Μια βόλτα στην παραλία

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Γιάννης Κ. Σχοινέζος*

Mεγάλο μέρος του φυσικού πλούτου του νησιού μας συγκεντρώνεται στις κεντρικές και νότιες περιοχές: στα πυκνά πευκοδάση, στα βουνά και στο δυτικό παραλιακό τμήμα που αρχίζει από το Ακρωτήριο Αρμενιστής και συνεχίζει με την ακτογραμμή Απολακκιάς και Κατταβιάς.

Οι παραλίες κολύμβησης και η θάλασσα της νοτιοανατολικής πλευράς διατηρούν τη συναρπαστική ομορφιά που γνωρίζουμε (Πλημμύρι, Γεννάδι, Κιοτάρι, Λάρδος, κ.λπ.), αλλά εδώ η φυσική παράκτια βλάστηση έχει διαταραχθεί από την τουριστική ανάπτυξη και στα περισσότερα σημεία είναι πια ανύπαρκτη ή υποτυπώδης. Έχουν απομείνει ελάχιστα κομμάτια με αμμοθίνες και το ότι δεν προστατεύονται με καμιά μορφή θα συντελέσει πιθανόν στην ολοκληρωτική εξαφάνισή τους.

Η παραλία της Απολακκιάς διατηρεί μεγάλα τμήματα σχετικά ανέπαφα με ωραίες αμμοθίνες όπου κυριαρχούν τα κέδρα (Juniperus oxycedrus ssp. macrocarpa) και οι φοινικικοί άρκευθοι (Juniperus phoenicea). Η περιοχή είναι ενταγμένη στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000. Γράψαμε σχετικά ανέπαφη καθότι σε πολλά σημεία, κυρίως στο βόρειο τμήμα, οι καλλιέργειες εισέρχονται στη ζώνη των αμμοθινών και μεγάλο μέρος της ακτογραμμής, άμεσα εκτεθειμένο, έχει σοβαρή ρύπανση από κάθε λογής απορρίμματα και πλαστικές ύλες που ξεβράζονται από τη θάλασσα. Ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Ρόδου έχει καταγγείλει στο παρελθόν αμμοληψίες στην περιοχή με την απομάκρυνση σημαντικών ποσοτήτων άμμου από ιδιώτες. Σε γενικές γραμμές όμως η παραλία διατηρεί την άγρια ομορφιά της και δεν υποφέρει από οργανωμένες εκδηλώσεις (μικρός αριθμός κολυμβητών συχνάζει κυρίως στη θαλάσσια περιοχή Λιμνί).

Η θάλασσα και οι παραλίες της Ρόδου είναι μοναδικές. Τι γίνεται όμως για την προστασία τους;

Ο κρίνος της θάλασσας (Pancratium maritimum), γνωστός και σαν κρινάκι της Παναγίας, με το εντυπωσιακό άνθος και το μεθυστικό άρωμα, βρίσκεται στις αμμώδεις παραλίες του νησιού. Εχει δυστυχώς μειωθεί δραστικά ή και εκλείψει τελείως από αυτές που δέχονται, άμεσα ή έμμεσα, έντονη πίεση από την ανθρώπινη παρουσία (παραλίες κολύμβησης, οικοδόμηση, κ.λπ.)

Αγριόκεδρο σε βραχώδη ακτή της ανατολικής πλευράς του νησιού

Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν και ελάφια, πράγμα που φαίνεται από τα πλαστικά δίχτυα που περιφράζουν πολλές καλλιέργειες. Δυστυχώς τα δίχτυα αυτά αποτελούν πραγματικές παγίδες για τα ζώα και οι δασοφύλακες ελευθέρωσαν και έσωσαν από βέβαιο θάνατο αρκετά ελάφια που είχαν μπλεχτεί. Είναι ανεξήγητο το γεγονός ότι οι γεωργοί του νησιού ρίχνουν τις ευθύνες αποκλειστικά στα άγρια αυτά ζώα αλλά δεν φαίνονται να ενοχλούνται από τις δεκάδες χιλιάδες αδέσποτα και ανεπιτήρητα αιγοπρόβατα που γυροφέρνουν ελεύθερα σε όλους τους βιότοπους του νησιού και ευθύνονται για το μεγαλύτερο ποσοστό των ζημιών στις καλλιέργειες. Κατσίκια και ελάφια έχουν τις ίδιες τροφικές συνήθειες και τις τελευταίες δεκαετίες συχνάζουν στα ίδια ενδιαιτήματα του νησιού.

