Μύθοι και αλήθειες στη χειρουργική της παχυσαρκίας

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Δρ Μιχαήλ Σ. Κούρκουλος*
MSc FRCS Χειρουργός Γαστρεντερικού-Λαπαροσκόπος Χειρουργός

Η Νοσογόνος Παχυσαρκία είναι μια περίπλοκη και πολυπαραγοντική πάθηση, με πολλές κοινωνικές οικονομικές και ψυχολογικές προεκτάσεις.

Μερικές φορές συνοδεύεται από αποτυχίες αλλά και βαρύτατες επιπλοκές στη θεραπεία της. Λόγω της πολυπλοκότητας, τόσο του προβλήματος της Νοσογόνου Παχυσαρκίας, όσο και της λύσης με τη μορφή της Μεταβολικής Χειρουργικής, έχουν δημιουργηθεί πολλές παρεξηγήσεις που αναλύουμε παρακάτω.

Μύθος: Υπάρχει μια επέμβαση που επιτυγχάνει μακροχρόνια απώλεια βάρους σε όλους τους πάσχοντες.

Αλήθεια: Ο βασικός στόχος των επεμβάσεων παχυσαρκίας είναι ο περιορισμός των προσλαμβανόμενων θερμίδων. Αυτό επιτυγχάνεται, στις απλούστερες επεμβάσεις, με τεχνικές περιορισμού του όγκου του στομάχου, ώστε με λήψη μικρής ποσότητας τροφής, να επιτυγχάνεται αίσθημα πλήρωσης του στομάχου και καταστολή του αισθήματος της πείνας (περιοριστικού τύπου επεμβάσεις).

Συχνά όμως, είναι απαραίτητη μια πιο ριζική αλλαγή του μεταβολισμού, είτε λόγω ανάγκης μεγάλης απώλειας βάρους, είτε λόγω διαιτητικών συνηθειών (“τσιμπολογήματα” μεταξύ γευμάτων, κατανάλωση σοκολάτας, γλυκών και γενικά τροφών με πολύ υψηλή θερμιδική αξία), που δύσκολα προκαλούν αίσθημα κορεσμού.

Γι’ αυτό οι πιο περίπλοκες επεμβάσεις παχυσαρκίας αλλάζουν τον τρόπο πέψης και μεταβολισμού των προσλαμβανόμενων τροφών, μέσω παράκαμψης τμήματος του λεπτού εντέρου, όπου γίνεται η απορρόφηση των τροφών (δυσαπορροφητικού τύπου επεμβάσεις).

Η επιλογή της επέμβασης γίνεται με βάση τις μεταβολικές ανάγκες του ίδιου του πάσχοντα. Οι πιο περίπλοκες επεμβάσεις έχουν παρενέργειες και ψηλότερη πιθανότητα να εμφανίσουν επιπλοκές, και γι’ αυτό εφαρμόζονται όταν είναι απαραίτητη σημαντική απώλεια βάρους.

Μύθος: Οι επεμβάσεις παχυσαρκίας είναι πολύ βαριές και συχνά ακρωτηριαστικές.

Αλήθεια: Οι επεμβάσεις παχυσαρκίας πραγματοποιούνται σχεδόν αποκλειστικά με λαπαροσκοπικές τεχνικές, με μικρές τομές της τάξης του μισού ως ενός εκατοστού ακόμα και για θεωρούμενες ως ‘βαριές’ επεμβάσεις μεταβολικής χειρουργικής. Είναι τεχνικά περίπλοκες επεμβάσεις που απαιτούν εξειδικευμένη εκπαίδευση και εμπειρία.

Εφόσον διενεργούνται από έμπειρη ομάδα, η ανάγκη διενέργειας κλασικού ανοιχτού χειρουργείου περιορίζεται κάτω του 1%, ενώ η χρήση Ρομποτικής Χειρουργικής είναι εφικτή αλλά όχι απαραίτητη, καθώς αυξάνει το κόστος του χειρουργείου, και δε δίνει καλύτερα αποτελέσματα.

