Ηλίας Καραβόλιας: Τα αθέατα όρια του κόσμου

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Ηλίας Καραβόλιας

«Στεκόμαστε σήμερα στην άκρη ενός νέου συνόρου»

(J.F. Kennedy, 1962, για τη διαστημική εποχή)

Στο βιβλίο που παραθέτω του γεωγράφου Maxim Samson, εκδόθηκε το 2025, μαθαίνουμε ότι καθημερινά «διασχίζουμε διαρκώς αόρατες γραμμές, αόρατα σύνορα, σπάνια όμως τις αναγνωρίζουμε».

Μιλάει για περιπτώσεις αθέατων ορίων σε κόσμους που είναι έξω από την κανονικότητα του απλού κόσμου (από τους χούλιγκαν του Μπουένος Άιρες και τις συμμορίες στο Λος Άντζελες, μέχρι τη Ζώνη της Ελονοσίας στην υποσαχάρια Αφρική και την ποιότητα του αέρα στην Κίνα).

Η ύπαρξη αυτών των «νοερών γραμμών» είναι μια λεπτομερής εξερεύνηση «των κρυφών ορίων που διαμορφώνουν τον κόσμο», όπως έγραψε η Telegraph.

Αλλά εκτός από αυτές τις αθέατες, γκετοποιημένες περιοχές και ζώνες, εκτός από τη γεωγραφική διασπορά μικρόκοσμων άλλου τύπου και βίου πολλών συνανθρώπων (και άλλων «κανόνων» και «νόμων»), ο καπιταλισμός άρχισε να έχει πλέον πάρα πολλά αθέατα σύνορα μεταξύ των υπηκόων του.

Και μπορεί ο πρόεδρος JFK να μιλούσε πριν 63 χρόνια για το σύνορο του διαστήματος από τον πλανήτη μας, σίγουρα όμως δεν ήξερε τότε ότι κάποτε η αμερικανική συστημική ηγεμονία θα κατακτούσε και το σύνορο της λογικής, θα περνούσε το όριο της ανθρώπινης αντίληψης, θα υπερέβαινε αυτό το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα.

Οι αόρατες, λοιπόν, γεωγραφικές οικονομικές ζώνες που περιγράφει στο βιβλίο ο Samson είναι ουσιαστικά «το μέλλον» (ή μάλλον: ένας χάρτης από το μέλλον).

Η ανθρωπότητα χωρίζεται πλέον σε εμφανή τεταρτημόρια συγκέντρωσης ειδικών πληθυσμών, και λόγω των νομαδικών μεταναστευτικών ροών, αλλά και με βάση καθαρά την οικονομική τους θέση εκτός εδάφους: στο παγκόσμιο (ψηφιακό) χωριό της παραγωγής και της κατανάλωσης.

Η «νέα γεωγραφία» μοιάζει να φλερτάρει με εκείνη την άκρη του διαστημικού συνόρου που ανέφερε τότε ο Kennedy: γιατί είναι σήμερα «διαστημικές» οι ανισότητες, «διαστημικές» οι διαφορές πραγματικών - πλασματικών τιμών στα πάντα. Και είναι εντελώς «έξω-πλανητικές» οι διαφορές μεταξύ χρεωμένων και όσων συσσωρεύουν μανιακά, από τους πολλούς τα πολλά…

Ο κόσμος έγινε «γαλαξίας» με πλανήτες και δορυφόρους του, τις κοινωνίες και τα υποκείμενα.
Τα αληθινά αθέατα σύνορα της γης δεν είναι παρά οι κρυφές και ανομολόγητες ταξικές διαφορές που ολοένα και θεριεύουν, ενώ η θολή τους εικόνα σβήνει από τον νου.

Η τεχνολογία τρέχει και δυστυχώς ξεπερνάει με ορμή την οικονομία και την κοινωνία. Και η οικονομική επιστήμη που τη στηρίζει –υποτίθεται κοινωνική και ανθρωπιστική– είναι μια δυναμική, διανυσματική και όχι στατική επιστήμη. Έχει «στροφορμή» και πρώτα καταστρέφει, πριν δημιουργήσει νέο προϊόν, νέο πλούτο.

Τα σύνορα του κόσμου, λοιπόν, είναι χαραγμένα (και καλά κρυμμένα) στις δήθεν αναλλοίωτες θεωρίες και στα αξιώματα της οικονομικής επιστήμης, αφού αποτιμά και εκτοξεύει την (χρήσιμη, εννοείται, για τις κοινωνίες) καινοτομία και πρόοδο.
Αξιώματα όμως που, όσο και αν αντέχουν στον χρόνο, δεν είναι «απλά μαθηματικά» με γραφήματα και καμπύλες ισορροπίας ή προσδοκίας, με «αόρατα χέρια» και απατηλές σταθερές και δίκαιες δήθεν τιμές.

Και αυτό γιατί ο μόχθος εντός μας είναι πλέον επικράτεια αποικιοποίησης του βιοπολιτικού συστήματος — και εδώ, δυστυχώς, δεν υπάρχουν σύνορα, ούτε αθέατα ούτε ορατά.

Καλωδιωμένοι, υπήκοοι του 24/7, διαθέσιμοι στην υπηρεσία μιας χωροχρονικής τεχνο-ηγεμονίας, κατοικούμε σε ειδικές οικονομικές ζώνες, σε ψυχικά γκέτο μέσα μας.

Κατακερματίζουμε τη δική μας γεωγραφική ζώνη με μια νομισματική χαρτογράφηση, με ένα νοητικό λογιστήριο και ένα συναλλακτικό GPS για τα πάντα (κι ας μην το ομολογούμε).

Η ζωή έγινε αγορά και η κοινωνία μεταλλάχθηκε σε οικονομία. Οι περιοχές της ζούγκλας που περιγράφει στο βιβλίο του ο Samson (και το σύνορο του διαστήματος που ο Kennedy ήθελε να δείξει στους Αμερικανούς πριν έξι δεκαετίες) είναι σήμερα πραγματικότητα: «ζούγκλα η αγορά» λένε οι πάντες, ενώ αναφωνούν: «σε άλλο πλανήτη» ζουν οι πολύ λίγοι (ζάμπλουτοι) αυτού του κόσμου…