Σε όλη την παραλία της Απολακκιάς θα πρέπει να αποφευχθούν τυχόν καθαρισμοί με μηχανικά μέσα (μπουλντόζες) που θα έχουν σαν αποτέλεσμα την καταστροφή της τοπικής μικρο-πανίδας και χλωρίδας. Αυτός ο βίαιος τρόπος έχει κυριολεκτικά ισοπεδώσει πολλές παραλίες του νησιού που δεν δείχνουν πια το παραμικρό ίχνος βλάστησης.
Ας συνεχίσουμε όμως την περιήγησή μας προς Κατταβιά και Πρασονήσι.

Λόγω της γεωγραφικής ιδιαιτερότητας η νοτιότερη περιοχή του νησιού είναι μοναδική στην Ελλάδα και αποτελεί βιότοπο Natura 2000 (GR4210031, Νότιο άκρο Ρόδου, Πρασονήσι, υγρότοπος Λιβάδι Κατταβιάς). Είναι περιοχή ιδιαίτερης σημασίας για τις ωραίες αμμοθίνες, για το πέρασμα πολλών αρπακτικών, τα θαλασσοπούλια και τα διάφορα στρουθιόμορφα πουλιά. Η φυσική βλάστηση του εσωτερικού τμήματος αποτελείται κυρίως από φρύγανα και την άνοιξη οι ανθισμένοι θάμνοι και τα λουλούδια προσδίνουν εντυπωσιακό χρώμα στο τοπίο. Εδώ κυριαρχούν οι λαδανιές (Cistus creticus, Cistus parviflorus, Cistus salvifolius), η αστοιβίδα (Sarcopoterium spinosum), η αφάνα (Genista acanthoclada), η γαλαστοιβίδα (Euphorbia acanthothamnos), η Lithodora hispidula και διάφορα είδη ορχιδέων.

Στην περιοχή υπάρχει και ο Αρχαιολογικός χώρος Βρουλιά, ένας από τους πιο αξιόλογους πρώιμους οργανωμένους οικισμούς του ελλαδικού χώρου με λιμάνι στρατιωτικής αξίας καθότι το τελευταίο πριν τη Νότια και Ανατολική Μεσόγειο.
Μπαίνοντας στον δρόμο για το Πρασονήσι αντικρίζουμε τα δύο πρώτα "αξιοθέατα" της περιοχής, τον νέο θερμοηλεκτρικό σταθμό ΔΕΗ και το πεδίο βολής. Αναγκαία ή όχι, συμβατή ή οχι, η παρουσία αυτών υποβαθμίζει αναμφισβήτητα το φυσικό κάλλος του τόπου και δεν θα ήθελα να φανταστώ τις επιπτώσεις που θα είχε για το περιβάλλον κάποια διαρροή από τον υποθαλάσσιο αγωγό που τροφοδοτεί το εργοστάσιο με μαζούτ.

Η κίτρινη παπαρούνα (Glaucium flavum) φυτρώνει κυρίως στην παραλιακή ζώνη

Τα πλαστικά αυτά δίχτυα περίφραξης των αγρών αποτελούν πραγματικές παγίδες για τα ελάφια (Παραλία Απολακκιάς, 16/04/2019)

Στο Πρασονήσι μια στενή λουρίδα αμμοθίνης συνδέει τον κύριο όγκο του νησιού με το βραχώδες ακρωτήριο Πράσο όπου βρίσκεται ο φάρος. Αυτός ο αμμώδης λαιμός, που δεν είναι ορατός όλες τις εποχές, έχει μήκος μερικών εκατοντάδων μέτρων και σχηματίζει τις δύο γνωστές παραλίες που χαρακτηρίζονται από εντελώς διαφορετικές συνθήκες θάλασσας και ανέμων. 'Ολη η γύρω περιοχή είναι από τα πιο αξιόλογα ευρωπαϊκά spot για windsurf/kitesurf και προσελκύει μεγάλο αριθμό οπαδών του αθλήματος και γενικά επισκεπτών.

