Μνήμες της 3ης του Σεπτέμβρη

Rodiaki NewsRoom

Άρθρο του καθηγητή
Δημήτρη Κρεμαστινού
στα “ΝΕΑ”

Η 3η του Σεπτέμβρη του 1974 είναι για το ΠΑΣΟΚ και τον Ανδρέα Παπανδρέου η ουσιαστική έναρξη της πολιτικής τους σταδιοδρομίας. Ο Ανδρέας αισθανόταν αλλεργία με την πολιτική έννοια της λέξης Κέντρο. Για τον λόγο αυτό άλλωστε δεν χρησιμοποιούσε ποτέ τον όρο Κεντροαριστερά.

Μιλούσε πάντα για την Αριστερά και μάλιστα ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μιλώντας στη Βουλή σε μια αποστροφή του λόγου του είπε χαρακτηριστικά:
«Οταν μιλώ για αριστερά της Αριστεράς εννοώ το ΠΑΣΟΚ». Ετσι εξηγείται γιατί ο Ανδρέας δεν δέχθηκε να ηγηθεί του Κέντρου όταν όχι μόνο ο Γεώργιος Μαύρος ως αρχηγός της ΕΔΗΚ του το είχε προτείνει, αλλά και μεγάλα στελέχη του, όπως ο Γιάννης Αλευράς και ο Αντώνης Λιβάνης τότε έβλεπαν το όλο
θέμα θετικά.

Το κόμμα του Κέντρου υπό τον Γεώργιο Μαύρο, βρέθηκε επικεφαλής της αντιπολίτευσης. Παρ’ όλα αυτά, ο Ανδρέας επέμεινε και με την οργάνωση της βάσης του κόμματος του με τις τοπικές και τις επαγγελματικές οργανώσεις επέτυχε να περάσει τις ιδέες του στον απλό άνθρωπο. Ετσι, διέλυσε το κόμμα του Κέντρου και μάλιστα οι αρχηγοί του Γεώργιος Μαύρος και Ιωάννης Ζίγδης κατέφυγαν στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ και εξελέγησαν βουλευτές.
Αρνήθηκε να ονομάσει το ΠΑΣΟΚ σοσιαλδημοκρατικό κόμμα γιατί τότε πίστευε ότι η σοσιαλδημοκρατία της Ευρώπης δεν τον εκφράζει.

Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης και του Τρίτου Κόσμου ο Ανδρέας επεδίωξε καλύτερες σχέσεις με τις ΗΠΑ παραμένοντας εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Πολλοί τον κατηγόρησαν ότι απεμπόλησε της αρχές του, όμως το χαρακτηριστικό γνώρισμα του Ανδρέα ήταν η προσαρμοστικότητά του με βάση
τις μεταβολές της διεθνούς πολιτικής σκηνής με στόχο πάντα να υπηρετεί με τον καλύτερο τρόπο τα εθνικά συμφέροντα. Αυτός που αρνιόταν επί σειρά ετών ένα πολιτικό ταξίδι στην Αμερική ήταν ο ίδιος που επεδίωξε και επέτυχε να συναντήσει την αμερικανική ηγεσία το ’94 για να αναζητήσει επενδύσεις.

Τότε υποστήριξε ότι ο άξονας Ελλάδας – Σερβίας θα έπρεπε να είναι το τείχος κατά του μουσουλμανικού φονταμενταλισμού. Ομως τότε η Αμερική δεν αποδέχτηκε αυτή τη θέση γιατί τον ρόλο αυτό τον είχε αναθέσει στην Τουρκία. Σήμερα είναι ηλίου φαεινότερο ότι αστόχησε η τότε εξωτερική πολιτική της Ουάσιγκτον.

Με βάση τα ανωτέρω όσοι και όποιοι επιθυμούν να σεβαστούν τις αρχές της 3ης του Σεπτέμβρη θα πρέπει να τις ακολουθήσουν υπό το φως των σημερινών διεθνών δεδομένων. Η εθνική ανεξαρτησία θα πρέπει επακριβώς να προσδιοριστεί σε σχέση με την Αμερική και την Ευρώπη. Είναι π.χ. δυνατόν να μη ληφθεί υπόψη ότι μέχρι τώρα η Αμερική αρκείται σε υποδείξεις, ενώ η Τουρκία προχωρεί με γεωτρήσεις σε εξόρυξη του πετρελαίου του Αιγαίου;
Οσον αφορά τη λαϊκή κυριαρχία είναι αναμφισβήτητο ότι χωρίς τη δημοκρατική οργάνωση του κόμματος, που σήμερα απουσιάζει δυστυχώς από τα περισσότερα κόμματα, δεν είναι δυνατόν να επανέλθει το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία.

Το εκλογικό αποτέλεσμα δεν ήταν το αναμενόμενο για το ΚΙΝΑΛ γιατί το προεκλογικό του πρόγραμμα δεν ήταν ούτε άσπρο ούτε μαύρο, ήταν γκρίζο. Ηταν ένα πρόγραμμα κεντρώου κόμματος. Το γκρίζο χρώμα μπορεί να συμβαδίζει με τη λογική και το Κέντρο αλλά όχι με τη σοσιαλιστική γραμμή ενός μοντέρνου κόμματος που να συγκινεί τη νεολαία, η οποία ζητεί επίλυση των προβλημάτων της χωρίς αφηρημένες γενικολογίες.
Ετσι και η Νέα Δημοκρατία και ο ΣΥΡΙΖΑ απέσπασαν μέσα σε ένα μήνα 8 μονάδες από το εκλογικό σώμα, ενώ το ΚΙΝΑΛ μόλις 1 μονάδα.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου υλοποίησε τη διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη ακολουθώντας τις αρχές του μαύρου – άσπρου και όχι του γκρίζου και του λεγόμενου διμέτωπου αγώνα. Το γκρίζο το εφάρμοσε όταν ήρθε στην εξουσία αντιμετωπίζοντας με ρεαλισμό τη διεθνή πραγματικότητα. Κατά συνέπεια, οι μνήμες της 3ης του Σεπτέμβρη θα πρέπει να προβληματίσουν όλους όσους επιθυμούν να ακολουθήσουν τις αρχές της εάν θέλουν να επικρατήσουν στον χώρο της ευρύτερης Αριστεράς.
* Ο καθηγητής Δημήτρης Κρεμαστινός είναι πρώην υπουργός Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων