Ο Χαρίλαος Τρικούπης ο μόνος πολιτικός που μείωσε τον αριθμό των βουλευτών το 1886
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΚΕ 239 ΦΟΡΕΣ
Η αναβάθμιση του ελληνικού Κοινοβουλίου
Γράφει ο Κυριάκος Ι. Φίνας
Β’ ΜΕΡΟΣ
Έκτοτε, δεν δόθηκε καμία συνέχεια για το ριζοσπαστικό, κατά την άποψή μας, μέτρο. Και η Δωδεκάνησος, που το πρώτο από της Ενσωμάτωσης, το Μάρτιο του 1950 άρχισε να συμμετέχει στην ανάδειξη εκπροσώπων για το Ελληνικό Κοινοβούλιο αντιπροσωπευόταν με τέσσερις βουλευτές. Τα τελευταία χρόνια αποστέλλει πέντε.
Κι έτσι από τους πολιτικούς που επεδίωξε και επέτυχε με τα δεδομένα της εποχής εκείνης, την πραγματική αναβάθμιση του Ελληνικού Κοινοβουλίου, ήταν ο πολιτικός ηγέτης του 19ου αιώνα, ο Χαρίλαος Τρικούπης.
Πέτυχε, επίσης, ως προαναφέρεται, και την εφαρμογή της δεδηλωμένης (η αρχή, σύμφωνα με την οποία μια κυβέρνηση, πρέπει να έχει την εκπεφρασμένη (“δεδηλωμένη”) της Βουλής. Ως πολιτικός όρος η λέξη “δεδηλωμένη” καθιερώθηκε το 1875 από τον Χαρίλαο Τρικούπη, ο οποίος εισήγαγε στην Ελλάδα την αρχή της άσκησης εξουσίας από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Έκτοτε, ο Ανώτατος Άρχοντας δεσμεύεται να διατηρεί στην εξουσία κυβερνήσεις που θα έχουν την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας της Βουλής.
Έτσι, το 1886, ο Χαρίλαος Τρικούπης αγωνίστηκε και παρά τις αντιδράσεις που αντιμετώπισε, η Βουλή ψήφισε δύο Νομοσχέδια, με τα οποία καθιερώθηκε η ευρεία εκλογική περιφέρεια αντί της στενής - για να είναι - όπως υποστήριξε, ο βουλευτής “μάλλον ανεξάρτητος των εκλογέων αυτού” και ταυτόχρονα το συναφές του περιορισμού του αριθμού των βουλευτών από 245 σε 150. Και επιπλέον περιορίζεται και το ύψος των δαπανών λειτουργίας της Βουλής
***
Ο Χαρίλαος Τρικούπης αγορεύοντας στη συνεδρίαση της Βουλής της 23.5.1886 και αναφερόμενος στα προαναφερθέντα δύο συναφή θέματα, είπε μεταξύ των άλλων: “...Προτείνομεν την εύρυνσιν της εκλογικής περιφέρειας, ως καθιστώσαν τον βουλευτήν μάλλον ανεξάρτητον απέναντι των εκλογέων αυτού, ως καθιστώσαν την εκλογήν μάλλον συναφή προς την ιδέαν παρά προς το πρόσωπον.
Εν κοινοβουλευτικώ πολιτεύματι, στηριζομένω επί της διαφοράς των ιδεών και επί του αγώνος μεταξύ των αντιθέτων ιδεών, πρέπει αι εκλογαί να κατοπτρίζωσι ταύτην των ιδεών την κατάστασιν του Βουλευτηρίου. Δεν πρέπει να κατοπτρίζωσι την κατάστασιν την προσωπικήν του τόπου, εν ω γίνεται η εκλογή.
Δεν εκπροσωπούσει το φρόνημα του Έθνους οι εν μικρά περιφερεία αποκτήσαντες προσωπικάς σχέσεις παρεχούσας εις αυτούς το μέσον, ίνα δια της πλειονότητος αποσταλώσιν εις το Βουλευτήριον... Συνάμα μετά του Νομοσχεδίου εκείνου προτείνομεν και άλλο περί ελαττώσεως του αριθμού των βουλευτών, συναφές προς το πρώτον.
Ο σκοπός και τούτου και εκείνου του Νομοσχεδίου είναι όσο το δυνατόν ν’ αποχωρισθή ο βουλευτής από του εκλογέως, να είναι απ’ αυτού προσωπικώς ανεξάρτητος, να συνδέηται, δε, μετ’ αυτού μόνον δια των κοινών ιδεών. Όσον πλειότεροι βουλευταί, τόσον μεγαλύτερος ο σύνδεσμος. Όσον η αναλογία των εκλογέων προς τον εκλεγόμενον είναι μεγαλυτέρα, τόσον χαλαρούται η προσωπική εξάρτησις του εκλεγομένου από του εκλέγοντος”.
Και διερωτάται κανείς: στη Δωδεκάνησο, για παράδειγμα, αντί των πέντε βουλευτών εκλέγονταν δύο, προς τι η διαφορά απόδοσης έργου ως προς την εκπροσώπηση στο Κοινοβούλιο;
***
Επίσης, ένα άλλο θέμα που άπτεται του πολιτικού βίου της χώρας και απασχόλησε προ καιρού και τις στήλες των εφημερίδων είναι ότι επιβάλλεται να εφαρμοστεί η συνεχής παρουσία των βουλευτών στις συνεδριάσεις της Βουλής των Ελλήνων. Έτσι, εκτός των άλλων, θα παύσει και το θλιβερό κατάντημα να ψηφίζονται Νόμοι, ως και σοβαρές τροποποιήσεις, με την παρουσία ελάχιστων μελών των Κοινοβουλίου. Πολλές φορές, μάλιστα, επιστρατεύονται την τελευταία στιγμή ορισμένοι, προκειμένου να επιτευχθεί, έστω και η η ελάχιστη προβλεπόμενη από τον Κανονισμό της Βουλής ελάχιστη απαρτία.
Επίσης, για το πολυσυζητημένο θέμα του ασυμβίβαστου να εξευρεθεί τρόπος, ώστε ναι μεν να μην αποκλείονται από την εκλογή ως βουλευτές οι επιτυχημένοι επαγγελματίες, αλλά αυτοί που θα επιλέγουν ταυτόχρονα και το βουλευτικό αξίωμα να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους, που απορρέουν εκ της ιδιότητάς τους αυτής.
Όταν ανέλαβε ο Τρικούπης, η ατμόσφαιρα ήταν ευχάριστη, λόγω της προσάρτησης της Θεσσαλίας, αλλά δεν συμβιβαζόταν, λόγω της κατάστασης των οικονομικών.
Ωστόσο, ως Κυβερνήτης δεν πτοήθηκε και προχώρησε στην τολμηρή πολιτική της ανάπτυξης των φυσικών πόρων του τόπου, με την κατασκευή σιδηροδρομικού και οδικού δικτύου και λιμανιών, και την οργάνωση της ταχυδρομικής Υπηρεσίας.
Ως εκ τούτου, ιδιαίτερης σημασίας και πολύ ορθά για την ανάπτυξη της χώρας. Και ορθά πρόβλεψε, σύμφωνα με τη γνώση σύγχρονων Οικονομολόγων. Δοθέντος παρουσιάστηκε, έστω και μερική, προσέλκυση κεφαλαίων από το εξωτερικό και ιδιαίτερα ελληνικά (4).
Επιτεύχθηκε ταυτόχρονα και η κατοχύρωση της δημόσιας τάξης, με την ψήφιση υποδειγματικών, και για τα σημερινά ακόμη δεδομένα, νόμων για τη δίωξη της ληστείας, της ζωοκλοπής, την πάταξη της φυγοδικίας και την αναδιοργάνωση της δημοτικής αστυνομίας, της αγροφυλακής και τη δίωξη των καταχραστών του δημόσιου χρήματος. Τότε ιδρύθηκε και το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (5).
Ο Σπύρος Μαρκεζίνης γράφει για το Χαρίλαο Τρικούπη
Ο πολιτικός και ιστορικός Σπύρος Μαρκεζίνης στην εγκυκλοπαίδεια “Πάπυρος Larousse Britannica” αρ.50, σελ.434, γράφει, τα ακόλουθα, μεταξύ των άλλων:
“... Ο Τρικούπης υπήρξε ο πιο ολοκληρωμένος Έλληνας Πολιτικός του 19ου αιώνα. Ήταν, βέβαια, υπεραισιόδοξος και έσφαλε στην εκτίμηση του χρόνου απόδοσης του δημιουργικού του έργου, αλλά θα ήταν δύσκολο να καταδικαστεί. Για να τον κρίνει κάποιος δίκαια, θα πρέπει πάντοτε να συγκρίνει τι παρέλαβε και τι παρέδωσε.