Επέστρεψα στο Πρασονήσι τον περασμένο Απρίλιο μετά 4-5 χρόνια και μόλις βγήκα από το αυτοκίνητο θυμήθηκα τις λέξεις του αξέχαστου Βαγγέλη Παυλίδη που έγραφε στο προσωπικό του blog: Έχει μέρη του νησιού που δεν θέλω πια να επισκεφτώ, που αρνούμαι να επισκεφτώ. Δυστυχώς πρόκειται για μερικά από τα ωραιότερα, που όμως η τωρινή τους κατάντια με πονάει τόσο που προτιμώ να κρατώ μέσα μου την ανάμνηση του πώς ήταν πριν λίγα ή περισσότερα χρόνια.
Η πρώτη εντύπωση είναι ότι βρίσκεσαι σε ένα τεράστιο γήπεδο ποδοσφαίρου: το κύριο τμήμα έχει ισοπεδωθεί τελείως από την υπερβολική, συνεχή καταπάτηση και συμπίεση που δέχεται.

'Ηταν ακόμη άνοιξη και η περιοχή σχετικά έρημη, αλλά αναδύθηκαν μπροστά μου οι εικόνες που επικρατούν εδώ τα καλοκαίρια, με τα αυτοκίνητα παρκαρισμένα όπου τύχει, τα τροχόσπιτα εδώ και εκεί, τα 4x4 των υποτιθέμενων εραστών της φύσης να καταπατούν τα πάντα, τους κατασκηνωτές να βασιλεύουν αμέρημνοι στις αμμοθίνες με τα αγριόκεδρα. Οι πηγές ρύπανσης από τα απορρίμματα και τα στερεά και υγρά απόβλητα όλων αυτών που σταθμεύουν το καλοκαίρι στην περιοχή είναι σημαντικές. Για μερικά ευρώ έχουμε παραδώσει άνευ όρων τις φυσικές ομορφιές του τόπου μας δίχως νόμους, δίχως περιορισμούς, δίχως έλεγχο, δίχως υποδομές.

Στο αμμώδες έδαφος βρίσκονται κάθε λογής και μεγέθους πεταμένα αντικειμένα, κυρίως πλαστικά. Πολλά από αυτά έχουν ήδη εισχωρήσει κάτω από την επιφάνεια ή και έχουν θρυμματιστεί σε μικρά κομμάτια που έχουν γίνει σχεδόν ένα με την άμμο. Η διασπορά, ο κατακερματισμός με τον χρόνο των πλαστικών υλών και η απελευθέρωση τοξικών ουσιών αποτελούν τεράστιο πρόβλημα για το χερσαίο, το υδάτινο περιβάλλον και τους φυσικούς οργανισμούς.
Πεντάστερα ξενοδοχεία και τριτοκοσμικές καταστάσεις... Τοπία που αποτελούν δώρα Θεού παρατημένα στην τύχη τους... Αυτή είναι η αντιθετική πραγματικότητα γύρω μας. Ό,τι υπάρχει αυτή τη στιγμή στο Πρασονήσι πάσχει από την έλλειψη κάποιου στοιχειώδους προγραμματισμού. 'Η μήπως θεωρούμε ότι αυτός ο τουρισμός ονομάζεται πράσινος;

Θα πρέπει να οριοθετηθούν οι χώροι στάθμευσης, να απαγορευτεί η κυκλοφορία αυτοκινήτων και 4x4 στην αμμώδη επιφάνεια (και προπάντως στην αμμώδη λουρίδα που οδηγεί στο ακρωτήριο) καθώς και το camping στις αμμοθίνες. Είναι επίσης αναγκαίος ο προσεκτικός καθαρισμός της όλης περιοχής με ήπια μέσα. Παράλληλα χρειάζονται και οι στοιχειώδεις υποδομές (υδρευτικό και αποχετευτικό σύστημα, τουαλέτες, κάδοι απορριμμάτων, νερό, κ.λπ.) για τις ανάγκες των ημερήσιων επισκεπτών και εκείνων που θα διανυκτερεύουν νόμιμα στην περιοχή στους επιτρεπόμενους χώρους.

