοινωνική (α)συνοχή και βέβαια στην ανθρώπινη συμπεριφορά μέσα από το χάρισμα της φιλοξενίας που χαρακτηρίζει τους κατοίκους του νησιού.

Το νησί είναι ο Τόπος που μας χειραφέτησε και πρέπει να τον προσέχουμε ευλαβικά.
Στο χέρι μας είναι το μέλλον μας.

Υ.Γ. Το παρόν είναι κείμενο προτάσεων που κατατέθηκαν στο πλαίσιο της «στρατηγικής - Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη» που εκπονείται για την ανατολική πλευρά της πόλης από πλευράς Δήμου Ρόδου.