“Η απόδοση της οικονομικής πολιτικής ανάπτυξης του Τρικούπη καθυστέρησε, αλλά υπήρξε, και αυτή κατά κύριο που επέτρεψε την άνθηση του 1910. Αλλά και αυτή ακόμα η πτώχευση δεν έβλαψε περισσότερο τον τόπο απ’ ότι η πολεμοχαρής παράκρουση του 1897, η οποία όπως σωστά παρατήρησε από τότε ο Εθνικός Ευεργέτης Γ. Αβέρωφ, αν ζούσε ο Τρικούπης, θα ήταν δυνατόν να είχε αποφευχθεί, όπως είχε συμβεί το 1886.
Ο Τρικούπης δεν υπήρξε δημοφιλής. Ακόμη και όταν οι εκλογές προσλάμβαναν για κείνον χαρακτήρα δημοψηφίσματος, αυτό δεν σήμαινε αναγνώριση δημοτικότητας, αλλ’ ανάγκη. Τον θεωρούσαν απαραίτητο, λόγω της κρισιμότητας της ώρας. Δεν υπήρξε, βέβαια αλάθητος, ούτε, παρά την αυτοσυγκράτηση που τον διέκρινε, ικανός να αποφύγει τις μεταπτώσεις απογοήτευσης και αισιοδοξίας, ο οποίες τον χαρακτήριζαν.
“Ο Τρικούπης δεν ευνοήθηκε ούτε από τις συνθήκες της χώρας ούτε από την εποχή. Αντιμετωπίζοντας τις δυσχέρειες της εξ υπαρχής δημιουργίας, όπως συνέβη και με τον Καποδίστρια κατά κάποιο τρόπο, δεν είχε την ευχέρεια ευρείας ανάπτυξης των δυνατοτήτων του, ενώ η εποχή του δεν του επέτρεψε ακόμη περισσότερο να αναπτύξει τη διορατικότητα και πολιτικότητά του.
“Αρκεί να αναφερθεί και μόνο η περίπτωση της κατά της Τουρκίας βαλκανικής συνεννόησης, την οποία είχε συλλάβει 20 χρόνια νωρίτερα και,όταν αυτή ωρίμασε, την εκμεταλλεύθηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. “Πάντως, Ελληνική Ιστορία του 19ου αιώνα είναι δυνατόν να κατανοηθεί χωρίς τη μνεία πολλών πολιτικών, αλλ’ ασφαλώς όχι του Τρικούπη”.
“Ο Τρικούπης, μετά την αποτυχία στις τελευταίες εκλογές, αποσύρθηκε στις Κάννες για να ιδιωτεύσει, αλλά οι φίλοι και οι οπαδοί του τον δήλωσαν ως υποψήφιο σε επαναληπτικές εκλογές Βάλτου το 1896, χωρίς να τον ρωτήσουν, με αποτέλεσμα να επανεκλεγεί πανηγυρικά.
“Ενώ, όμως, ετοιμαζόταν να ξαναγυρίσει στην Ελλάδα για να πάρει μέρος στις εργασίες της Βουλής, πέθανε στις Κάννες της Γαλλίας. Η κηδεία του έγινε στην Αθήνα με τις απαιτούμενες τιμές και πάνδημο πένθος(6).”
Τελειώνοντας την ανάπτυξή μας για τον Πολιτικό Χαρίλαο Τρικούπη πρέπει να αναφέρουμε: Από τους τέσσερις Έλληνες πρωθυπουργούς στην Πολιτική Ιστορία της Χώρας μας του 19ου και 20ού αιώνα μόνος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής απεβίωσε το 1998 στην Ελλάδα.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας, που κατοχύρωσε την Ελληνική Ανεξαρτησία, δολοφονήθηκε.
Ο Χαρίλαος Τρικούπης, που έκαμε την Ελλάδα για πρώτη φορά Κράτος απεβίωσε στο εξωτερικό, αφού έχασε και τη βουλευτική έδρα του.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, δημιουργός της Μεγάλης Ελλάδος, απεβίωσε και αυτός μακριά από την Πατρίδα του, στη Γαλλία.
Υποσημειώσεις:
1. Eπαμεινώνδας Π. Σπηλιωτόπουλος “Οι Πρωθυπουργοί της Ελλάδος” Αθήνα 1997
2. Αντώνης Μακρυδημήτρης “Οι Πρωθυπουργοί της Ελλάδος”, σελ. 338 Αθήνα 1997
3. “Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica” τόμος 50, σελ. 430-431
4. Ως προηγούμενη υποσημείωση
5. Σπύρος Μαρκεζίνης “Πολιτική Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδος” Τόμος 2ος, σελ. 254
6. “Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica” Τόμος 50, σελ. 432
Ακολουθήστε τη Ροδιακή στο Google News
