Χαμένες Πατρίδες: Η Παναγία η Καμαριανή

Rodiaki NewsRoom

Της Ευαγγελίας Γ. Καμμά

Από των αρχαιοτάτων χρόνων τα Μικρασιατικά παράλια και τα απέναντι Αιγαιοπελαγίτικα νησιά κατοικούνταν από Έλληνες. Ακόμη και μέχρι τη Μικρασιατική καταστροφή το 1922, τα παράλια της Μικράς Ασίας, με κέντρο την Σμύρνη, εθεωρούντο ελληνική περιοχή. Στον Δωδεκανησιακό αυλόγυρο τα παράλια της Καρίας ήσαν η φυσική, οικονομική και πολιτιστική προέκταση της Δωδεκανήσου.

Ιδιαίτερα στην περιοχή της Σύμης τα παράλια του κόλπου της Δωρίδος, που αρχίζει από τον κάβο Κριό (τουρκικά Resadiye) και τελειώνει στην χερσόνησο Αλωπό (τ. Bozburun), αποτελούν τα άμεσα φυσικά όρια της Σύμης. Όλη αυτή η περιοχή είχε την Σύμη σαν αστικό, εμπορικό, ναυτιλιακό, μορφωτικό και πολιτιστικό κέντρο.

Η Σύμη αποτελούσε την μητρόπολη και ο κόλπος με τα παράλιά του ήσαν ο φυσικός και γεωργικός της πνεύμονας. Εκεί έμεναν πολλοί Συμιακοί μόνιμα ή εποχιακά που καλλιεργούσαν ή εκμεταλεύονταν τα κτήματά τους και τις άλλες τους περιουσίες.

Ακόμη και σήμερα πολλοί Συμιακοί και άλλοι Δωδεκανήσιοι αναφέρονται σε προγονικά τους κτήματα που είχαν στην Ανατολή, όπως ήταν γνωστή η Μικρά Ασία.

Η Σύμη βρίσκεται στην είσοδο και δεσπόζει του κόλπου της Δωρίδος που προαναφέραμε, και τον οποίο οι Τούρκοι έχουν μετονομάσει Hisaronu. Μέσα στον κόλπο της Δωρίδος υπάρχουν τρεις άλλοι μικρότεροι κόλποι.

Η Σύμη στην είσοδο του Δωρικού κόλπου. Ανατολικά της Συμής (δεξιά) επί της Μικρασιατικής ακτής ο κόλπος της Σύμης. Βόρεια Ανατολικά ο κόλπος της Ρένας. Μπαίνοντας στον κόλπο της Ρένας, ένα από τα νησάκια που διακρίνονται (δεξιά) είναι το Καμάρι

Ανατολικά της Σύμης ευρίσκεται ο κόλπος της Σύμης που στα Τουρκικά λέγεται Sombeki, έτσι αποκαλούν και την Σύμη οι Τούρκοι. Βόρεια-ανατολικά της Σύμης βρίσκεται ο κόλπος της Ρένας που είναι και ο σπουδαιότερος, εδώ οι Τούρκοι διατήρησαν την αρχαία ονομασία και αποκαλούν την αρχαία πόλη, Erine. Βόρειο-δυτικά της Σύμης βρίσκεται ο κόλπος της Σταδιάς, που οι Τούρκοι τον έχουν μετονομάσει σε Datca.

Όταν ο Σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής ήλθε να καταλάβει την Ρόδο το 1522 μ.Χ., ήλθε και στρατοπέδευσε στην Ρένα και στον Μαρμαρά που βρίσκονται στη δυτική και ανατολική αντίστοιχα μεριά της χερσονήσου Αλωπού. Μόλις οι Συμιακοί έμαθαν για την πανίσχυρη στρατειά του Σουλεϊμάν, παράτησαν τους Φράγκους που κατείχαν το νησί και ήλθαν να δηλώσουν υποταγή.

