Δημιουργικότητα και καινοτομία στο Σχολείο και την κοινωνία (της Γιώτας Ξανθάκου)

Γράφει ο αρχιτέκτονας μηχανικός Αγαπητός Ξάνθης Όταν η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου Γιώτα Ξανθάκου, μου ενεχυρίασε το βιβλίο της «Δημιουργικότητα και Καινοτομία στο Σχολείο και την Κοινωνία» προσπάθησα να μαντέψω την αιτία και το κίνητρο. Με τις πρώτες σελίδες ανάγνωσης αντιλήφτηκα το γιατί. Ένα βιβλίο της σύγχρονης εποχής με δομημένο κείμενο, απέραντη δημιουργικότητα και ανάταση ψυχής. Ένας από τους πρώτους ορισμούς που δόθηκαν για την δημιουργικότητα φέρει την πατρότητα του Guilford (1950): « Η δημιουργικότητα καλύπτει τις πιο χαρακτηριστικές ικανότητες των δημιουργικών ατόμων, που καθορίζουν την πιθανότητα για να ένα άτομο να εκφράσει μια δημιουργική συμπεριφορά, η οποία να εκδηλώνεται με εφευρετικότητα, σύνθεση και σχεδιασμό», αναφέρει η συγγραφέας. Για να προσθέσει παρακάτω «Στην συμφιλίωση του παλαιού με το νέο δεν υπάρχει από ¨μηχανής θεός¨ να εγγυηθεί το τέλειο και το τετελεσμένο. Το ζητούμενο του μέλλοντος, ο δημιουργικός πολίτης φαίνεται να διαμορφώνεται μέσα από στοιχεία αυτοπραγμάτωσης, ελευθερίας και ασφάλειας. Το περιβάλλον διαδραματίζει αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση του δημιουργικού ατόμου. Η αποκλίνουσα σκέψη, χαρακτηριστικό του δημιουργικού ατόμου, αναζητάει την νοητική διεργασία που αποσκοπεί στην αναζήτηση πολλών πιθανών λύσεων μέσα από την φαντασία, έμπνευση, διαίσθηση, δημιουργία ιδεών». Όλα αυτά προσπάθησα να τα παραλληλίσω με τις σημερινές συνθήκες. Πράγματι σε μια γκρίζα περίοδο, σε μια περιδίνηση της χώρας η δημιουργικότητα (creativity) αποτελεί το αναγκαίο καύσιμο της απογείωσης. Η χώρα κουρασμένη από την οικονομική δυσχέρεια που την έχει πλήξει τα τελευταία χρόνια, προσπαθεί να ορθοποδήσει και πάλι. Το να γονατίζει είναι ήττα μιας μάχης, το να ξανασηκώνεσαι είναι μια νίκη ενός πολέμου. Η χώρα μας έχει ιεραρχηθεί μεταξύ των χωρών με το μικρότερο βαθμό δημιουργικότητας στον εργασιακό χώρο. Για να ανταποκριθούμε καλύτερα στα τρέχοντα προβλήματα, γράφει η συγγραφέας, χρειαζόμαστε παιδεία, ευελιξία και άμεση «τοπική» δημοκρατία, υπό την έννοια της συστράτευσης. Δεν μπορούμε να λειτουργούμε αποσπασματικά και ασυντόνιστα, η απαίτηση των καιρών είναι η σύνθεση και το consensus. Η Ευρώπη έχει παραδοθεί σε μια ανελέητη κρίση θεσμών και οικονομίας, που ταράσσει συθέμελα όλο το πολιτικό μόρφωμά της. Οι απανωτές επιθέσεις των αγορών και του κεφαλαίου την έχουν καταστήσει αδύναμη να ρυθμίσει την τύχη της, αφήνοντας τις χώρες του νότου σε μια ανελέητη ανισορροπία, κτυπώντας το κοινωνικό κράτος, βασικός πυλώνας κοινωνικής συνοχής. Η δημιουργικότητα έχει μετατραπεί σε χρήμα και εκμετάλλευση με άγνωστες συνέπειες για το μέλλον της Ευρώπης. Η φαντασία έχει γίνει ρύθμιση, η καινοτομία σε ορθολογισμό, η ευαισθησία σε τακτοποίηση, η πρωτοτυπία σε τυπικότητα, η σύνθεση σε απόφαση του ενός, το δημιουργικό προϊόν σε χρηματιστηριακή θυρίδα. Συνεπώς η (ξαν)ανακάλυψη της δημιουργικότητας μπορεί να επέλθει μόνο μέσα από την παιδεία και την καλλιέργεια γνώσης. Ο Pasteur συνήθιζε να λέει ότι «η τύχη ευνοεί την προπαρασκευασμένη σκέψη». Είναι μια διαδικασία που καταλήγει στην παραγωγή έργου-προϊόντος καινούργιου και ταυτόχρονα κατάλληλου, αποδεκτού ως χρήσιμο ή ικανοποιητικού από άτομο ή την ομάδα σε κάποια χρονική περίοδο. Αλλά και η συνοδευτική έρευνα του βιβλίου σ΄ ένα πλήθος 836 τελειόφοιτων φοιτητών, η οποία αφορά τη διερεύνηση της σχέσης/θέσης της καινοτομίας κατά τον σχεδιασμό της επαγγελματικής καριέρας των τελειοφοίτων Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, πιστοποιεί ότι η δημιουργικότητα και η καινοτομία συνιστούν προτεραιότητα στη διαχείριση κρίσεων στις υπερσύγχρονες, πολυσύνθετες, δυσανάγνωστες κοινωνίες με τους νέους να σχεδιάσουν και να επινοήσουν την επαγγελματική τους διαδρομή στη βάση της καινοτομίας ως κάτι νέο που εξάγεται μέσα από την καλλιέργεια μάθησης με ολιστική πρόσληψη στοιχείων πραγματικότητας. Αυτή η χρονική περίοδος είναι ιδανική για μια δημιουργική ώθηση για όλους μας αναδύοντας την καινοτομία. Ξεκινώντας από τους εαυτούς μας μπορούμε να κάνουμε το πρώτο βήμα για να ακολουθήσει η μεγάλη πορεία προς τα εμπρός. Μπορούμε να στιγματίσουμε την 17η Ιουνίου ως μια δημιουργική αφετηρία, ανοίγοντας ορίζοντες, παράθυρα ελπίδας και θετικής σκέψης. Η δημιουργική σκέψη είναι πολυδρομική, γράφει η κ.Ξανθάκου. Γιατί, ο άνθρωπος μπορεί να κτίσει το μέλλον του όχι στα στενά όρια του εαυτού του, αλλά μέσα από μια συνεχή διεργασία όλων των συνιστωσών της ανθρώπινης σκέψης, με την αρωγή των κατάλληλων μεθόδων, εργαλείων, στρατηγικών και τεχνικών. Το ταξίδι για την Ιθάκη είναι δύσκολο, όμως είναι το χέρι μας να το πραγματοποιήσουμε με οδηγό τη δημιουργική μας σκέψη, το φιλότιμο και την λεβεντιά μας… Υ.Σ. Ευχαριστώ, την αναπληρώτρια καθηγήτρια του Πανεπιστήμιου Αιγαίου Γιώτα Ξανθάκου για την πνευματική προίκα που μας χάρισε και μας έκανε κοινωνούς μιας αξίας, που μέχρι χθες δεν την υπολογίζαμε στην πνευματική φαρέτρα μας.