Σχέδια στην άμμο

Φίλιππος Ζάχαρης

Δεν είναι στενάχωρη μόνο λόγω οικονομικής κρίσης η κατάσταση στην Ελλάδα και αλλού αλλά και λόγω του χαμηλού πνευματικού επιπέδου που έχει κυριαρχήσει στην κοινωνία, πολύ πιθανόν λόγω της ραγδαίας μείωσης του ενδιαφέροντος για αξίες, οράματα και ιδανικά καθώς αυτό που προέχει, είναι η με οποιονδήποτε τρόπο και μέσον επιβίωση, που κάνει τον καθένα να θυσιάζει το κάθε τι προς όφελος του κέρδους.

Αν οι αξίες της αλληλεγγύης, της ισότητας και των στοιχειωδών κανόνων κοινωνικής συμπόρευσης των πολιτών αναδείχθηκαν τον πρώτο καιρό της κρίσης σε πρώτη προτεραιότητα, όπου τίποτε δεν μπορούσε να προεξοφλήσει ένα καλύτερο μέλλον χωρίς ανθρωπιά και συντροφικότητα, ετούτες τις εποχές τα πράγματα έχουν λίγο – πολύ αλλάξει, μιας και η πτώση των ενδιαφερόντων έχει προκαλέσει έμφραγμα απαιδευσίας και αδιαφορίας προς την επιζητούμενη μόρφωση, πράγματα που βοηθούν στην αποτελεσματική αναστήλωση της προσωπικότητας σε καιρούς κρίσης σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής.

Λαός χωρίς Παιδεία θεωρείται εύκολο θύμα των ορέξεων της εξουσίας που χρησιμοποιεί παραδοσιακά κάθε μέσο και τρόπο για να καθηλώσει τους πολίτες, ώστε να μην μπορέσουν ποτέ να δουν ποια είναι η βασική αιτία της γενικευμένης κρίσης. Γιατί δεν πρόκειται - όπως προανέφερα - μόνο για οικονομική κρίση αλλά κρίση αξιών, ιδεών και οραμάτων.

Καθηλωμένος λαός σημαίνει μειωμένη αντίληψη δράσης και κατ΄επέκταση αποδοχή ενός άρρηκτα συμβιβασμένου τρόπου ζωής, που περιλαμβάνει το κάθε τι που συμβάλλει στην επανάπαυση στις δάφνες της ρουτίνας, σε μια ζωή που δεν έχει να προσφέρει εκπλήξεις. Αυτού του τύπου η ζωή καταναλώνεται χωρίς το παραμικρό ενδιαφέρον ή απλά την επικέντρωσή του σε ποταπές αξίες και σκέψεις που συνθέτουν τον μονοδιάστατο άνθρωπο που έλεγε και ο Μαρκούζε.

Αν με την εικόνα αυτή προσδοκούν κάποιοι ακόμη την κοινωνική αλλαγή, αν με αυτό το προσωπείο στοχεύουν σε ανατροπές υποτιθέμενα κατεστημένων αξιών, τότε το πιθανότερο που συμβαίνει, είναι να μην βλέπει κανείς την παρακμή ή τουλάχιστον να έχει επιλέξει να μην της δίνει την δέουσα σημασία. Αλλιώς δεν θα μιλούσαμε καν για αλλαγή υπό αυτές τις συνθήκες.

Προφανώς τα νέα στάνταρ σχετίζονται με τον εμβαπτισμό της μονοτονίας σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής, προκειμένου να αναλώνεται ο χρόνος ζωής σε ανίερες συζητήσεις και απόψεις, που σε καμία περίπτωση δεν στοχεύουν στην αλλαγή των κοινωνικών δομών.

Αν οι λαοί επέλεξαν να κλειστούν ηθελημένα στο καβούκι τους, αντιγράφοντας τις συνταγές επιβίωσης της εξουσίας σε χαλεπούς καιρούς, αν οι πολίτες δεν επιθυμούν πλέον να ασχολούνται με πραγματικά θέματα που τους αφορούν, τότε πολύ απλά διανύουμε μια εποχή όπου η μόνη αξία είναι η απαξίωση των πάντων.

Πολλοί μελετητές των κοινωνιών είχαν προβληματιστεί εδώ και δεκαετίες για το που οδεύουν οι κοινωνίες, σε ποιο δρόμο βρίσκονται και κάτω από ποια ομπρέλα προστασίας ενεργούν. Γιατί για να πει κανείς ότι όλα γίνονται έτσι τυχαία, μάλλον πρόκειται για μωρία.

Οι υφιστάμενες εξουσίες - όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και όλο τον κόσμο – έχουν μυήσει ένα ποσοστό των πολιτών στην μοιρολατρία και την αποχαύνωση, που επιτυγχάνεται εξακολουθητικά από την τηλεόραση ή τα μέσα υποτιθέμενης κοινωνικής δικτύωσης.

Κάθε προσπάθεια επικοινωνίας ενώ επιτυγχάνεται ταχέως λόγω της τεχνολογικής δύναμης, εντούτοις απομακρύνει μεθοδικά του επικοινωνούντες από την ουσία και τους εντάσσει στον κόσμο της ταχύτητας, μέσω εικόνων και live αναμετάδοσης στιγμών που μειώνουν αισθητά το πάθος για αναζήτηση και γνησιότητα μιας πραγματικής επικοινωνίας. Κοινώς, δείχνουμε ότι θέλουμε και ποτέ την αλήθεια. Δρούμε πλασματικά και με μέθοδο, ως πρωταγωνιστές στην στείρα ανταγωνιστική διαδικασία.

Στην Ελλάδα όλα αυτά γίνονται εις το πολλαπλάσιο, μιας και ο μιμητισμός και η επιδειξιομανία είναι από τα βασικά χαρακτηριστικά των Ελλήνων προ και μετά κρίσης. Λαός χωρίς πνευματική εγρήγορση, λαός που υπομένει καταναγκαστικά τις λανσαρισμένες συνταγές επιβίωσης, είναι λαός φυλακισμένος και παραδομένος στην απλόχερη ευκολία, που ανάγεται σε βασικό συστατικό ζωής.

Η κατάσταση λοιπόν δεν είναι μόνο απογοητευτική λόγω της έλλειψης χρημάτων αλλά και λόγω της αδιαφορίας απέναντι σε πνευματικές αξίες και ιδέες. Πρόκειται για την μεγαλύτερη ήττα και υποχώρηση ανθρώπων που ενώ έχασαν τα πάντα, δεν ψάχνουν να τα βρουν. Ανθρώπους που αποδέχονται το πνευματικό τους έλλειμμα γιατί θεωρούν πως αυτό είναι προτιμότερο από το να ονειρεύονται ιδανικές πολιτείες. Στηριζόμενοι σε πήλινα πόδια και σχέδια που σβήνονται όπως τα γράμματα στην άμμο.