Προφητικά λόγια

Φίλιππος Ζάχαρης

Μερικοί φιλόσοφοι δεν αφήνουν την σφραγίδα τους αλλά διεκδικούν τον τίτλο του πα-ντογνώστη. Άλλοι βάζουν απλά τα πράγματα κάτω και κάνουν λογικές διαπιστώσεις. Υπάρχουν όμως και κάποιοι που, λόγω της οξυδέρκειας αλλά και της σοφίας τους οσφραίνονται τα μελλούμενα.

Στην Πράγα, διοργανώθηκε περί τα τέλη του 1997 υπό την αιγίδα της Tσεχικής Δημοκρατίας και με την προσωπική συμμετοχή του Bάτσλαβ Xάβελ, η μεγάλη διεθνής συνάντηση «Forum 2000», στην οποία συμμετείχαν προσωπικότητες από όλο τον κόσμο: διανοητές, διανοούμενοι, νομπελίστες, πολιτικοί, πρώην πολιτικοί, εκπρόσωποι θρησκευτικών δογμάτων.

Στόχος της συνάντησης ήταν να συμβάλλουν οι παρόντες με τις απόψεις τους στην αναζήτηση, εν όψει του 2000, ενός καλύτερου κόσμου ένας από τους πιο ξεχωριστούς διανοητές του 20ού αιώνα.

Ο φιλόσοφος και ψυχαναλυτής Kορνήλιος Kαστοριάδης - συμμετείχε σε εκείνο το forum, εκφωνώντας ένα κείμενο με τίτλο «Παγκόσμια δημοκρατική αναγέννηση ή κάποια εφιαλτική ουτοπία». Aυτή ήταν και η τελευταία δημόσια παρέμβασή του. Λίγο μετά την επιστροφή του από την Πράγα στο Παρίσι άφησε την τελευταία του πνοή. Θα αναρωτηθεί κάποιος: προς τι αυτή η επίκληση του κειμένου του Καστοριάδη;
Μα πολύ απλά διότι είναι απολύτως επίκαιρο.

Ο Κορνήλιος μέσα από το κείμενο αυτό μεταβαίνει αστραπιαία στο μέλλον - στο σήμερα - όπου χιλιάδες πρόσφυγες καταφθάνουν από διάφορα πολεμικά μέτωπα στην Ευρώπη, απογυμνώνοντάς την αναφορικά με την υποτιθέμενη ευαισθησία της.

Τι έκαναν μέχρι τώρα οι Ευρωπαίοι; Ζούσαν σε Νιρβάνα. Ο διανοητής του 20ού αιώνα κάνει το 1997 το άλμα στο μέλλον: «Οι άνθρωποι κλείνουν τα μάτια τους και αφήνουν αυτούς τους ανθρώπους να συνεχίζουν να λιμοκτονούν. Αλλά μακροπρόθεσμα, αυτοί δεν θα αφήσουν τους εαυτούς τους να συνεχίσουν να πεθαίνουν της πείνας. Η λαθραία μετανάστευση αυξάνεται καθώς οι δημογραφικές πιέσεις μεγαλώνουν, και αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι δεν έχουμε δει τίποτα ακόμη.»

Ο Κορνήλιος είναι προφητικός όσο ποτέ. Το μόνο που δεν προέβλεψε ήταν από πού θα καταφθάνουν μαζικά οι πρόσφυγες αυτοί. Τα μέρη όμως είναι πολλά, η πραγματικότητα του σήμερα στον διορατικό νου του Καστοριάδη εμφανής, το προσφυγικό βρίσκεται στην πρώτη θέση της ατζέντας των διεθνών διαβουλεύσεων.

Ο επαναστάτης - διανοητής το είχε πει ρητά: «Οι Τσικάνος περνάνε τα σύνορα Μεξικού- Αμερικής ουσιαστικά χωρίς κανένα ε-μπόδιο, και σύντομα δεν θα είναι μόνο οι Μεξικάνοι. Σήμερα, στην περίπτωση της Ευρώπης, διέρχονται, μεταξύ άλλων περιοχών από τα στενά του Γιβραλτάρ.

