Ύβρις και Δημοκρατία

Φίλιππος Ζάχαρης

Το κόστος του apolitik δεν το πληρώνουν μόνο τα κόμματα από τη μεγάλη μείωση εμπιστοσύνης στους πολίτες αλλά και όλο το σύστημα εξουσίας, όταν δεν ανευρίσκονται πια με ευκολία οι καλοθελητές για να ενισχύσουν τη δύναμή της.

Την εξουσία, βέβαια, που οι περισσότεροι δεν την αποφεύγουν όταν κοιτούν με οποιοιδήποτε τρόπο να βολευτούν σε κάποια θέση, και από εκεί να κουμαντάρουν με άνεση τον συμπολίτη τους.

Αυτή την κατάσταση έχει δημιουργήσει η αλυσιδωτή άσκηση εξουσίας, που στην Αθηναϊκή Δημοκρατία ασκούνταν από τον ίδιο τον λαό, στην εκκλησία του Δήμου, την Αγορά και όπου αλλού συγκεντρώνονταν οι πολίτες για να ανταλλάξουν ελεύθερα τις εμπειρίες και απόψεις τους, σε μια κοινωνία που ανέδειξε ως δημοκρατικό επίτευγμα τον «εξοστρακισμό» και τη «γραφή παρανόμων», σε μια δημοκρατία όπου ακόμα και οι μεγαλύτεροι εχθροί της δεν θα μπορούσαν να εκφράσουν το παραμικρό αν δεν ζούσαν εντός της.

Ο μεγαλοφυής αλλά σαφώς συντηρητικός Πλάτων μεγαλούργησε σε αυτήν ακριβώς τη Δημοκρατία που του άφησε χώρο να την ψέξει στο όνομα της ελεύθερης έκφρασης. Και όχι μόνο ο Πλάτων αλλά και πολλοί άλλοι φιλόσοφοι που δεν την αποδέχονταν.

Αλλά η εξουσία του λαού εδώ και εκατοντάδες χρόνια έχει πάει περίπατο για τους επιχειρηματολογούντες ότι κάποτε ο λαός την άσκησε αλλά που για άλλους δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Και η χώρα που γέννησε τον πολιτισμό, όπως αρέσκονται να λένε όλοι σε στιγμές εθνοτικής παραίνεσης, βρίσκεται στον πάτο της πολύπλευρης ύφεσης, που πλήττει αποφασιστικά μεταξύ άλλων και όλα τα πολιτιστικά επιτεύγματα.

Η Ελλάδα καταδικάστηκε πρώτα από την έλλειψη Παιδείας – βασικό αγαθό και για τον Πλάτωνα αλλά και τους αντιπάλους του - και έπειτα από τη μανία καταστροφής της ιστορίας της, της ισοπέδωσης των μνημείων της και την ελάχιστη απονομής φόρου τιμής σε έναν από κάθε άποψη διαφορετικό εκείνη την εποχή λαό.

Η χώρα όπου οι πολύπλευρες φιλοσοφικές σχολές δίδαξαν γνώση και εμβάθυνση του Είναι, η χώρα όπου οι κάτοικοί της μοιράζονταν και κατανέμονταν σε Πολιτείες μη αποδεχόμενοι την έννοια κράτος - άσχετα αν το πολίτευμα ήταν τυραννικό ή δημοκρατικό – όχι απλώς έχει χάσει την απαράμιλλη ισχύ της αλλά παραπαίει στο όνομα της όποιας εξέλιξης μετά την ανάδειξη των τελευταίων πολιτικών – αμφιλεγόμενων κατά τα άλλα – προσωπικοτήτων, που επένδυσαν στο εκπαιδευτικό σύστημα και την Παιδεία, όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Η Ελλάδα με την τεράστια ιστορία κινδυνεύει λοιπόν τώρα να είναι ο παρίας της Ευρώπης, που την απαξιώνει με το παραμικρό και όχι άδικα. Γιατί πολιτισμός δεν υπάρχει στην Ελλάδα, παρά μόνο μια συνεχής ψευδεπίγραφη αντιγραφή των Δυτικών κοινωνιών, πασπαλισμένη με ανατολίτικα στοιχεία και μπόλικο εθνικισμό στις τέχνες και τα γράμματα.

