Το ακτινοβόλο δεν είναι λαμπερό (η περίπτωση της νησιωτικής αρχιτεκτονικής)

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο αρχιτέκτονας
Αγαπητός Ξάνθης

Ζούμε σε ένα περιβάλλον γεμάτο προκλήσεις. Το κάθε τι περιστρέφεται γύρω από την προβολή και τον μεγαλοϊδεατισμό. Όλα εμφανίζονται υπερμεγέθη για να εξωτερικεύσουμε με αυτό τον τρόπο την εγωπάθειά μας και την ατομικότητά μας.

Το ίδιο συμβαίνει και στην αρχιτεκτονική. Στην σύγχρονη κατασκευαστική τέχνη το προϊόν – κτίριο προσπαθεί να κολακέψει, να σαγηνεύσει, να μαγέψει. Να κάνει τον περαστικό να εκφράσει θαυμασμό και αυταρχική διάθεση. Σήμερα το κτίριο δεν έχει καμιά διακριτικότητα.
Κυριαρχεί η υπεροψία μέσα του και δεν αναδεικνύει το υπόδειγμα του ταπεινού, του ηθικού, του προσαρμοστικού.

Προσπαθούμε να προσφέρουμε «το υπερπολυτελές» και χάνουμε το «πολύτιμο».
Όλα αυτά προκύπτουν από την διαμόρφωση της κοινωνίας, αλλά και την αδυναμία συλλογικής προσπάθειας για ένα άρτιο αποτέλεσμα. Το δημιούργημα είναι μία δράση πολλών παραγόντων και στοιχείων. Η ομαδικότητα και η συνεύρεση είναι το κυρίαρχο. Η ποιότητα των υλικών και η σχέση μεταξύ των.

Το κοινό πνεύμα των μελετητών και κατασκευαστών για να προκύψει μία οικοδομή με άρτια τμήματα που λειτουργούν σαν καλοκουρδισμένα εξαρτήματα ενός ρολογιού. Το στήσιμο του κτιρίου εντός του φυσικού του περιβάλλοντος, χωρίς παρενέργειες και παράπλευρες αρνητικές συνέπειες. Όλα συνθέτουν ένα ιδιόμορφο πάζλ που ο παίκτης είναι ο χρήστης, ο Κάτοικος γίνεται Τουρίστας στον τόπο μας και τανάπαλιν.

Εκεί πρέπει να εστιαστεί η δημιουργική προσφορά και κυρίως να έχει σαν θεμέλιο λίθο επινόησης και σχεδιασμού, τον Άνθρωπο στο χωροχρόνο.
Η πολιτεία θεσπίζει νόμους, καθορίζει τα δικαιώματα των πολιτών στο «οικοδομείν».
Δυστυχώς ο κανονισμός επιβάλει πειθαρχία και κατά κανόνα απαγορεύει την παράβαση. Εντέλει τον κατασκευαστή σε ένα πλαίσιο σταθερών γραμμών χωρίς το πνεύμα της ανανέωσης, του ρίσκου.

Όμως η αρχιτεκτονική επιθυμεί και την «αρμονική παράβαση», και την παρέκκλιση, και την διαφορετικότητα. Γιατί είναι τα στοιχεία τα οποία προσδιορίζουν κάθε τόπο και κάθε χαρακτήρα. Η παράβαση όμως πρέπει να είναι πειστική, φιλική και προ πάντων να εξυπηρετεί την λειτουργία του ατόμου.

Η ένταξη των νέων κτιρίων στο όποιο περιβάλλον θα πρέπει να διέπεται από σεβασμό προς την αρχιτεκτονική παράδοση αλλά και να προσφέρει τις δυνατότητες δημιουργικής συνύπαρξης με την μοντέρνα ελληνική αρχιτεκτονική. Για να βγει το άρωμα της αρχιτεκτονικής απαιτείται κατάθεση εμπιστοσύνης και ψυχής μεταξύ των μελετητών, των χρηστών, των υπηρεσιών και της κοινότητας.

Η ενσωμάτωση διατηρητέων στοιχείων με την μεταφορά τους στο νέο κτίριο πρέπει να γίνεται με αρμονικότητα, κτιριολογική ισορροπία και ανθρώπινη προσέγγιση. Δεν είναι εύκολο εγχείρημα και ζητείται λεπτότητα χειρισμών και καθαρή ερμηνεία των παλαιών στοιχείων.

Δε μπορούμε έτσι αβίαστα να κατασκευάζουμε σοφίτες σε ένα οικιστικό σύνολο με την αιγαιοπελαγίτικη μορφή να κυριαρχεί στην περιοχή. Δεν μπορούμε να κατασκευάζουμε πισίνες σε παραθαλάσσιους παραδοσιακούς οικισμούς προς όφελος της τουριστικής εκμετάλλευσης.

Δεν μπορούμε να χρησιμοποιούμε το αλουμίνιο σαν κύριο υλικό σε ένα κτίριο μέσα στα γραφικά χωριά μας. Δεν μπορούμε να χρωματίζουμε με φανταχτερά χρώματα το σπίτι μας υποδηλώνοντας την επίπλαστη μεγαλομανία μας.

Δεν μπορούμε να κατασκευάζουμε υπερμεγέθη κτίρια που ανατρέπουν την αισθητική ισορροπία, το μέτρο για χάρη του ωφελιμισμού. Η ποιητική φονξιοναλιστική αρχιτεκτονική απαιτεί κάθε υλική δομή και παρουσία να αποτελεί στροφή ενός κοινού ποιήματος ανθρώπου και περιβάλλοντος.

Πέρα όμως από τις διοικητικές προσπάθειες του κράτους, από τις Εγκυκλίους, από τα νομοσχέδια περί τακτοποίησης αυθαιρέτων κτισμάτων, προέχει η οικολογική συνείδηση.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι το ακτινοβόλο δεν είναι λαμπερό.

Λαμπερό είναι η παράδοσή μας, είναι ο πολιτισμός μας, είναι το υγιές, είναι το αυθόρμητο χαμόγελό μας, είναι η άπλετη φιλοξενία μας, είναι το μοναδικό δειλινό σ΄ ένα νησί της Δωδεκανήσου, είναι η ξακουστή αρχιτεκτονική μας.

Ας μην μας συνεπαίρνει το τεράστιο, το άμετρο, το «βιτρινάτο», το ογκώδες, το κολοσσιαίο.
Ας νιώσουμε εμείς οι νεότεροι στο πετσί μας την προίκα αιώνων που άφησαν οι παππούδες μας, το χάρισμα της κτιριακής αλληλεγγύης, τα ήθη και έθιμά τους, τον άγραφο οικολογικό σεβασμό με ταπεινά πράγματα.

Είναι πραγματικά οι κανόνες ζωής που διανοίγουν το μέλλον και φωτίζουν το παρόν.
Είναι καιρός να συνειδητοποιήσουμε τις ανθρώπινες αξίες με τις ιστορικές μας διαδρομές, να εμπλουτίσουμε την ψυχική μας φαρέτρα με τα πολύτιμα ιδανικά του τόπου μας και να παραβλέψουμε το πολυτελές, το πλασματικό, το δήθεν, το ασύμμετρο, το ψεύτικο, το εχθρικό για το ακτινοβόλο.

Υ.Γ. Το παρόν είναι αφιερωμένο στα άτομα που επιμένουν για τις λαμπερές αξίες τους.