Η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και οι σημαντικότεροι παράγοντες που την ενισχύουν

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Γιάννης Σαμαρτζής
Οικονομολόγος

H ανταγωνιστικότητα είναι έννοια ευρεία και πολυεπίπεδη, η οποία διαφέρει κατά περίπτωση, χωρίς ωστόσο, να αποτελεί ένα αριθμητικά μετρήσιμο μέγεθος, όπως π.χ. ο πληθωρισμός, η ανεργία, το ΑΕΠ, κ.ά.

Σύμφωνα όμως με τον ορισμό που έχει υιοθετηθεί από διάφορες διαδοχικές εκθέσεις του Εθνικού Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας και Ανάπτυξης (ΕΣΑΑ), η ανταγωνιστικότητα ορίζεται ως η «ικανότητα διατήρησης και βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου των πολιτών της χώρας – αναβάθμισης του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, ενίσχυσης της απασχόλησης και της πραγματικής συνοχής, της περιβαλλοντικής προστασίας και αναβάθμισης, της διαρκούς βελτίωσης της παραγωγικότητας και αύξησης των μεριδίων αγοράς — υπό συνθήκες παγκοσμιοποίησης».

Σύμφωνα με τον παραπάνω ορισμό, η ανταγωνιστικότητα αποτελεί προϊόν σύνθετων διεργασιών, οι οποίες δεν περιορίζονται μόνο στον χώρο των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι λαοί των διάφορων χωρών, αλλά επεκτείνονται, τόσο στον κοινωνικό όσο και στον περιβαλλοντικό χώρο.

Δηλαδή, η ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως π.χ. είναι το μακροοικονομικό περιβάλλον της χώρας ή της επιχείρησης, το πλαίσιο του εμπορίου στο οποίο κινείται, το επίπεδο και η ποιότητα της εκπαίδευσης και επιμόρφωσης του εργατικού δυναμικού, η ικανότητα της χώρας ή της επιχείρησης για καινοτομίες με την εισαγωγή νέων μεθόδων και τεχνολογιών, η επάρκεια και η ποιότητα των υποδομών της χώρας ή της επιχείρησης κ.α.

Κατά συνέπεια, η ανταγωνιστικότητα είναι ένα απαραίτητο «εργαλείο», το οποίο μπορεί να οδηγήσει στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών μιας χώρας και στην ευημερία τους, μέσω της παραγωγικότητας και της αποτελεσματικότητας.

Οι σημαντικότεροι παράγοντες ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μιας χώρας, μπορεί να θεωρηθεί πως είναι:

• Η Παραγωγικότητα
Η παραγωγικότητα είναι, ίσως, ο σημαντικότερος παράγοντας ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας και επομένως, της βελτίωσης της ευημερίας των πολιτών μακροπρόθεσμα.

Η ανταγωνιστικότητα προσδιορίζεται από την παραγωγικότητα με την οποία η οποιαδήποτε χώρα χρησιμοποιεί το ανθρώπινο δυναμικό της, το κεφάλαιο και τους φυσικούς της πόρους.
Η παραγωγικότητα εξαρτάται τόσο από την αξία των προϊόντων και των υπηρεσιών — π.χ. από το είδος, τη σύνθεση, την προστιθέμενη αξία, την ποιότητα, τη μοναδικότητα. κ.α.— όσο και από την αποδοτικότητα με την οποία αυτά παράγονται.

Οι δείκτες που χρησιμοποιούνται από το Εθνικό Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας και Ανάπτυξης (ΕΣΑΑ) για τη αξιολόγηση της συγκριτικής θέσης της χώρας μας, ως προς τη σύνθεση του προϊόντος και την παραγωγικότητα, είναι οι εξής :
α) ετήσια παραγωγικότητα ανά εργαζόμενο, και
β) παραγωγικότητα της εργασίας (% ετήσια μεταβολή).

• Το Διεθνές Εμπόριο (η Εξωστρέφεια της Οικονομίας)
Τη δυνατότητα που έχει κάποια χώρα, διασύνδεσης και οικονομικής ολοκλήρωσης, τόσο με τις παγκόσμιες αγορές όσο και με τα διεθνή επιχειρηματικά δίκτυα, αποτελεί προϋπόθεση για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της.

Η οικονομική ολοκλήρωση εξετάζεται σε επιμέρους αγορές, όπως αγορές προϊόντων και υπηρεσιών (διεθνές εμπόριο) και αγορές κεφαλαίων (ξένες άμεσες επενδύσεις). Επομένως, ένας από τους παράγοντες που επηρεάζουν το μέγεθος και την έκταση του ανταγωνισμού σε μια αγορά είναι ο σχετικός βαθμός ανοίγματος και ολοκλήρωσης της οικονομίας της με τις διεθνείς αγορές.

Ο βαθμός αυτός ενισχύει τον ανταγωνισμό, διευκολύνει τη μεταφορά της τεχνολογίας και της τεχνογνωσίας, συμβάλλει στην αναζήτηση και επομένως, στο άνοιγμα νέων αγορών, ενώ παράλληλα, οδηγεί στη δημιουργία νέων προϊόντων.

Μεταξύ των μεταβλητών που χρησιμοποιούνται στην ετήσια έκθεση για τον ανταγωνισμό (2005) του Εθνικού Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας και Ανάπτυξης, του Υπουργείου Ανάπτυξης, περιλαμβάνονται:
α) η εισαγωγική διείσδυση,
β) η εξαγωγική ένταση και
γ) οι εξαγωγές προϊόντων υψηλής τεχνολογίας.

