Σωτήρης Ντάλης: Η Συρία και τα νέα γεωπολιτικά δεδομένα

Rodiaki NewsRoom

Πριν δέκα ημέρες, στη Συρία, όλοι πολεμούσαν εναντίον όλων. Οι Ρώσοι βομβάρδιζαν τους ισλαμιστές αντάρτες που υποστηρίζει η Τουρκία και οι Αμερικανοί χτυπούσαν τις ιρακινές φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές, οι οποίες στήριζαν τον στρατό του Άσαντ.

Γράφει ο Σωτήρης Ντάλης*

Είχε προηγηθεί η γαλλοαμερικανική πρωτοβουλία για την κατάπαυση των εχθροπραξιών του Ισραήλ με την φιλοϊρανική οργάνωση Χεζμπολάχ του Λιβάνου, σε μια προσπάθεια για να κλείσει η διάχυση του πολέμου της Γάζας στην ευρύτερη περιοχή. Η συμφωνία αυτή ήταν το κρίσιμο «καμπανάκι» για το μέλλον του καθεστώτος Άσαντ. Δίνει πλέον τη δυνατότητα στο Ισραήλ να εστιάσει περισσότερο στην «ιρανική απειλή».

Από την πλευρά των δυο διαμεσολαβητών, ο πρόεδρος Μακρόν παρουσιάζοντας στις 26 Νοεμβρίου τη συμφωνία εκεχειρίας, μιλώντας και εκ μέρους του προέδρου Μπάιντεν, είχε πει πως με το «σχέδιο αυτό μπαίνουν τα θεμέλια για μια επιστροφή στην ηρεμία». Υπάρχει άραγε «δυνατότητα για ειρήνη διαρκείας μεταξύ Ισραηλινών και Αράβων» για την οποία μίλησε ο πρόεδρος Μπάιντεν; Ο χρόνος θα δείξει.

Όμως, είναι πλέον γεγονός πως έχουμε «μια νέα πολιτική και διπλωματική πραγματικότητα στη Συρία» για την οποία μίλησε ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αμέσως μετά την κατάρρευση τους καθεστώτος Άσαντ, κατηγορώντας τον Άσαντ επειδή δεν άδραξε «το χέρι που της έτεινε η Τουρκία», σχετικά με τον επαναπατρισμό ενός μέρους των 3 εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων που ζουν σε τουρκικό έδαφος.

Ο κομβικός ρόλος της Τουρκίας στις εξελίξεις της Συρίας δεν είναι σημερινός. Ήδη το 2020, η Τουρκία είχε εκπροσωπήσει τη συριακή αντιπολίτευση στις διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία, οι οποίες οδήγησαν τελικά σε μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός.

Η απομάκρυνση του Άσαντ ενισχύει την περιφερειακή θέση της Τουρκίας και θα επιχειρήσει να περιορίσει τον ρόλο των Κούρδων, οι οποίοι ελέγχουν τις περιοχές στα βορειοανατολικά της Συρίας, εκμεταλλευόμενη και το «μήνυμα» του Ντόναλντ Τραμπ, ότι «αυτός ο πόλεμος δεν είναι δικός μας». Μέχρι πρόσφατα οι κούρδοι της περιοχής γύρω από τη Ράκα και το Ντέιρ ελ Ζορ στα βορειανατολικά, μαζί με τη διεθνή δύναμη αλλά και τους αμερικανούς πολεμούσαν τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους (ISIS).

Η επόμενη κίνηση της Τουρκίας θα είναι να επιδιώξει τον επαναπατρισμό των Σύρων προσφύγων που είναι 3-4 εκατομμύρια στο τουρκικό έδαφος. Επίσης, θα αναζητήσει όχι μόνο ένα ρόλο διαμεσολαβητή αλλά και διακριτικού πρωταγωνιστή για την επόμενη μέρα της Συρίας.

Όσο για τους δυο συμμάχους του Άσαντ, το Ιράν (ο μεγάλος χαμένος) και τη Ρωσία, η αδράνειά τους, ή η αδυναμία τους διευκόλυνε την προέλαση των ανταρτών σε όλη τη Συρία. Προφανώς το καθεστώς Πούτιν θα επιχειρήσει να διασώσει τις ρωσικές βάσεις και θα συνομιλεί ήδη με τις ομάδες της αντιπολίτευσης που έδιωξαν τον Άσαντ.

Σε αυτή την κομβική γεωστρατηγική στιγμή το Ισραήλ δεν έχασε χρόνο. Βομβάρδισε ερευνητικό κέντρο στη Δαμασκό, το οποίο χρησιμοποιούσε το Ιράν για την ανάπτυξη πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς, όπως και στρατιωτικές υπηρεσίες πληροφοριών σε κτιριακό συγκρότημα της Δαμασκού. Επίσης, ισραηλινά στρατεύματα θα αναπτυχθούν στην ουδέτερη ζώνη που υπάρχει στα σύνορα με τη Συρία, πέρα από τα κατεχόμενα Υψώματα του Γκολάν.

Μεγάλο ερωτηματικό είναι η στάση που θα κρατήσει η κυβέρνηση Τραμπ από τις 20 Ιανουαρίου. Θα παραμείνει ή θα φύγει από τη Συρία. Αν φύγει, θα δώσει ρόλο στην Τουρκία; Ή μήπως δώσει τον έλεγχο στο βορρά της Συρίας στους κούρδους τους οποίους υποστηρίζει ο Γουόλτς, ο νέος επικεφαλής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και στο νότο της χώρας στο Ισραήλ.

Η Συρία επηρεάζει όλη τη Μέση Ανατολή αλλά και την Ευρώπη. Η «αστραπιαία» προέλαση των ανταρτών και η απότομη και μάλλον αθόρυβη πτώση του καθεστώτος Άσαντ, άλλαξε τα γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά δεδομένα στην περιοχή.

Η εξελίξεις των τελευταίων ημερών είναι σίγουρα αρνητικές για το Ιράν και τη Ρωσία. Είναι σίγουρα καλές για τη Δύση; Πάντως, αν ψάχνουμε με τα μάτια των Δυτικών αξιών να βρούμε τους καλούς της υπόθεσης μάλλον θα απογοητευτούμε.

*Ο Σωτήρης Ντάλης είναι αν. καθηγητής διεθνών σχέσεων και ευρωπαϊκής ενοποίησης, Πρόεδρος του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών: Αρχαιολογία, Γλωσσολογία, Διεθνείς Σχέσεις στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Πρόσφατα επιμελήθηκε την ελληνική έκδοση του «Παγκόσμιου Γεωπολιτικού Άτλαντα» (εκδ. Πεδίο)