Ψυχική ανθεκτικότητα: Tι είναι και πώς βοηθάει...

Μαρία Καρίκη

Η «ψυχική ανθεκτικότητα» ως όρος αναφέρεται στον τρόπο που ο άνθρωπος διαχειρίζεται αντίξοες, στρεσογόνες καταστάσεις και στο κατά πόσο μπορεί να προσαρμόζεται στις αλλαγές που συμβαίνουν εξαιτίας αυτών.

Οι δυσκολίες, οι κρίσεις, οι ανατροπές, οι πιέσεις, καθώς και οι τραυματικές εμπειρίες είναι εν δυνάμει μέρος της ζωής. Δυστυχώς, δεν μπορούμε ούτε να προβλέψουμε, ούτε και να αποφύγουμες τέτοιες συγκυρίες.

Ωστόσο, έχει σημασία το πώς τις διαπραγματευόμαστε τόσο μέσα μας όσο και έξω με τη στάση μας. Πόσο επώδυνα ή ελεγχόμενα βιώνουμε τα ψυχοπιεστικά γεγονότα που μας συμβαίνουν…
Καθετί στη ζωή μας επενδύεται τη «διάσταση» που -συνειδητά ή μη- εμείς του προσδίδουμε μέσα από τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας.

Η «ανάγνωση» της κατάστασης ή της συνθήκης που κάνουμε, η ερμηνεία που δίνουμε, το νόημα στο οποίο καταλήγουμε θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη διαχείριση αυτού που μας συμβαίνει. Φυσικά, παίζει ρόλο και το κατά πόσο αγχώδεις είμαστε από τη φύση μας και το αν έχουμε καλλιεργήσει τις απαιτούμενες δεξιότητες «επιβίωσης» και προσαρμογής μπροστά σε απρόοπτα και μεγάλες αλλαγές.

Ο ψυχικά ανθεκτικός άνθρωπος δεν σημαίνει ότι δεν βιώνει θλίψη, πόνο, άγχος, απογοήτευση ή πίεση. Ανάλογα με τα ερεθίσματα, τού πυροδοτούνται και τα αντίστοιχα συναισθήματα.

Ωστόσο, παρόλα αυτά, καταφέρνει να τα «ελέγχει» με έναν τρόπο που να μην τον καταβάλλουν και να μην κυριαρχούν σε βάθος χρόνου. Καταφέρνει να διατηρήσει μια σχετική ισορροπία μέσα του και να μην καταρρεύσει. Εκλογικεύει, δεν εστιάζει μόνο στα αρνητικά, προσπαθεί να βρει λύσεις ή εναλλακτικές επιλογές, αγωνίζεται να διατηρήσει την ψυχραιμία και την αισιοδοξία του, ελίσσεται και προσαρμόζεται αργά και σταθερά νοηματοδοτώντας το ό,τι συμβαίνει με έναν τρόπο που να μην τον καθηλώνει ή τον «βουλιάζει». Αντιστέκεται σε ό,τι θέλει να τον τρομοκρατήσει, να τον πανικοβάλλει και να τον κάνει να τα παρατήσει.

Οι καθημερινές προκλήσεις, η αβεβαιότητα, η ρευστότητα και τα έκτακτα περιστατικά δοκιμάζουν τον σύγχρονο άνθρωπο. Οι ψυχικές του προδιαθέσεις, τα βιώματά του, αλλά και ο χαρακτήρας που έχει αναπτύξει εν τέλει θα καθορίσουν τον τρόπο που θα σταθεί απέναντι σε ό,τι τον αιφνιδιάσει και τον ζορίσει. Το πόσο γρήγορα μπορεί κάποιος να ανακάμψει ψυχικά από τραυματικές εμπειρίες θα επηρεάσει τη λειτουργικότητά του και τη συνέχειά του εξελικτικά. Ο τρόπος που σκεφτόμαστε και που δίνουμε νόημα και ερμηνεία σε καθετί που διαδραματίζεται γύρω μας αποτελεί το «κλειδί» στην ψυχική ανθεκτικότητα.

Όσο μεγαλύτερος ο δείκτης της ψυχικής ανθεκτικότητας σε κάποιον, τόσο πιο διαχειρίσιμες θα του φαίνονται οι εκάστοτε κρίσεις που συναντά. Μεγαλύτερη αίσθηση σιγουριάς και αυτοπεποίθησης να αντιμετωπίσει την απειλή, την καταστροφή, το άγχος που αναδύονται άθελά του.

Αντιστέκεται στα αρνητικά σενάρια, στις γενικεύσεις, στη θεώρηση των πάντων ως αδιέξοδα. Μια καλή αυτογνωσία και μια καλή ψυχεκπαίδευση ως προς τον τρόπο αντίληψης των αντίξοων και πιεστικών συνθηκών θα βοηθήσει τον σημερινό άνθρωπο να σταθεί όρθιος μπροστά σε μια πρωτοφανή κατάσταση αβεβαιότητας και συνεχούς μεταβλητότητας. Η οπτική μέσα από την οποία προσεγγίζει κανείς την αντιξοότητα είτε θα τον βοηθήσει να παραμείνει «όρθιος» και θετικά προσαρμόσιμος, είτε θα τον αποδυναμώσει.

Ακόμα και αν δεν το έχει κανείς εγγενώς αυτό το χαρακτηριστικό, υπάρχει η επιλογή να επιδιώξει να το καλλιεργήσει μέσα από την αλλαγή του τρόπου σκέψης και στάσης του απέναντι στον εαυτό του και τον κόσμο.

Η διατήρηση μιας στοιχειώδους ισορροπίας μέσα μας πέρα και πάνω από τις συνθήκες είναι ίσως η μόνη εναλλακτική που μας έχει απομείνει σε μια πραγματικότητα που συνεχώς ανατρέπει τα δεδομένα της…