Cinematherapy: Η τέχνη του κινηματογράφου στην υπηρεσία της θεραπείας και ενδυνάμωσης γυναικών

Ελευθερία Πελλού

Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα εξάλειψης της βίας κατά των γυναικών, το Συμβουλευτικό Κέντρο Γυναικών του Δήμου Ρόδου και η Δημοτική Επιτροπή Ισότητας Ρόδου διοργανώνουν μια ξεχωριστή δράση για την υποστήριξη και την ευαισθητοποίηση γύρω από την έμφυλη βία.

Η εκδήλωση με τίτλο «CINEMATHERAPY – Ο κινηματογράφος ως μέσο εσωτερικής διεργασίας και αλληλεπίδρασης», που θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 25 Νοεμβρίου στο Δημοτικό Θέατρο Ρόδου, φέρνει κοντά την τέχνη του κινηματογράφου με την ψυχολογική υποστήριξη.

Μέσα από τη μοναδική μέθοδο του Cinematherapy, οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να βιώσουν μια διαφορετική προσέγγιση της συναισθηματικής επεξεργασίας, αναστοχασμού και ενδυνάμωσης.

Η κα. Ντενίς Νικολάκου, συνθετική ψυχοθεραπεύτρια (MSc Integrative Psychotherapy), με εξειδίκευση στην κινηματογραφοθεραπεία, επικεφαλής του Cinematherapy, σε συνέντευξή της στη «Ροδιακή» εξηγεί πώς αυτή η καινοτόμος μέθοδος χρησιμοποιεί τον κινηματογράφο ως εργαλείο αυτογνωσίας και ψυχολογικής υποστήριξης.

«Ο κινηματογράφος λειτουργεί ως καθρέφτης, ως ασφαλές πεδίο για να δει κανείς τον εαυτό του και να επεξεργαστεί τα συναισθήματά του, κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις γυναίκες που έχουν βιώσει βία», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Στη συνέντευξή της η κα Νικολάκου, αναλύει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η θεραπευτική αυτή τεχνική όταν εφαρμόζεται σε άτομα με ψυχολογικά τραύματα, και εξηγεί πώς το Cinematherapy προσαρμόζεται ειδικά στις ανάγκες των γυναικών που έχουν βιώσει έμφυλη βία.

Η ίδια μιλά επίσης για την εξέλιξη του Cinematherapy στην Ελλάδα και την προοπτική του ως εργαλείο πρόληψης και ενδυνάμωσης, που μπορεί να βρει χώρο σε σχολεία, κοινότητες και άλλες υποστηρικτικές δομές, προσφέροντας έναν νέο τρόπο να προσεγγίσουμε τις ψυχολογικές μας ανάγκες μέσω της τέχνης.

Γιατί όπως η κα Νικολάκου αναφέρει χαρακτηριστικά «η γλώσσα του κινηματογράφου είναι μια γλώσσα που ήδη μιλάμε από την παιδική μας ηλικία, κάθε μέρα, χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε»!

Cinematherapy είναι μια καινοτόμος θεραπευτική τεχνική. Ποιοι είναι οι βασικοί πυλώνες αυτής της μεθόδου;

Η Cinematherapy βασίζεται στην αξιοποίηση του κινηματογράφου ως εργαλείου αυτογνωσίας και ψυχολογικής ενδυνάμωσης. Οι βασικοί της πυλώνες είναι τρεις:

Ταύτιση και προβολή: Ο θεατής αναγνωρίζει στον ήρωα στοιχεία του εαυτού του, επιτρέποντας την ασφαλή «προβολή» συναισθημάτων και βιωμάτων, που στην καθημερινή ζωή μπορεί να δυσκολεύεται να εκφράσει.

Συναισθηματική ενεργοποίηση: Οι ταινίες έχουν τη δύναμη να προκαλούν έντονα συναισθήματα, τα οποία στη θεραπευτική διαδικασία γίνονται πηγή κατανόησης, σύνδεσης και απελευθέρωσης.

Τέλος, Αναστοχασμός και ενσωμάτωση: Μετά την προβολή, ο θεραπευόμενος μαζί με τον ειδικό ψυχικής υγείας επεξεργάζεται όσα ένιωσε και παρατήρησε. Μέσα από συζήτηση, ανάλυση σκηνών, χαρακτήρων και συμβολισμών οδηγείται σε νέες οπτικές λύσεις και προσωπική ανάπτυξη.

Με απλά λόγια, η Cinematherapy μετατρέπει μια ταινία σε καθρέφτη, σε συναισθηματικό «ασφαλές πεδίο» και τελικά σε ένα εργαλείο μεταμόρφωσης.

Κυρία Νικολάκου, η εκδήλωση στην οποία συμμετέχετε αφορά την παγκόσμια ημέρα εξάλειψης της βίας κατά των γυναικών και περιλαμβάνει μια παρουσίαση του Cinematherapy. Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε πώς ακριβώς θα χρησιμοποιηθεί ο κινηματογράφος σε αυτήν την εκδήλωση και τί περιμένει το κοινό από τη συμμετοχή του;

Στην εκδήλωση, ο κινηματογράφος θα χρησιμοποιηθεί ως ένα ζωντανό και άμεσο εργαλείο κατανόησης της εμπειρίας της έμφυλης βίας. Μέσα από επιλεγμένα αποσπάσματα ταινιών, θα αναδείξουμε δυναμικές σχέσεων, πρότυπα συμπεριφοράς και συναισθηματικές αντιδράσεις, που συχνά παραμένουν αόρατες στην καθημερινότητα. Το κοινό δεν θα παρακολουθήσει απλώς μία ταινία, αλλά θα συμμετέχει σε μια καθοδηγούμενη διαδικασία αναστοχασμού και συζήτησης, όπου θα εξερευνήσουμε όσα προκαλούν, θυμίζουν ή φωτίζουν οι εικόνες αυτές. Στόχος είναι να ενισχύσουμε την επίγνωση, την ενσυναίσθηση και την κατανόηση των μηχανισμών της βίας, ώστε κάθε συμμετέχων να φύγει με μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση και πρακτικά «εργαλεία» αναγνώρισης και υποστήριξης, είτε για τον εαυτό του είτε για ανθρώπους γύρω του.

Η διοργάνωση αυτή στοχεύει να προσφέρει υποστήριξη και ευαισθητοποίηση μέσω της τέχνης. Ποια είναι η σημασία του κινηματογράφου και του Cinematherapy ως εργαλείο ψυχολογικής υποστήριξης και επαναφοράς μετά από τραυματικές εμπειρίες, ειδικά για γυναίκες που έχουν υποστεί βία;

Ο κινηματογράφος, και ειδικότερα το Cinematherapy, λειτουργεί ως ένα ασφαλές και μη απειλητικό μέσο προσέγγισης δύσκολων εμπειριών, επειδή επιτρέπει στις γυναίκες που έχουν βιώσει βία να δουν στοιχεία της δικής τους ιστορίας μέσα από μια «απόσταση ασφαλείας». Μέσα από τους χαρακτήρες και τις αφηγήσεις, μπορούν να αναγνωρίσουν συναισθήματα, μοτίβα και ανάγκες, που ίσως οι ίδιες δυσκολεύονται να εκφράσουν, ενώ παράλληλα ενεργοποιείται η ενσυναίσθηση και η εσωτερική δύναμη. Το πιο σημαντικό μέρος της διαδικασίας είναι η καθοδηγούμενη επεξεργασία των σκηνών, που βοηθά στη σταδιακή αποφόρτιση, στην ονομασία του τραύματος και στη δημιουργία νέων, πιο υγιών νοημάτων γύρω από όσα έχουν βιώσει. Με αυτόν τον τρόπο, ο κινηματογράφος δεν προσφέρει απλώς ψυχολογική υποστήριξη, αλλά γίνεται μια γέφυρα επανασύνδεσης με τον εαυτό, την αυτοεκτίμηση και την ελπίδα για αποκατάσταση.

Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζετε, όταν εφαρμόζετε την τεχνική του Cinematherapy σε άτομα που έχουν βιώσει σοβαρά ψυχολογικά τραύματα; Υπάρχουν ειδικές προσαρμογές που γίνονται στην περίπτωση των γυναικών που έχουν βιώσει έμφυλη βία;

Όταν εφαρμόζουμε το Cinematherapy σε άτομα με σοβαρά ψυχολογικά τραύματα, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η αποφυγή αναβίωσης του τραύματος μέσα από σκηνές, που μπορεί να λειτουργήσουν ως πυροδοτικοί παράγοντες. Γι’ αυτό η επιλογή του υλικού γίνεται με απόλυτη προσοχή και πάντα με γνώμονα τη συναισθηματική ασφάλεια του ατόμου. Στην περίπτωση των γυναικών που έχουν βιώσει έμφυλη βία, η διαδικασία προσαρμόζεται ακόμη περισσότερο: χρησιμοποιούμε ήπιες, συμβολικές ή έμμεσες κινηματογραφικές αναφορές, δίνουμε χρόνο για σταδιακή επεξεργασία, και δημιουργούμε ένα πλαίσιο όπου η γυναίκα διατηρεί τον πλήρη έλεγχο του ρυθμού και του βάθους της συμμετοχής της. Στόχος δεν είναι η αναπαράσταση του τραύματος, αλλά η ενδυνάμωση, η ονομασία των συναισθημάτων και η ανάκτηση της εσωτερικής αίσθησης ασφάλειας.

Πώς μπορεί η τέχνη του κινηματογράφου να παίξει σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση της κοινωνίας και την πρόληψη της βίας;

Ο κινηματογράφος έχει μια μοναδική δύναμη: μπορεί να αφηγηθεί δύσκολες αλήθειες με τρόπο άμεσο, συναισθηματικό και βαθιά ανθρώπινο. Όταν μια ταινία παρουσιάζει ρεαλιστικά τις μορφές και τις συνέπειες της βίας, βοηθά το κοινό να αναγνωρίσει συμπεριφορές που συχνά κανονικοποιούνται ή μένουν αόρατες. Ταυτόχρονα, δημιουργεί χώρο για ενσυναίσθηση, όχι μέσα από θεωρία, αλλά μέσα από την εμπειρία ταύτισης με τους χαρακτήρες. Έτσι, ο κινηματογράφος γίνεται ένας ισχυρός μηχανισμός κοινωνικής ευαισθητοποίησης, γιατί ανοίγει συζητήσεις, σπάει στερεότυπα, φωτίζει τους μηχανισμούς της έμφυλης βίας και τελικά συμβάλλει στην πρόληψη, καλλιεργώντας μια πιο ενημερωμένη, υποστηρικτική και ενεργή κοινωνική στάση.

Με δεδομένο ότι η εκδήλωση αυτή εντάσσεται στις δράσεις της Δημοτικής Επιτροπής Ισότητας Ρόδου, πώς βλέπετε την υποστήριξη αυτών των πρωτοβουλιών από την τοπική κοινωνία και ποιες είναι οι προοπτικές για τη συνέχιση τέτοιων δράσεων στην περιοχή;