Και αυτοί δεν είναι Μαροκινοί: είναι άνθρωποι που έρχονται από όλες τις γωνίες της Αφρικής, ακόμη και από την Αιθιοπία ή την ακτή του Ελεφαντοστού, οι οποίοι υπομένουν αφάνταστες ταλαιπωρίες ούτως ώστε να φτάσουν στην Ταγγέρη και να καταφέρουν να πληρώσουν τους λαθρέμπορους. Όμως αύριο, δεν θα υπάρχει πλέον Γιβραλτάρ».

Τα λόγια του στην κυριολεξία είναι ο οδηγός του σήμερα, πολύ δε περισσότερο όταν λέει το ακόλουθο: «Υπάρχουν ίσως 40,000 χιλιόμετρα Μεσογειακής ακτής, αυτό που ο Γουίνστον Τσόρτσιλ αποκάλεσε ως την αχίλλειο πτέρνα της Ευρώπης. Ήδη, φυγάδες από το Ιράκ περνάνε μέσα από την Τουρκία και λαθραία εισέρχονται στην Ελλάδα. Ύστερα, υπάρχει όλο το Ανατολικό σύνορο των Δώδεκα». Και για να μην σας κουράζω, ο Κορνήλιος θέτει από τότε το κομβικό ζήτημα της περίκλειστης Ευρώπης.

Όταν σήμερα βλέπουμε την Ουγγαρία, την Σλοβενία, την Κροατία και τους λοιπούς να κατασκευάζουν τείχη, δεν έχουμε παρά να επαναλάβουμε τα προφητικά του λόγια: «Τι θα κάνουν; Θα υψώσουν πάλι ένα νέο Τείχος του Βερολίνου 3.000 ή 4.000 χιλιόμετρα μακρύ με σκοπό να εμποδίσει τους πεινασμένους Ανατολικούς από το να εισέλθουν στο πλούσιο ήμισυ της Ευρώπης; Γνωρίζουμε ότι μια τεράστια οικονομική και κοινωνική ανισορροπία υπάρχει μεταξύ της πλούσιας Δύσης και του υπόλοιπου κόσμου. Αυτή η ανισορροπία δεν ελαττώνεται: αυξάνεται.

Το μόνο πράγμα που η «πολιτισμένη» Δύση εξάγει σε αυτές τις χώρες, αντί για πολιτισμό, είναι πραξικοπηματικές τεχνικές, όπλα και τηλεοράσεις που επιδεικνύουν καταναλωτικά πρότυπα τα οποία είναι ανέφικτα γι’ αυτούς τους φτωχούς πληθυσμούς. Αυτή η ανισορροπία δεν θα κατορθώσει να συνεχιστεί, εκτός αν η Ευρώπη γίνει ένα αστυνομοκρατούμενο φρούριο».

Αυτά περίπου έλεγε ο Καστοριάδης το 1997. Μπορούμε να μην δούμε πλέον το εν λόγω ασυνομοκρατούμενο ευρωπαϊκό φρούριο; Να κλείσουμε γι’ άλλη μια φορά τα μάτια στο έλλειμμα πολιτισμού και το ανηλεές λανσάρισμα καταναλωτικών προτύπων; Όχι.

Τα γεγονότα κινούνται προς την κατεύθυνση που προέβλεψε ο μεγάλος αυτός διανοητής. Το μόνο που μένει είναι να αλλάξουν οι ίδιοι οι λαοί την μοίρα τους. Να ρίξουν και πάλι τα σύνορα που υψώνονται μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Και με την κίνηση αυτή να φέρουν πίσω τον χαμένο πολιτισμό.

Τελικά, χρειάζονται πάντα κάποιοι άνθρωποι να λειτουργούν προφητικά, να είναι μπροστάρηδες στην αποκάλυψη των σχεδίων της κάθε εξουσίας.

Δεν πρόκειται περί μα-ντικής αλλά απλής σκέψης. Πάνω απ΄όλα όμως επαναστατικής σκέψης, όταν η παρατεταμένη αδικία αλλά και ο ολοκληρωτισμός οδηγούν στην αναζήτηση της ελευθερίας, που νέα τείχη υψώνονται για να την απωθήσουν. Όταν χιλιάδες άνθρωποι στέκονται μπροστά από αυτά ακριβώς τα τείχη αλλά δεν τα φοβούνται.