Ο Σουλεϊμάν τους έδωσε ένα "Χάττι Χουμαγιού" που μ' αυτό μπορούσαν να ζήσουν ελεύθεροι, έπρεπε όμως να καταβάλλουν ένα ορισμένο φόρο στην κυβέρνηση και να στέλνουν ένα αριθμό εκλεκτών σφουγγαριών στο παλάτι. Τους παραχώρησε και δέκα νησάκια (Πατελίνα, Αγία Βαρβάρα, Καμάρι, Λουμπουνιά, το Μακρονήσι της Χασκάς, Καλογέρου, Αυλάκια, Κολιαλονήσι, Ελέσας και τα Ψαρά του κυρ Βασίλη), που βρίσκονται κοντά στην Μικρασιατική ακτή έναντι χρηματικής καταβολής 60 γροσίων το χρόνο στο Ιμαρέττι της Ροδου.

Το Καμάρι είναι ένα από τα νησάκια που βρίσκονται μέσα στον κόλπο της Ρένας. Προς το τέλος του προπερασμένου αιώνα ο έμπορος της Σύμης Πέτρος Κατσιμπρής, είχε αρκετά κτήματα πάνω στο Καμάρι, που άλλα είχε κληρονομήσει και άλλα είχε αγοράσει. Όσα άλλα κτήματα πάνω στο νησί δεν ήταν δικά του, τα είχε ενοικιάσει από τους ιδιοκτήτες τους. Όλο το νησί καλλιεργείτο από την οικογένειά του και τους συγγενείς του Πέτρου Κατσιμπρή.

Είχε φτιάξει και μερικά σπίτια στα οποία έμενε η οικογένειά του με τους συγγενείς του και το εποχιακό προσωπικό. Επειδή το νησί ήταν μικρό και δεν είχε τρεχούμενο νερό, είχε ανοίξει πηγάδι για τις ανάγκες του νησιού. Στην γύρω περιοχή και σε μικρή απόσταση από το Καμάρι ζούσαν και άλλοι Συμιακοί όπως και πολλοί άλλοι Έλληνες με μετόχια.

Η Παναγία η Καμαριανή με τα άλλα κτίσματα και τους προσκυνητές γύρω στο 1900

Μεταξύ των άλλων, ο Πετρος Κατσιμπρής έκτισε στο νησάκι κι ένα μοναστήρι. Ήταν αρκετά μεγάλο και με το καιρό έκτισε και μερικά κελιά για να μένουν οι προσκηνητές. Για το κτίσιμο του μοναστηριού και των κελιών έφερε μαστόρους από την Σύμη, πολλοί από τους οποίους ήσαν Καρπάθιοι από την Όλυμπο που κατοικούσαν στην συνοικία των Μύλων.

Το μοναστήρι βρισκόταν κτισμένο στην πλαγιά ενός λόφου και σε μικρή απόσταση από την θάλασσα. Υπήρχε μια μικρή προβλήτα για να πλευρίζουν βάρκες και μικρά καΐκια. Ένας πλακόστρωτος δρόμος οδηγούσε από την προβλήτα προς το μοναστήρι.

Ένας ψηλός αυλότοιχος περιέβαλε το μοναστήρι που βρισκόταν στο βάθος της τοιχογυρισμένης περιοχής, τα κελιά και ένα δυόροφο κτίριο που βρισκόταν στην αριστερή μεριά μόλις περνούσες τον αυλότοιχο.

Για να μπεις στον αυλότοιχο έπρεπε να περάσεις από μια πύλη που έκλεινε με μια βαριά ξύλινη πόρτα ενισχυμένη με σίδερο. Στον ευρύχωρο χώρο που υπήρχε μεταξύ των κελιών και του μοναστηριού ήσαν φυτεμένα αρκετά δένδρα.

Το μοναστήρι ήτο αφιερωμένο στην Παναγία και γιόρταζε στις 15 Αυγούστου, γιατί το καλοκαίρι έμεναν αρκετοί Συμιακοί στο Καμάρι. Με το καιρό το μοναστήρι έμεινε γνωστό ως η Παναγία η Καμαριανή, από το όνομα του νησιού. Στην γιορτή του μοναστηριού, ο Κατσιμπρής έφερνε παπά από την Σύμη για να λειτουργήσει.

Ερχόταν με την οικογένεια του, τους συγγενείς και τους φίλους του με καΐκι που νοίκιαζε. Ερχόντουσαν εξ ιδίων και άλλοι Συμιακοί για να προσκυνήσουν, γιατί γινόταν μεγάλο πανηγύρι με φαγητό και χορό. Μ' αυτούς που ερχόντουσαν από την Σύμη ήταν και αυτοί που έμεναν στο Καμάρι και στην γύρω περιοχή.

Το μοναστήρι λειτουργήθηκε για τελευταία φορά το 1926, από τότε το απαγόρευσαν οι Τούρκοι. Αμέσως μετά ο Θεόδωρος Μακρόπουλος (γαμπρός του Κατσιμπρή) φρόντισε και έφερε την εικόνα της Παναγίας στην Σύμη και την τοποθέτησε στην εκκλησία της Φανερωμένης. Μετά το 1926, κάθε χρόνια και για αρκετά χρόνια, στις 15 Αυγούστου, σε μια από τις ενοριακές εκκλησίες της Σύμης, γιορταζόταν η γιορτή της Παναγίας της Καμαριανής.

Η παράδοση της Παναγίας της Καμαριανής έμεινε βαθιά χαραγμένη στην οικογένεια και στους απογόνους του Πέτρου Κατσιμπρή. Προς τιμή της Παναγίας ο Πέτρος Κατσιμπρής ονόμασε Καμάρι μια από τις κόρες του. Επίσης η άλλη του κόρη Σουλτάνα Θεοδώρου Μακροπούλου, για τον ίδιο λόγο, έδωσε το όνομα Καμάρι σε μια από τις κόρες της.

Μετά από τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο πήγε στο μοναστήρι για τελευταία φορά ο Θεόδωρος Μακρόπουλος και έφερε στην Σύμη μια μικρή εικόνα της Παναγίας, η οποία αποτελεί οικογενειακό κειμήλιο. Είναι πολύ παλιά και μάλλον προϋπήρχε του μοναστηριού.

Το Καμάρι σήμερα, με την εκκλησία και τα άλλα κτίσματα κατεστραμένα

Το καλοκαίρι του 1989, αν και σε μεγάλη ηλικία, επισκέπτηκαν το μοναστήρι τα τέκνα του Πέτρου Κατσιμπρή, Ελένη που έμενε στην Σύμη, Αγάπιος και Θεολογία που έμεναν στο Χαϊδάρι και Καμάρι που έμενε στην Ρόδο. Βρήκαν τα κελιά γκρεμισμένα και τα άλλα κτίρια ερειπωμένα. Το μοναστήρι ακόμα έστεκε αλλά χωρίς εικόνες και ιερά σκεύη. Βλέποντας και αναπολώντας περασμένα μεγαλεία, δάκρυσε η καρδιά τους.

Κάτι ανάλογο με την Παναγία την Καμαριανή συνέβει και με μια άλλη εκκλησία. Στην χερσόνησο Αλωπό, εκεί που βρισκόντουσαν τα αρχαία Λώρυμα, υπήρχαν τα Καράμακα, ένα γεωργικοκτηνοτροφικό χωριό στο οποίο κατοικούσαν Συμιακοί. Μετά από την Μικρασιατική καταστροφή αναγκαστήκαν και αυτοί να εγκαταλείψουν το χωριό τους και φρόντισαν να φέρουν μαζί τους στην Σύμη την εικόνα της Παναγίας της εκκλησία του χωριού τους και την τοποθέτησαν κι αυτήν στην Παναγία τη Χαρητομένη.

Τις περισσότερες πληροφορίες για την συγγραφή του άρθρου μου έδωσε η αείμνηστη θεία μου Ελένη Τσαβαρή, κόρη του Πέτρου Κατσιμπρή, που παρά την ηλικία της είχε διαυγή τη μνήμη της. Ο Πέτρος Κατσιμπρής ήταν παππούς μου, πατέρας της αείμνηστης μητέρας μου Σουλτάνας Μακροπούλου, στην μνήμη της οποίας αφιερώνω το παρόν.