Η μικρή ιστορία ενός πεύκου της Ρόδου

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Γιάννης Σχοινέζος**

'Ηταν κάποτε ένα πεύκο στον Προφήτη Ηλία.

Το είχα φωτογραφίσει για πρώτη φορά το 1985 όταν ετοίμαζα ένα εγχειρίδιο φωτογραφίας της φύσης, αλλά είχε τραβήξει την προσοχή μου πολλά χρόνια πριν. Βρισκόταν δίπλα σε μια από τις αμέτρητες στροφές του δρόμου που σκαρφαλώνει προς τα ξενοδοχεία, σε ένα μικρό ξέφωτο στα πρόθυρα του δάσους.

Όποιος ανέβαινε και κοιτούσε με στοιχειώδη προσοχή τη φύση γύρω του ήταν δύσκολο να μην το προσέξει: έβγαινε από ένα βράχο μ' ένα συμπαγή ενιαίο όγκο και, αμέσως μετά, χωριζόταν σε τρεις ξεχωριστούς κορμούς σαν κηροπήγιο.

Είχε τόσο χαρακτηριστική μορφολογία που, πολλά χρόνια αργότερα, κάποιος αναγνώστης του βιβλίου – εν τω μεταξύ είχε κυκλοφορήσει – από τη Λάρισα, μου έγραψε ενθουσιασμένος λέγοντας ότι κατά τις διακοπές του στη Ρόδο βρήκε και φωτογράφισε το ίδιο πεύκο που είχε δει στις σελίδες!

Όπως και τα άλλα πευκόδεντρα του βουνού ήταν και αυτό μια τραχεία πεύκη (Pinus brutia) που μαζί με τα αιωνόβια οριζοντιόκλαδα κυπαρίσσια (Cupressus sempervirens var. horizontalis) συνθέτουν πολλά από τα θαυμάσια και σπάνια για τον μεσογειακό χώρο δάση του νησιού μας.

Στην Ελλάδα το είδος βρίσκεται στα νησιά του Βόρειου και Ανατολικού Αιγαίου, σε ορισμένα μέρη της Κρήτης, στη Χαλκιδική και τη Θράκη. Είναι άφθονο στην Τουρκία, μετά αγγίζει το Αζερμπαϊτζάν και το Βόρειο Ιράκ. Φτάνει το πολύ στα 1.000-1.200 μέτρα, έχει βελόνες μακριές και χοντρές ενώ ο κορμός είναι ελαφρά κοκκινωπός, πλατύς στη βάση αλλά λεπταίνει προοδευτικά.

Αμέτρητες φορές ανεβαίνοντας στο βουνό για φωτογράφιση σταματούσα να το δω, να καθίσω λίγο στους κοντινούς βράχους. Και κάθε αφορά, σε κάθε τελευταία επίσκεψη πριν φύγω από τη Ρόδο, του έριχνα μια ματιά ψιθυρίζοντας ένα “γεια”. Γνωριζόμασταν από καιρό...

Τα τελευταία χρόνια έβλεπα με άγχος τις καταστροφές που έκανε το έντομο μαρχαλίνα στα πευκοδάση του νησιού και ειδικά στον Προφήτη Ηλία. Οι άλλοτε πυκνές πλαγιές έδειχναν όλο και πιο μεγάλα κενά με νεκρά δέντρα.

Αναρωτιόμουν τι θα γίνει στο μέλλον αφού δεν λαμβάνεται κανένα μέτρο, δεν γίνεται καμία επέμβαση, τι μορφή θα πάρουν στα επόμενα χρόνια οι δασώδεις πλαγιές των βουνών μας. Και αφού λείψει η κάλυψη των δέντρων, σε τι βαθμό θα επηρεαστεί το δάπεδο του δάσους με τα σπάνια αγριολούλουδα; Αν προσθέσουμε στην καταστρεπτική ενέργεια του εντόμου και την παράνομη υλοτομία που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια, ειδικά στον Προφήτη Ηλία, το πρόβλημα παίρνει ακόμα μεγαλύτερη διάσταση.

Μια βροχερή μέρα του περασμένου Δεκέμβρη ανέβαινα για μια ακόμα φορά προς το βουνό. Μετά τη Σάλακο, μέσα από το γκρίζο φως, η πλαγιά στα αριστερά φαινόταν ακόμα πιο άδεια με τους πολλούς μαύρους σκελετούς των αιωνόβιων πεύκων ακόμη όρθιους, ενώ άλλοι είχαν ήδη πέσει. Μόνο μερικοί μήνες είχαν περάσει από την τελευταία μου επίσκεψη αλλά η κατάσταση είχε χειροτερέψει δραματικά.

