Ένας οφειλόμενος προβληματισμός στην ομιλία του καθηγητή της Γεωπολιτικής Ιωάννη Μάζη για την περιοχή μας

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Αγαπητός Ξάνθης, Αρχιτέκτονας-Μεταδιδάκτορας του Πανεπιστημίου Αιγαίου

Πρόσφατα παρακολούθησα με πολύ ενδιαφέρον την ομιλία του Δρ. Ιωάννη Μάζη, καθηγητή Γεωπολιτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών σε πρόσκληση της Δ.Ε. του ΤΕΕ Δωδ/σου με τίτλο «Έρευνα και Εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο-Γεωπολιτική Ανάλυση των παράνομων τουρκικών διεκδικήσεων στην ΑΟΖ της Κύπρου» στο Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου (Καστέλο) στη Μεσαιωνική Πόλη Ρόδου.

Το ΤΕΕ-Τμήμα Δωδ/σου πρωτοτυπώντας άνοιξε ένα ενδιαφέρον θέμα που αγγίζει και τις τεχνικές αλλά και τις εθνικές πλευρές, δείχνοντας ότι το Τεχνικό Επιμελητήριο είναι πολυδιάστατο και αναπτυξιακό σε πολλά επίπεδα.
Μια ομιλία συγκροτημένη, δομημένη στη βάση του διεθνούς ρεαλισμού και του συνεκτικού πατριωτισμού. Ακόλουθος του εαυτού του, πάντοτε πολυσχιδής κάτω από τη σκοπιά της κυριαρχίας της γεωγραφίας και της ισχύος, ως στοιχεία των διεθνών σχέσεων.

Η γεωπολιτική μέσα από τη γεωγραφία επανέρχεται προκαλώντας τις μεγάλες δυνάμεις σε μια αναδιάταξη με ηγέτιδα τις ΗΠΑ, χωρίς να αντιλαμβάνεται κανείς επακριβώς τα όρια της ισχύος, όπως παλαιοτέρα είχαν διατυπωθεί. Σήμερα, όπως αναφέρει και ο καθηγητής Joseph Ney, η ήπια ισχύς της διπλωματίας και της συνεργασίας και η σκληρή ισχύς των όπλων και του ρεαλισμού συνδυάζονται στην έξυπνη ισχύ (smart power), η οποία είναι η ικανότητα συνδυασμού σκληρής και ήπιας ισχύος σε νικηφόρα στρατηγική.

Πολλοί λένε ότι η Ε.Ε., μέλος της οποίας είναι η χώρα μας, προβάλλει την «έξυπνη ισχύ, με πρωτεύουσα την ήπια». Αυτό καθιστά πολλές φορές την Ένωση αναποτελεσματική σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και επιβολής αποφάσεών της, παρόλα αυτά αποτελεί μια ισχυρή παρουσία στο διεθνές πολιτικό στερέωμα.

Ο κ. Μάζης πιστός στη σχολή που υπηρετεί προβάλλει την πολιτική ισχύ, την ασφάλεια, τον ανταγωνισμό έναντι της σχολής του φιλελευθερισμού που βασίζεται στην ελευθερία, στην αλληλεξάρτηση, στη συνεργασία, στη δίκαιη ανάπτυξη.

Σ’ αυτήν την προσωπική εκτίμηση τα ελληνοτουρκικά προβλήματα μπορούν να ενταχθούν στον ευέλικτό ρεαλισμό, ο οποίος λαμβάνει υπόψη σοβαρά την ισχύ και το συσχετισμό δυνάμεων, χωρίς όμως να αποφεύγει την ανάγκη για σύνεση και πραγματισμό στην εξωτερική πολιτική.

Ιδιαίτερα μετά την εισβολή στην Κύπρο, η Τουρκία εμφανίζεται αναθεωρητική χρησιμοποιώντας την απειλή ως μέσο διπλωματίας. Η απειλή όμως οφείλεται να αντιμετωπιστεί με σύνεση και νηφαλιότητα εκ μέρους μας. Η Ελλάδα πρέπει να είναι αποτρεπτική έναντι της Αγκύρας και όχι «προληπτική», χωρίς προκλήσεις , ώστε να μην προσφέρει αφορμές για επιθετικές ευκαιρίες-πρωτοβουλίες εκ μέρους της γείτονας σαν μορφή λεονταρισμών. Το μέρισμα της ειρήνης είναι προς όφελος και των δύο χώρων, στο πνεύμα του win/win χωρίς εθνικιστικές αναφορές και προλήψεις. Ανήκουμε στην Ε.Ε. (ευτυχώς) και αυτό μας χορηγεί τη δυνατότητα να είμαστε με το μέρος εκείνο που ισχύς μορφοποιείσαι στην έδραση της αλληλεγγύης και της συνευθύνης μεταξύ των 27 μελών της Ένωσης.

Το πλέγμα των ελληνοτουρκικών διαφορών, έχει διευρυνθεί με τα προβλήματα των υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της Κύπρου, μιας η Τουρκία και η Ελλάδα είναι από τις εγγυήτριές δυνάμεις της «διχοτομημένης» Μεγαλονήσου.
Αυτό καθιστά την Ελλάδα αλλά και την Τουρκία (βλέπε συνέντευξη του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας, κ. Μεβλούτ Τσαβούσογλου, στην «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 15 Σεπτεμβρίου 2019, σ. 12) να εμπλέκονται σε μια ατέρμονη διαμάχη, «η οποία πρέπει να καταλήξει σε μια λύση που θα ικανοποιεί και τις δύο πλευρές. Η σπατάλη χρόνου δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα κανενός».

Και λαμβάνοντας υπόψη και τη θέση του καθηγητή κ. Π. Κ. Ιωακειμίδη, στο άρθρο στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ», (14-15 Σεπτεμβρίου 2019, σ.41) αναφερόμενος στον αδικοχαμένο Γ. Κρανιδιώτη, για την πιθανότητα επίλυσης του Κυπριακού, σε περίπτωση που ζούσε, θα το έλυνε «με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στη βάση της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδία –ΔΔΟ, αλλά η μοίρα και η ιστορία επέβαλαν τη δικής ους λογική», δείχνει το βάρος που έχει το κυπριακό ζήτημα στην ειρήνευση της ευρύτερης περιοχής.

Αγγίζοντας τη σχολή της φιλελεύθερης προσέγγισης, ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, ο κ. Νίκος Δένδιας επισημάνει σε άρθρο στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ», (14-15 Σεπτεμβρίου 2019, σ. 27), «την ανάγκη επανεκκίνησης της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής με την Τουρκία, που μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να προκύψουν, εξάρωντας την ενίσχυση της εξωστρεφούς διπλωματίας και όχι της φοβικής και ανασφαλούς Ελλάδας».

Συνεπώς η επιδίωξη της απομόνωσης της Τουρκίας και η συστηματική φθορά του εκλεγμένου προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μήπως (??) φέρνει στην εξουσία της γείτονας χώρας περισσότερο ακραία στοιχεία, στην οποία η φιλελεύθερη θέση αντικαθίσταται με αιτίες πραγματικής σύγκρουσης ισχύος από ένα πάνοπλο εχθρό και χρησιμοποίηση ένοπλης βίας ή έστω στημένου επεισοδίου-ατυχήματος, ιδιαιτέρα στα νερά του συμπλέγματος του Καστελλορίζου.

Η επίλυση του Κυπριακού είναι αφετηρία ειρηνικών αλλαγών σε όλη τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, στοιχειοθετώντας τα συμφέροντα κάθε χώρας που εμπλέκεται εντός του Διεθνούς Δικαίου και των αποφάσεων του Ο.Η.Ε στη δέσμευση της πολιτικής και κοινωνικής ισότητας όλων των Κυπρίων. Μόνο έτσι δεν θα διαταραχτεί η της Νοτιοανατολική Μεσόγειου πτέρυγα του ΝΑΤΟ, με απρόβλεπτές συνέπειες για όλα τα μέλη του (π.χ. Ελλάδα και Τουρκία). Υπάρχει σήμερα καχυποψία, υπάρχει δυσκολία αναγνώρισης του «άλλου», δεν χρειάζεται να ρίχνουμε εμείς λάδι στη φωτιά. Είμαστε σε θέση «έξυπνης ισχύος», κρατώντας τα εθνικά μας δικαιώματα που απορρέουν από τις διεθνείς συνθήκες. Το λιοντάρι το οποίο το κλείνεις στο κλουβί γίνεται επικίνδυνο και αιμοσταγές.

Το διεθνές αποτύπωμα των «άσπονδων γειτόνων» κτίζει προβλήματα και φοβίες μεταξύ των δύο χωρών, η μια να υπερασπίζεται την εξέλιξη της μεγάλης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η άλλη ότι θα «απορροφήσει» δήθεν το Αιγαίο για το κάνει «ελληνική λίμνη» στο δρόμο της Μεγάλης Ιδέας μαζί με την Κύπρο. Αυτός είναι ο λεγόμενος «Μίτος της Αριάδνης», που αναφέρεται από τον καθηγητή Αλέξη Ηρακλείδη, και ο οποίος οφείλει κατά την εκτίμησή μου να αναζητήσει το νήμα του στην άμεση επίλυση του Κυπριακού ζητήματος μέσα στο πλαίσιο των διεθνών Όρων και Συνθηκών.

Δεν μπορεί να λύνονται παγιωμένες διαφορές με «όρους ισχύος», αλλά η χώρα μας οφείλει να πρωταγωνιστεί στο «ξεκλείδωμα» της Τουρκίας από το στενάχωρο χώρο της απομόνωσης και να την οδηγήσει στο δρόμο των όρων Διεθνούς Δικαίου στις περιφερειακές και τις ευρωπαϊκές διαδικασίες. Μόνο έτσι τα χρόνια προβλήματα των δύο μέρων αλλά και της Κύπρου, μπορούν να πάρουν το δρόμο τους…
Οι συμμαχίες και οι συνεργασίες αποτελούν τη βάση του Διεθνούς Δικαίου.

Όπως το 1827, οι τότε τρεις Μεγάλες Δυνάμεις συνέδραμαν στη δημιουργία του ελληνικού κράτους στη ναυμαχία του Ναβαρίνο, έτσι και σήμερα, η χώρα οφείλει να επεξεργάζεται μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική χωρίς να αμφισβητείται η εθνική μας κυριαρχία, μέσα στο πεδίο των συνεχών, πολυμερών συμμαχιών και συμπράξεων.

Σ’ αυτό το μεγάλο Παίγνιο έχουμε να προβάλουμε την ιδιότητα του μέλους της Ε.Ε. και τη συμμετοχή σε δυτικούς και άλλους ανεξάρτητους Οργανισμούς (ευτυχώς!), αφήνοντας όμως πίσω μεμψιμοιρίες, εθνικίστικες φωνές και κομματικές σκοπιμότητες.

Και όπως λέει ο καθηγητής κ. Γιώργος Πρεβελάκης [Επείγει, σήμερα, η Ελλάδα να επανεπενδύσει συμβολικά στη Θάλασσα, ώστε να αντιμετωπίσει την αναθεωρητική στάση της γείτονας και την πρόκληση της ανάκτησης της «γαλάζιας πατρίδας». Ο άξονας των γεγονότων δεν είναι η αφήγηση της ιστορίας άλλα η ίδια η Γεωγραφία].

Η πολιτική της αποτροπής και η χρήση της «smart power» αποτελούν τα εχέγγυα της χώρας στις προκλήσεις των καιρών. Η ισχύς της γεωοικονομίας και της επανάκτησης του ρόλου στη ναυτιλία είναι η πιθανή απάντηση στις προκλήσεις των καιρών…

Η Νοτιοανατολική Μεσόγειος «κρύβει πολλά» είναι όριο (το νότιο δακτυλίδι) του Ευρωσιατικού Χάρτλαντ (Heartland zone pivot), όπως ανέφερε και ο κ. Μάζης στην ομιλία του, αλλά και όπως διατύπωσε και ο Mackinder, το 1904, πατέρας της σύγχρονης γεωπολιτικής, «όποιος κυβερνά τη Heartland zone pivot κυβερνά την Πλανητική Νήσο, και όποιος κυβερνά την Πλανητική Νήσο, κυβερνά ολόκληρο τον Κόσμο».

Σήμερα τα σύστημα ειρήνης και σταθερότητας βρίσκονται υπό αμφισβήτηση και νέες δυνάμεις αναδίνονται, όταν κυρίως οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία βρίσκονται με σύγχυση ως προς την ταυτότητα και τη θέση του στο «νέο» κόσμο.
Ζούμε στα όρια του παλιού και νέου κόσμου, στο τρίγωνο της φωτιάς «triangle of Fire», ας το καταλάβουμε …Με όλες τις θετικές αλλά και διαλλακτικές τοποθετήσεις μας...