Η Sleeve Γασρτρεκτομή περιλαμβάνει αφαίρεση μεγάλου τμήματος του στομάχου. Όμως το τμήμα του στομάχου που παραμένει μπορεί να διαταθεί με το χρόνο και ανάλογα με τις διαιτητικές συνήθειες του πάσχοντα, επιστρέφοντας σχεδόν στο φυσιολογικό μέγεθος προκαλώντας επαναπρόσληψη βάρους.

Το Γαστρικό Bypass που θεωρείται από πολλούς ριζική επέμβαση, είναι στην πραγματικότητα πλήρως αναστρέψιμο εφόσον το επιθυμεί ο πάσχοντας. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η πολυπλοκότητα αυτών των επεμβάσεων είναι ενδεικτική της δυσκολίας στην αντιμετώπιση της Νοσογόνου Παχυσαρκίας

Μύθος: Η θνησιμότητα των χειρουργείων για παχυσαρκία είναι μεγαλύτερη από τη θνησιμότητα της ίδιας της παχυσαρκίας.

Αλήθεια: Η έντονη δημοσιότητα σε περιπτώσεις επιπλοκών ή και θανάτων από επεμβάσεις παχυσαρκίας είναι διεθνές φαινόμενο. Πολλές από αυτές τις επιπλοκές θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί εφόσον οι επεμβάσεις γίνονταν από έμπειρη ομάδα μεταβολισμού.

Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία πάντως, η συνολική θνησιμότητα μετά από επεμβάσεις απώλειας βάρους, συμπεριλαμβανομένων των πιο περίπλοκων επεμβάσεων και ασθενών με εξαιρετικά μεγάλο βάρος, είναι χαμηλότερη του 1%, εφόσον γίνονται από έμπειρες ομάδες. Αντίθετα η πιθανότητα πρόωρου θανάτου λόγω πάθησης σχετιζόμενης με την παχυσαρκία (καρκίνος, διαβήτης, έμφραγμα κτλ), είναι πολλαπλάσια σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό.

Τα διεθνή δεδομένα δείχνουν ότι μετά από μεταβολικές επεμβάσεις παρατηρείται κατά 89% μείωση της πιθανότητας πρόωρου θανάτου. Συγκεκριμένα παρατηρείται 60% μείωση θανάτων από καρκίνο, 90% μείωση θανάτων από διαβήτη και 50% μείωση θανάτων από καρδιακά επεισόδια. Εφόσον λοιπόν οι επεμβάσεις αυτές γίνονται από έμπειρη ομάδα, τα οφέλη ξεπερνούν κατά πολύ τον κίνδυνο του χειρουργείου.

Μύθος: Οι επεμβάσεις παχυσαρκίας προκαλούν προβλήματα από ελλείψεις βιταμινών και ιχνοστοιχείων

Αλήθεια: Οι μεταβολικές επεμβάσεις είναι καλά μελετημένες και οι διαιτητικές ανεπιθύμητες ενέργειες τους προβλέψιμες και αντιμετωπίσιμες. Οι πιο συνηθισμένες επεμβάσεις προκαλούν ελάχιστη δυσαπορρόφηση, και ως εκ τούτου έχουν πολύ μικρή πιθανότητα να προκαλέσουν τέτοια προβλήματα.

Επεμβάσεις όπως το Γαστρικό Bypass, επιτυγχάνουν την καλύτερη απώλεια βάρους μέσω μείωση της απορρόφησης τροφών, συμπεριλαμβανομένων βιταμινών και ιχνοστοιχείων. Αυτός είναι και ο λόγος για παρακολούθηση από διαιτολόγο εφ όρου ζωής, ώστε να προληφθούν προβλήματα από δυσαπορροφήσεις, και να χορηγούνται συμπληρώματα, είτε σαν πολυβιταμινούχα σκευάσματα, ή σε ενέσιμη μορφή.

Μύθος: Η χειρουργική είναι αφύσικη λύση. Η μόνη λύση για μακροχρόνια απώλεια βάρους είναι η αλλαγή τρόπου ζωής με δίαιτα και άσκηση.

Αλήθεια: Οι πάσχοντες από Νοσογόνο Παχυσαρκία δύσκολα επιτυγχάνουν σημαντική και μακροχρόνια απώλεια βάρους μέσω δίαιτας και άσκησης μόνο, σε σημείο που ειδικοί της δημόσιας υγείας στις ΗΠΑ, όπου η παχυσαρκία έχει λάβει διαστάσεις πανδημίας, να παραδέχονται την αναγκαιότητα της Μεταβολικής Χειρουργικής.

Οι μακροχρόνιες δίαιτες προκαλούν επιβράδυνση του μεταβολισμού και της καύσης θερμίδων τόσο σε ηρεμία όσο και στη άσκηση. Ταυτόχρονα οι δίαιτες αλλάζουν τη ρύθμιση του αισθήματος της πείνας, με αποτέλεσμα αυξημένη όρεξη και επιθυμία για κατανάλωση τροφής μετά τη δίαιτα.

Αντίθετα οι Μεταβολικές Επεμβάσεις μειώνουν το αίσθημα της πείνας, προκαλούν πρώιμο αίσθημα κορεσμού, μειώνουν την απορρόφηση θερμίδων και επιταχύνουν το μεταβολισμό. Η αλλαγή τρόπου ζωής με δίαιτα και άσκηση εξακολουθεί να είναι απαραίτητη, αλλά το αποτέλεσμα επισπεύδεται και συντηρείται μακροχρόνια με τη Μεταβολική Χειρουργική

Μύθος: Η παχυσαρκία οφείλεται σε εξάρτηση από το φαγητό, παρόμοια με το αλκοόλ και τα ναρκωτικά.

Αλήθεια: Μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό παχύσαρκων εμφανίζει συμπεριφορά εξάρτησης με πολύ αυξημένη πρόσληψη θερμίδων, και άρα πολύ λίγοι ωφελούνται από την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας σαν εξάρτηση. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων η αιτιολογία είναι πολυπαραγοντική. Η παχυσαρκία οφείλεται σ έναν τρόπο ζωής με λιγότερη εξάσκηση από όση είναι απαραίτητη με βάση τη διατροφή.

Όμως δεν έχουν όλοι τη δυνατότητα και το χρόνο για συστηματική εξάσκηση. Ψυχολογικοί παράγοντες και άγχος, κακή ποιότητα ύπνου και ορμονικές διαταραχές επίσης συμβάλουν στην παχυσαρκία αλλά μπορούν να είναι και το αποτέλεσμα της ίδιας της πάθησης, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο που είναι δύσκολο να αντιμετωπισθεί. Γι’ αυτό λέμε ότι η παχυσαρκία προκαλεί παχυσαρκία. Το σίγουρο είναι ότι ο κοινωνικός στιγματισμός της εξάρτησης μόνο χειρότερη μπορεί να κάνει την πάθηση.

Μύθος: Οι μεταβολικές επεμβάσεις αποτυγχάνουν γιατί οι πάσχοντες ξαναπαίρνουν βάρος.

Αλήθεια: Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, εφόσον η επέμβαση γίνεται από έμπειρη ομάδα μεταβολισμού, με σωστή προεγχειρητική εκτίμηση και εξατομίκευση της επιλογής της επέμβασης και παρακολούθησης για τον κάθε ασθενή, παρατηρείται μια μικρή επαναπρόσληψη βάρους, της τάξης κάτω του 5%, σε λιγότερους από τους μισούς πάσχοντες.

Συνήθως πρόκειται για άτομα που έχουν χάσει ήδη πάνω από το 50% του επιπλέον βάρους τους, οπότε αυτή η μικρή αύξηση του βάρους είναι αμελητέα, και το τελικό αποτέλεσμα είναι σαφώς καλύτερο από οποιαδήποτε δίαιτα.

Οι καλύτεροι προγνωστικοί παράγοντες για μακροχρόνια διατήρηση χαμηλού σωματικού βάρους είναι η επιλογή μιας έμπειρης ομάδας μεταβολισμού για να αναλάβει ολόκληρη τη θεραπεία, και η προσήλωση του πάσχοντα στη μακροχρόνια μετεγχειρητική παρακολούθηση και στις αλλαγές στον τρόπο ζωής.

* Επίτιμος Διευθυντής Μονάδας Χειρουργικής Ανώτερου Πεπτικού και Παχυσαρκίας St George’s University Hospital, Μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Χειρουργικής Παχυσαρκία