Στη Ρόδο βλέπουμε ολοένα και μεγαλύτερη αποδοχή και συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας σε δράσεις που αφορούν την ισότητα και την πρόληψη της έμφυλης βίας, κάτι που δείχνει ότι υπάρχει πραγματική ανάγκη αλλά και διάθεση για αλλαγή. Η στήριξη της Δημοτικής Επιτροπής Ισότητας είναι καθοριστική, καθώς δημιουργεί ένα σταθερό πλαίσιο, μέσα στο οποίο τέτοιες πρωτοβουλίες μπορούν να αναπτυχθούν και να έχουν ουσιαστικό αντίκτυπο. Η προοπτική για συνέχιση και ενίσχυση αυτών των δράσεων είναι ιδιαίτερα θετική, γιατί όσο περισσότερο ανοιχτά μιλάμε για τα ζητήματα της βίας και της ισότητας, τόσο πιο έτοιμη γίνεται η κοινότητα να συμμετέχει, να εκπαιδευτεί και να λειτουργήσει υποστηρικτικά. Η Ρόδος έχει όλες τις δυνατότητες να αποτελέσει παράδειγμα για το πώς η συνεργασία φορέων, ειδικών και πολιτών μπορεί να μετατραπεί σε πραγματική κοινωνική αλλαγή.

Ποιες είναι οι ευρύτερες φιλοδοξίες σας για την εξέλιξη του Cinematherapy στην Ελλάδα;

Πολύ ωραία ερώτηση και σας ευχαριστώ που την θέτετε. Οι φιλοδοξίες μου για την εξέλιξη του Cinematherapy στην Ελλάδα είναι βαθιές και πολύ προσωπικές, ιδιαίτερα επειδή το πρόγραμμα αυτό έχει ήδη ταξιδέψει σε πολλές χώρες του εξωτερικού, όπου έχει γνωρίσει σημαντική αναγνώριση μέσα από κοινωνικές και πολιτιστικές δράσεις. Θα ήθελα αυτή η διεθνής εμπειρία μου να μεταφερθεί ουσιαστικά και στη χώρα μας, ώστε το Cinematherapy να γίνει ένα εργαλείο, που οι άνθρωποι δεν θα το συναντούν μόνο μέσα σε θεραπευτικά πλαίσια, αλλά θα το ενσωματώνουν στη ζωή τους, ως έναν τρόπο να κατανοούν τις εσωτερικές τους συγκρούσεις και τα συναισθήματά τους.

Από τα πρώτα μας χρόνια μεγαλώνουμε μέσα σε εικόνες, ταινίες, μουσικά βίντεο, τηλεοπτικά προγράμματα, σειρές, και σήμερα πια, ίσως περισσότερο από ποτέ, μέσα από τις κινητές μας συσκευές και τις αμέτρητες ώρες οπτικοακουστικής έκθεσης που αυτές συνεπάγονται. Εκτιθέμεθα έτσι κι αλλιώς, καθημερινά, σε έναν τεράστιο όγκο υλικού. Η προσωπική μου φιλοδοξία είναι να βοηθήσω, ώστε αυτή η έκθεση να γίνει πιο συνειδητή, πιο ποιοτική, με ένα εσωτερικό «κριτήριο» που να μας επιτρέπει να αξιολογούμε όσα βλέπουμε και να τα χρησιμοποιούμε προς όφελος της ψυχικής μας υγείας, όχι απλώς ως παθητικοί δέκτες, αλλά ως ενεργοί παρατηρητές του εαυτού μας.

Η φιλοδοξία μου λοιπόν, είναι το Cinematherapy να αποκτήσει μόνιμα χώρο σε σχολεία, σε κοινότητες, σε δομές υποστήριξης, να γίνεται μέρος της εκπαίδευσης, της πρόληψης και της ενδυνάμωσης. Να βοηθά τους ανθρώπους να μιλούν πιο ανοιχτά, πιο ειλικρινά και πιο τρυφερά για όσα δυσκολεύονται. Και τελικά, να γίνει ένα εργαλείο που να μας αγγίζει όλους, γιατί η γλώσσα του κινηματογράφου είναι μια γλώσσα που ήδη μιλάμε από την παιδική μας ηλικία, κάθε μέρα, χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε.