Η Τήλος της Ήριννας

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Γιώργος Παπαντωνάκης

Λειτουργώντας όπως ο εξάγγελος ή ο άγγελος στην αρχαία τραγωδία, θα περιοριστώ στα προ της συγγραφής και στη συγγραφή του βιβλίου. Είθισται πριν από όλα να προηγούνται οι ευχαριστίες.

Υπακούοντας στη δομή αυτή μιας παρουσίασης, θεωρώ υποχρέωσή μου να ευχαριστήσω τον αγαπητό φίλο Κώστα Σκανδαλίδη για δυο λόγους που καλύπτονται κάτω από τη λέξη-ομπρέλα εμπιστοσύνη.

Ο πρώτος, αλλά όχι και ο πιο σημαντικός, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι με εμπιστεύτηκε να πω δυο λόγια για την Ήριννά του.

Ο δεύτερος και ο πιο σημαντικός είναι γιατί με εμπιστεύτηκε να μοιραστεί μαζί μου τις σκέψεις και την αγωνία του για το όλο εγχείρημα που δούλευε τόσο στο μυαλό του όσο και στον Η/Υ του στον οποίο κατέγραφε τα ευρήματα από την έρευνά του.

Πίνοντας καφέ (δραστηριότητα που προς το παρόν ανεστάλη για ποικίλους λόγους) κάποια στιγμή μου αποκάλυψε τα σχέδιά του και ζήτησε τη γνώμη μου, κάτι μου με συγκίνησε αρκετά, γιατί ήταν τιμή για μένα. Μου μίλησε για τα σχέδιά του και τις δυσκολίες που συναντούσε.

Κι εγώ τον ενεθάρρυνα και με τη φιλολογική σκευή μου του έλεγα την άποψή μου ή του διατύπωνα μη υποχρεωτικές οδηγίες για περαιτέρω έρευνα. Μου έκανε εντύπωση ότι είχε ήδη βρει και μελετήσει όλη τη σχετική βιβλιογραφία, την οποία ήξερε πολύ καλά.

Ποιος ασχολήθηκε και με τι. Ήταν πολύ προβληματισμένος, γιατί δυσκολευόταν να υπερκεράσει κάποιες δυσκολίες φυσιολογικές απόλυτα, αφού η υπάρχουσα βιβλιογραφία δεν ήταν επαρκής.

Θυμάμαι πως προβληματιζόταν επίσης έντονα αν τα ποιήματα της Ήριννας ήταν αυτά που είχε ήδη φέρει στο φως η έρευνά του ή αν υπήρχαν και άλλα. Του είπα ότι θα ελέγξω από ξένες εκδόσεις. Όμως η έρευνά μου στις εκδόσεις Loeb και Oxford δεν απέδωσαν καρπούς. Συζητούσαμε για τη δομή του βιβλίου και μεγάλη ήταν η έκπληξή μου, όταν ήθελε να ασχοληθεί και με την Τήλο.

Κι εδώ μπαίνει ένας προβληματισμός δικός μου. Για ποιο λόγο να ασχοληθεί με την Τήλο τον τόπο καταγωγής της Ήριννας, αλλά και πάλι συμφώνησα μαζί του ότι ενεργεί σωστά. Κείνη τη στιγμή δεν μου ήρθε στο μυαλό το βασικό δόγμα που διέπει τη λογοτεχνία αλλά συχνά και μελέτες της ότι ο ήρωας ήταν στενά δεμένος με τον χώρο στον οποίο δρα. Και τον δικαίωσα απόλυτα, ανεξάρτητα, αν θα στεκόταν περισσότερο στη σύγχρονη Τήλο. Έτσι, νόμιζα τουλάχιστον. Γιατί όταν μου έδωσε το βιβλίο για φιλολογική επιμέλεια διαψεύστηκα.

Μέσα στις δυσκολίες του είναι κι εκείνες που βρήκε αρχαία κείμενα, σπαράγματα περισσότερο, και που, λόγω όχι τόσο της αρχαίας γλώσσας, αλλά της διαλέκτου, δεν ήταν απόλυτα σε θέση να τα αποδώσει στα ελληνικά. Μου τα έστελνε κι εγώ τα μετάφραζα με δυο τρόπους: πρώτα κατά λέξη για να του δώσω να «καταλάβει» ορισμένα πράγματα.

Έπειτα πιο ελεύθερα για να αποδοθεί το νόημα καλύτερα και εκείνος με καθοδηγούσε για την τελική απόδοση του κειμένου στα νέα ελληνικά, καθώς ήταν εκείνος που γνώριζε πολύ καλά το θέμα και υιοθετούσε το καλύτερο, «ώσπερ μέλισσα καθιζάνουσα». Έτσι, έχουμε στα χέρια μας το πολύ καλό αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας.

Θα ήθελα, πριν τελειώσω, να σταθώ λίγο στον επιστημονικό χαρακτήρα της εργασίας που είναι αδιαμφισβήτητος για δυο λόγους.

Πρώτον ο Σκανδαλίδης όχι μόνο είναι ενημερωμένος για την ποικίλη βιβλιογραφία που διέπει το θέμα του, αλλά την αξιοποίησε με τον πιο καλό τρόπο, ως καλός επιστήμονας. Δεύτερο, παραθέτει τη βιβλιογραφία αυτή στο τέλος, παράθεση που συμβάλλει θετικά στην καλή οργάνωση του βιβλίου, μαζί με όλα τα λοιπά στοιχεία.

Εκείνο που πρέπει επίσης να τονιστεί είναι ότι κατάφερε να ενώσει το παρόν με το παρελθόν μέσα από τα σπαράγματα-ποιήματα της Ήριννας, αναζητώντας τα ως άλλος Καβάφης (Καισαρίων) ή Σεφέρης (Ο βασιλιάς της Ασίνης).

Παράλληλα ψάχνει και πληροφορίες για την ποιήτριά του μέσα από αρχαίες πηγές. Έτσι έχει την ευκαιρία να μιλήσει για την αρχαία Τήλο και να αποτυπώσει την πνευματική της ταυτότητα, αναφερόμενος σε όσους καταγόταν απ’ αυτήν ή περιγράφοντας τα μνημεία της, αλλά γεωγραφώντας και τον χώρο που δυνητικά βίωσε η Ήριννα.

Τελειώνοντας, θα ήθελα και πάλι να τον ευχαριστήσω, γιατί με πολλούς τρόπους με έκανε κοινωνό του εγχειρήματός του, αλλά και δεν θα ήθελα να μακρηγορήσω περισσότερο κουράζοντας σας.