• Οι Ξένες Άμεσες Επενδύσεις
Ένα σημαντικό συστατικό στοιχείο του οικονομικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος, το οποίο επηρεάζει το βαθμό της ανταγωνιστικότητας, είναι οι Ξένες Άμεσες Επενδύσεις που εισρέουν σε μια οικονομία.

Οι Ξένες Άμεσες Επενδύσεις, θεωρείται ότι συμβάλλουν σημαντικά, σε συνδυασμό με τις εγχώριες Ιδιωτικές και Δημόσιες επενδύσεις, στην αύξηση της παραγωγικότητας, στη μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας καθώς και στην αύξηση της απασχόλησης (μείωση της ανεργίας).

Οι δείκτες που χρησιμοποιούνται από το Εθνικό Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας και Ανάπτυξης για την αξιολόγηση της συγκριτικής θέσης της Ελλάδας, ως προς τις εισροές και εκροές άμεσων επενδύσεων, είναι οι εξής:

α) εισροές ξένων άμεσων επενδύσεων στην ελληνική οικονομία, ως ποσοστό του ΑΕΠ,
β) αποθέματα εισερχόμενων ξένων άμεσων επενδύσεων, ως ποσοστό του ΑΕΠ,
γ) εκροές επενδύσεων, ως ποσοστό του ΑΕΠ, και
δ) αποθέματα εξερχόμενων άμεσων επενδύσεων, ως ποσοστό του ΑΕΠ.

• Η Προστιθέμενη Αξία - Απασχόληση ανά Τομέα
Οι δείκτες της Προστιθέμενης Αξίας και Απασχόλησης ανά τομέα οικονομίας συνδέονται άμεσα με τις εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία και τη μετάβαση στην οικονομία της γνώσης. Με τον όρο οικονομία της γνώσης, αναφερόμαστε συνήθως σε θέματα επιμόρφωσης, καθώς και προώθησης της έρευνας και της τεχνολογίας.

Οι εξελίξεις αυτές συνεπάγονται σημαντικές αλλαγές σε όλους τους τομείς της οικονομίας σε όρους προστιθέμενης αξίας και απασχόλησης, δηλαδή στον πρωτογενή τομέα (γεωργία – κτηνοτροφία – αλιεία), στο δευτερογενή τομέα (βιομηχανία - βιοτεχνία) και στον τριτογενή τομέα (υπηρεσίες, τράπεζες, ασφάλειες, δημόσιο, εμπόριο, κ.α.)

Οι δείκτες που χρησιμοποιούνται από το ΕΣΑΑ του Υπουργείου Ανάπτυξης είναι οι εξής :
α) προστιθέμενη αξία και απασχόληση στον Πρωτογενή Τομέα,
β) προστιθέμενη αξία και απασχόληση στον Δευτερογενή Τομέα,
γ) προστιθέμενη αξία και απασχόληση στον Τριτογενή Τομέα.

• Η Έρευνα, η Τεχνολογία, η Καινοτομία
Η Έρευνα, η Τεχνολογία και η Καινοτομία, αποτελούν σημαντικότατους παράγοντες για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, στο διαμορφούμενο παγκοσμιοποιημένο (διεθνές) περιβάλλον.
Ο προσανατολισμός του σύγχρονου – απαιτητικού καταναλωτή, σε υψηλής ποιότητας διαφοροποιημένα προϊόντα, συμβαδίζει με τα πολύ υψηλά επίπεδα έρευνας, καθώς και με τις εφαρμογές νέων τεχνολογιών.

Η έρευνα και η τεχνολογία, αποτελούν κεντρικό μέρος της κοινωνίας της γνώσης σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, όχι μόνο στους κλάδους της νέας τεχνολογίας, αλλά και στους παραδοσιακούς, που υποθετικά απαιτούν μικρότερη ένταση γνώσης. Έτσι, οι χώρες με υψηλή ανταγωνιστικότητα, έχουν κατά κανόνα υψηλά επίπεδα έρευνας και τεχνολογίας.

Όλα τα στοιχεία αποδεικνύουν ότι, όσο μεγαλύτερη είναι η ‘Έρευνα και η Τεχνολογία σε κάποια χώρα, τόσο μεγαλύτερη είναι η οικονομική της ανάπτυξη. Όλοι οι προσδιοριστικοί παράγοντες που αναλύθηκαν, συνοπτικά, παραπάνω, συμβάλλουν στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και επομένως, στην ανάπτυξη της χώρας.

Σύμφωνα με τον ορισμό του Εθνικού Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας και Ανάπτυξης που δόθηκε στην αρχή, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας έχει ως τελικό σκοπό την επίτευξη ενός υψηλότερου βιοτικού επιπέδου για τους πολίτες της χώρας.

Ωστόσο, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας σε μια χώρα κρίνεται από τα αποτελέσματά της. Και τα σημαντικότερα από αυτά είναι : α) η αύξηση του κατά κεφαλήν Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), δηλαδή η αύξηση του εισοδήματος των πολιτών, β) η αύξηση της απασχόλησης, μέσω της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, και γ) η βελτίωση της ποιότητα ζωής των πολιτών – με τη στήριξη των ειδικών ομάδων του πληθυσμού, την προστασία του περιβάλλοντος, τη βελτίωση της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, κ.α.

Πηγή: Υπουργείο Ανάπτυξης, Εθνικό Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας και Ανάπτυξης (ΕΣΑΑ), Ετήσια Έκθεση για τον Ανταγωνισμό (2005).