Λίγο πιο ψηλά, πριν και μετά τη διασταύρωση προς Έμπωνα, είδα ότι τα άρρωστα ή νεκρά πεύκα κατά μήκος του δρόμου είχαν κοπεί. Ίσως ένα μέτρο (...) για να αποφευχθούν ατυχήματα με το τυχόν πέσιμο των δέντρων πάνω στην άσφαλτο; Τα σημάδια που είχαν αφήσει τα αλυσοπρίονα στα απομεινάρια των κορμών ήταν ακόμα φρέσκα, τα πριονίδια σε σωρούς, εδώ και εκεί.

Όμως οι δυσάρεστες εκπλήξεις έμελλε ακόμα να’ ρθουν καθώς, λίγο ψηλότερα, από το μικρό ξέφωτο που τόσο γνώριζα από παλιά έλειπε κάτι. Αυτό το κάτι ήταν το πεύκο μου. Είχε μείνει μόνο η γεροδεμένη βάση στη σχισμή του βράχου με τις τρεις εγκάρσιες πληγές των πριονιών, μια σε κάθε κορμό. Τριγύρω μόνο θρύψαλα ξύλου και πεσμένα κλαδιά ανάμεσα στα οποία ξεπρόβαλαν ήδη τα φυλλαράκια των ανοιξιάτικων φυτών.

Πόσα χρόνια να είχε εκείνο το πεύκο, εξήντα, ογδόντα, εκατό... Ίσως παραπάνω. Πόσοι εκδρομείς θα πέρασαν κοντά του, ίσως το είχαν προσέξει και οι Ιταλοί στρατιώτες στην κατοχή ενώ ανηφόριζαν προς τα φυλάκιά τους. Πόσοι ασβοί και αλεπούδες, πόσα πλατώνια και ερπετά θα πέρασαν δίπλα του, πόσα αγριολούλουδα μεγάλωσαν κάτω από τη σκιά του, πόσες γενιές πουλιών κάθισαν στα ψηλά κλαδιά...
Τώρα μένουν μόνο οι φωτογραφίες: εκείνη του παλιού μου βιβλίου και οι άλλες των μετέπειτα χρόνων, να θυμίζουν εκείνο το παράξενο πεύκο που τόσο είχα αγαπήσει.

Υ.Γ.
Δεν είμαι σε θέση να ξέρω αν ΟΛΑ τα δέντρα που κόπηκαν τον περασμένο Δεκέμβριο (και όχι μόνο) στον Προφήτη Ηλία ήταν νόμιμη και ελεγχόμενη ενέργεια των αρμόδιων υπηρεσιών, καθότι εδώ και αρκετά χρόνια καταγγέλλονται από τους πολίτες πολλαπλές περιπτώσεις παράνομης υλοτόμησης κατά τις αρχές του χειμώνα.

Αυτό που ξέρω με βεβαιότητα είναι ότι το κόψιμο (αν και νόμιμο) των άρρωστων ή νεκρών από τη μαρχαλίνα πεύκων, είναι ένα μηδαμινό – κατόπιν εορτής – μπάλωμα σε ένα εκρηκτικό πρόβλημα για το οποίο δεν ενδιαφέρεται κανείς. Η κοινή λογική λέει ότι θα έπρεπε να γίνει άμεση αντιμετώπιση, να παρθούν μέτρα καταπολέμησης του εντόμου ΠΡΙΝ προσβληθούν τα δέντρα.

Το πρόβλημα δεν είναι του χθες, όποιος έχει μια στοιχειώδη επαφή με το φυσικό περιβάλλον του νησιού το γνωρίζει από χρόνια. Τι περιμένουμε;

Nα προσβληθούν και τα κυπαρίσσια όπως έχει ήδη παρατηρηθεί σε άλλες περιοχές της χώρας;
Όλα τα υπόλοιπα είναι λόγια στον άνεμο.

** Ο Γιάννης Σχοινέζος είναι δημοσιογράφος και επαγγελματίας φωτογράφος. Έχει διδάξει Φωτογραφία της Φύσης στη Γεωπονική Σχολή του Πανεπιστημίου της Padova στην Ιταλία και Επιστημονική Φωτογραφία στο Πανεπιστήμιο Ca' Foscari της Βενετίας. Εχει γράψει 8 βιβλία και συνεργάζεται με ευρωπαϊκά περιοδικά που ασχολούνται με την επιστήμη, τη φύση, τα ταξίδια, τη φωτογραφία. Γνωρίζει βαθιά τη φύση της Ρόδου που φωτογραφίζει εδώ και χρόνια.