Μέσα από το ελληνικό Προξενείο της Ρόδου- Σάββας Παυλίδης: Μια ιστορική μορφή στον απελευθερωτικό αγώνα των νησιών μας

Rodiaki NewsRoom

H αντιστασιακή του δράση και η εξορία στην Ιταλία

Γράφει ο Γιώργος Ζαχαριάδης
Δημοσιογράφος

Μια σημαντική προσωπικότητα του απελευθερωτικού αγώνα της Δωδεκανήσου υπήρξε και ο Σάββας Ιω. Παυλίδης.

Προερχόμενος από τη σπουδαία οικογένεια του πρώτου Έλληνα δημάρχου επί οθωμανικής κατοχής Σάββα Παυλίδη (ήταν ο παππούς του, περισσότερο γνωστός ως «Σάββας Εφέντης») είχε πλούσια αντιστασιακή δράση μαζί με άλλους επώνυμους και ανώνυμους Δωδεκανησίους κατά τη διάρκεια της ιταλικής κατοχής στη Ρόδο.

Όταν η Ιταλία κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Ελλάδος στις 28 Οκτωβρίου 1940, η πρώτη ενέργεια των κατακτητών ήταν να εισβάλουν στο ελληνικό Προξενείο (που βρίσκεται επί της οδού Ιωάννη Καζούλλη και θα χρησιμοποιηθεί τώρα για «αλλότριους σκοπούς») και να θέσουν υπό περιορισμό τον πρόξενο Γεώργιο Χριστοδούλου, επιτρέποντας μόνο στον υπάλληλο Φώτη Φαρμακίδη να εξέρχεται του κτηρίου για να φροντίζει για τη σίτιση των εγκλωβισμένων.

Ο εγκλεισμός και η ταλαιπωρία του προξένου και του προσωπικού, διήρκεσε περίπου έναν μήνα και περί τα τέλη του Νοεμβρίου οι Ιταλοί απέλασαν τον Γεώργιο Χριστοδούλου, ο οποίος κατέφυγε στη Σμύρνη και από το εκεί ελληνικό Προξενείο συνέχισε τη δράση του ενημερώνοντας το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών για τα όσα συνέβαιναν στα νησιά της Δωδεκανήσου.

Τότε ο Σάββας Παυλίδης ως ιδιοκτήτης του κτηρίου του Προξενείου, εγκαταστάθηκε σε αυτό μαζί τη σύζυγό του Ειρήνη και τον μόλις δύο χρόνων γιο του Γιάννη (Γιάγκο). Παρέμεινε πιστός στα ελληνικά ιδεώδη και συνέχισε τον αντιστασιακό του αγώνα μαζί με άλλους Δωδεκανησίους για περίπου τρία χρόνια.

Όμως για τη δράση του αυτή συνελήφθη από τους Ιταλούς μέσα στο κτήριο του Προξενείου στις 25 Μαρτίου του 1943 και καταδικάστηκε σε εκτοπισμό. Για τον ίδιο λόγο καταδικάστηκαν οι γιατροί αδελφοί Λάζαρος και Νικόλας Τηλιακού, ο δικηγόρος Γαβριήλ Χαρίτος, ο καθηγητής Εμμανουήλ Μπακίρης και άλλοι. Λίγες ημέρες πριν από την καταδίκη του η σύζυγός του έφερε στον κόσμο τον δεύτερο γιο τους, τον Ευάγγελο.

Μετά τη σύλληψη του Σάββα Παυλίδη, η σύζυγός του Ειρήνη μαζί με τα δύο μικρά παιδιά της αναγκάστηκε να μετακομίσει στην Αθήνα κοντά στην οικογένειά της.
Ο Σάββας Παυλίδης με πλοίο μεταφέρθηκε στον Πειραιά και κλείστηκε στις φυλακές Αβέρωφ. Στη συνέχεια με τρένο και μέσα από τα εμπόλεμα Βαλκάνια, οδηγήθηκε στη βόρεια Ιταλία και εκτοπίστηκε στο νησί Πόντσα, όπου εκεί πέρασε ένα μεγάλο μέρος της εξορίας του μαζί με τους αδελφούς Τηλιακού.

Παρέμεινε εκεί αρκετούς μήνες και μόλις έγινε το «αρμιστίτσιο» και ο πόλεμος μεταφέρθηκε στην Ιταλία, ο Σάββας Παυλίδης κατόρθωσε να δραπετεύσει από το νησί και να φτάσει στη Ρώμη, όπου παρέμεινε κρυμμένος με τη βοήθεια ιταλικών και ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων.

Παρέμεινε κρυμμένος μέχρι που οι Σύμμαχοι μπήκαν στη Ρώμη και με τη βοήθεια ελληνικών οργανώσεων κατόρθωσε να αποκτήσει πλαστή βεβαίωση ότι ήταν Έλληνας υπήκοος. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι αρχές βοηθούσαν για να φύγουν μόνο όσοι ήταν υπήκοοι συμμαχικών κρατών, αλλά οι Ροδίτες ως Ιταλοί υπήκοοι, δεν μπορούσαν να ταξιδέψουν.

Έτσι με την πλαστή ταυτότητα ο Σάββας Παυλίδης έφτασε στο Κάιρο, όπου ήρθε σε επαφή με την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση και εντάχθηκε στον στρατό. Στο Κάιρο είχε την τύχη να συναντήσει και τον πρώην πρόξενο της Ελλάδος στη Ρόδο Παππά, οποίος τον βοήθησε να επιστρέψει στην Αθήνα όταν απελευθερώθηκε η Ελλάδα και να συναντηθεί με την οικογένειά του.

Με το τέλος του πολέμου ο Σάββας Παυλίδης μαζί με τη σύζυγό του Ειρήνη και τα παιδιά τους Γιάννη και Ευάγγελο επέστρεψαν στη Ρόδο και εγκαταστάθηκαν στο ιστορικό σπίτι τους. Εργάστηκε ως δημόσιος υπάλληλος και είχε σημαντική πολιτική και κοινωνική δράση μέχρι το τέλος της ζωής του.

Είδε τα παιδιά του να μεγαλουργούν: τον Γιάννη (Γιάγκο) καθηγητή πανεπιστημίου στην Αμερική και τον Ευάγγελο σπουδαίο σκιτσογράφο που δυστυχώς πρόσφατα έφυγαν και οι δύο από τη ζωή!
Τιμήθηκε με το μετάλλιο εξαίρετων πράξεων στις 7 Μαρτίου 1948 από τον βασιλέα Παύλο.

1945. Σάββας Παυλίδης. Επιστροφή από Αίγυπτο Ο Σάββας Παυλίδης με στρατιωτική στολή

Το πλαστο έγγραφο με το οποίο ο Σάββας Παυλίδης μπόρεσε να ταξιδέψει ως Έλληνας από τη Ρώμη στο Κάιρο