Η φωτογραφία δείχνει από κοντά τη θλιβερή κατάσταση που επικρατεί στο Πρασονήσι. Τα πεταμένα στην αμμώδη επιφάνεια πλαστικά αντικείμενα θρυμματίζονται από αυτοκίνητα, 4x4, τροχόσπιτα, κ.λπ. και εισχωρούν γρήγορα και εύκολα στο έδαφος. Όταν έχουν τέτοιο μικρό μέγεθος η συλλογή τους είναι πιά προβληματική.

Αυτή η φωτογραφία που τραβήχτηκε στη δυτική ακτή μετά την Αρχαία Κάμειρο (26/09/2019), αγκαλιάζει λιγότερο από ένα τετραγωνικό μέτρο αμμουδιάς. Εκτός από τα καλάμια, πόσα πλαστικά και άλλα μικροαντικείμενα μετράτε; Εγώ στην ακτή βρήκα 40 αλλά σίγουρα, λίγο πιο βαθιά, θα υπάρχουν τουλάχιστον άλλα τόσα. Πολλά άλλα δεν διακρίνονται με γυμνό μάτι λόγω την μικρών διαστάσεων

Τα μέτρα αυτά, που δεν απαιτούν αστρονομικές επενδύσεις, θα πρέπει να συνοδευτούν από μια καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού (μπροσούρες, πινακίδες πληροφόρησης, κ.λπ.). Παρότι το μέτρο αυτό φαίνεται απλό και στοιχειώδες, όλες οι σχετικές μελέτες δείχνουν ότι η σωστή ενημέρωση των επισκεπτών στις ακτές έχει άμεσα και θετικά αποτελέσματα. Είναι σίγουρο ότι σε μεγάλο ποσοστό αυτοί οι τελευταίοι θα αλλάξουν τη συμπεριφορά τους γιατί –αντίθετα με ό,τι συμβαίνει εδώ– στα κράτη τους δεν υπάρχουν ξέφρακτα χωράφια και γνωρίζουν πολύ καλά τι σημαίνουν νόμοι και περιορισμοί.

Υ.Γ. Τη στιγμή που τελειώνω αυτές τις γραμμές δεν είμαι σε θέση να ξέρω αν το φετινό καλοκαίρι η κατάσταση ήταν λιγότερο θλιβερή. Αμφιβάλλω, αλλά η ελπίδα ποτέ δεν πεθαίνει...

* Ο Γιάννης Κ. Σχοινέζος είναι δημοσιογράφος και επαγγελματίας φωτογράφος. Εχει διδάξει Φωτογραφία της Φύσης στη Γεωπονική Σχολή του Πανεπιστημίου της Padova στην Ιταλία και Επιστημονική Φωτογραφία στο Πανεπιστήμιο Ca' Foscari της Βενετίας. Έχει γράψει 9 βιβλία και συνεργάζεται με ευρωπαϊκά περιοδικά που ασχολούνται με την επιστήμη, τη φύση, τα ταξίδια, τη φωτογραφία. Γνωρίζει βαθιά τη φύση της Ρόδου που φωτογραφίζει από χρόνια.

www.ioannis.schinezos.it
www.instagram/ioannisschinezos/

Η διάβρωση είναι ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα των ακτών. Αυτό το αλμυρίκι που αρχικά βρισκόταν κατά μήκος του παραλιακού δρόμου τώρα είναι πια σχεδόν μέσα στη θάλασσα