Μια επιστροφή λοιπόν στην αρχαία ελληνική Δημοκρατία, στις τραγωδίες, την ποίηση και τα φιλοσοφικά κείμενα της εποχής, θα αρκούσε για να γνωρίσει κανείς από κοντά τι σημαίνει πραγματική ελευθερία. Χώρος υπάρχει εκεί για όλους, το έδαφος εξακολουθεί να είναι μαλακό.

Για τα σημερινά κόμματα – καρικατούρες μιας άλλης σαφώς αντιδημοκρατικής εποχής, που χρησιμοποιούν ξεδιάντροπα τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό στις μπροσούρες τους ελέω εθνοπατριωτικής διέγερσης με ολοκληρωτικά χαρακτηριστικά, αφού ακόμη και η Χρυσή Αυγή μιλά περί ενδόξου παρελθόντος και σπαρτιατικής οργάνωσης της κοινωνίας, το όλο πράγμα είναι απλό καθώς δεν έχει απομείνει και κάτι που να μην το βεβηλώσουν.

Και ενώ ο Ησίοδος έλεγε το περίφημο «εν αρχή ην το Χάος», οδηγώντας τη σκέψη σε δισεπίλυτα μέχρι σήμερα φιλοσοφικά μονοπάτια για τη δημιουργία του κόσμου, έρχεται μετά από χρόνια η ελληνοχριστιανική παράδοση να αφαιρέσει από το πνεύμα την οξυδέρκεια και την επιθυμία αναζήτησης στο λαβύρινθο της σκέψης, τακτοποιώντας και οριοθετώντας το Χάος αυτό με την παρουσία και τις ενέργειες του «Υπέρτατου όντος», που όλα τα ελέγχει και τα επιτηρεί.

Αυτή η στιγμή άλλαξε τον ρου της ελληνικής ιστορίας. Θα περάσουν μάλιστα και αρκετά χρόνια μέχρι να εδραιωθεί με ασφάλεια η εξουσία στα χέρια των λίγων, μια σταθερή όμως εδραίωση που επέφερε τα πλείστα δεινά, που είχε προβλέψει ο Σοφοκλής με το περίφημο «πολλὰ τὰ δεινὰ κοὐδὲν ἀνθρώπου δεινότερον πέλει», εννοώντας βέβαια ως δεινότητα την ικανότητα και συνεπώς ότι ο άνθρωπος είναι ικανός για το καλύτερο αλλά και το χειρότερο. Σκέψεις είναι όλες τούτες, απολογία μιας εποχής που χάθηκε.

Σήμερα θα έλεγα δεν υπάρχει «Χάος» αλλά πανικός από την ανοργανωσιά της σκέψης και την παντελή έλλειψη Παιδείας. Το κόστος του να παραμένει κανείς εκτός πολιτικής όπως είπα στην αρχή, δεν το πληρώνουν μόνο τα κόμματα αλλά όλο το σύστημα εξουσίας.

Δυστυχώς όμως έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς και τους νόμους δεν σημαίνει συνειδητή αντικατάσταση από άλλους καλύτερους, μιας και η εξουσία σήμερα είναι αδιαπραγμάτευτη και πάνω απ’ όλα δεν ανήκει στους πολίτες. Στην αρχαία Αθήνα σέβονταν τους νόμους και τους θεσμούς αλλά τίποτε δεν θεωρείτο απόλυτο ή θέσφατο.

Για τον λόγο αυτό οι νόμοι άλλαζαν διαρκώς ή καταγγέλλονταν και εκεί ακριβώς γεννήθηκε η ελευθερία που σήμερα είναι εγκλωβισμένη στο Κοινοβούλιο των 300 μόνιμων και μη ανακλητών εκπροσώπων του λαού. Η Ύβρις, κατά τους αρχαίους, έχει κατά πολύ ξεπεραστεί, ενώ το απλό γύρισμα της πλάτης στους θεσμούς δεν σημαίνει απαραίτητα κίνηση ή ροπή προς την ελευθερία.