Ο ΦΟΥΡΝΟΣ ΤΩΝ ΑΠΟΛΛΩΝΩΝ: Γεύσεις από την Ιστορία

Στο μυαλό των περισσότερων, η Αρχαία Ελλάδα είναι συνδεδεμένη με το απόγειο του πολιτισμού της στον 4ο αιώνα π.Χ. όταν ο ελληνικός πολιτισμός κυριαρχούσε στη Μεσόγειο. Όμως σ’ένα πρόσφατο ταξίδι στη Ρόδο, άκουσα για ένα φούρνο σ’ένα μικρό αγροτικό χωριό που φτιάχνει ψωμί και γλυκά που αναφέρονταν στην Ιλιάδα, και θέλησα να το επισκεφτώ. Ήταν μια σύνδεση με την Ιστορία πιο γλυκιά από οποιαδήποτε επίσκεψη στην Ακρόπολη της Αθήνας. Η συνέχιση της ιστορίας ήταν το κίνητρο των 9 ιδιοκτητριών του φούρνου των Απολλώνων. Η ιστορία όμως που ήθελαν να συνεχιστεί ήταν πιό πρόσφατη. Ηταν οι συνταγές που περνούσαν από μάνα σε κόρη για τα παραδοσιακά φαγητά που ετοίμαζαν οι γιαγιάδες. Τα διάφορα είδη ψωμιού, παξιμαδιών, κουλουριών, και κάθε είδους γλυκισμάτων ετοιμάζονται βάσει συνταγών από τα περασμένα. Δεν είναι εύκολο να χρησιμοποιείς συνταγές που δεν υπάρχουν σε κανένα βιβλίο μαγειρικής και χρησιμοποιούνταν στα σπίτια για τη διατροφή της οικογένειας. Ακόμα πιο δύσκολο ήταν το θέμα της δοσολογίας και μετρησης. Οι δόσεις των υλικών και οι μέθοδοι παρασκευής δεν ήταν γραμμένες πουθενά. «Μια χούφτα αλεύρι» έπρεπε να μεταφραστεί σε γραμμάρια, «λίγο μέλι» σε 2 κουταλάκια και πάει λέγοντας. Υπήρχαν και άλλα θέματα. Όταν δύο γυναίκες είχαν διαφορετικές συνταγές για το ίδιο πράγμα, ο συνεταιρισμός ήταν αναγκασμένος να πάρει κάτι από τη μία και κάτι από την άλλη και να καταλήξει κάπου που άρεσε σε όλες για να αποφύγει πιθανές προστριβές. Σε μερικές περιπτώσεις κάποιες δεν ήθελαν να μοιραστούν τις συνταγές τους. Έψηναν το ψωμί ή τα κουλούρια κρυφά και δεν αποκάλυπταν όλα τα υλικά τους. Τελικά τα θέματα αυτά ξεπεράστηκαν και οι συνταγές είναι καταγραμμένες και διαθέσιμες και στις 9 ιδιοκτήτριες που τις έχουν πεισματικά φυλαγμένες από το ευρύ κοινό. Νέα εμπόδια όμως παρουσιάστηκαν. Από τη φύση τους, οι παλιές συνταγές απαιτούν πολλή δουλειά και δεν επηρεάζονται από την συγχρονη τεχνολογία. Το ψωμί για παράδειγμα χρειάζεται μια ολονύκτια προετοιμασία που περιλαμβάνει την ανάμιξη αλευριού με σπιτίσια μαγιά. Την επόμενη ημέρα τα καρβέλια μπαίνουν κάτω από τέσσερεις κουβέρτες (πραγματικές μάλλινες κουβέρτες που στόλιζαν κάποτε ένα κρεβάτι) για να ανεβούν. Ενα άλλο γλύκισμα είναι το μελεκούνι, φτιαγμένο από σουσάμι, μέλι και μυρωδικά. Είναι το παραδοσιακό γλύκισμα στους γάμους και αναφέρεται στα έργα του Ομήρου. Εδώ όμως το μέλι είναι ντόπιας παραγωγής, το σουσάμι καθαρίζεται με τα χέρια και στεγνώνει επί τόπου και τα μελεκούνια πλάθονται στο χέρι αφού το μίγμα βράσει με μια μυστική συνταγή που περνά από γενιά σε γενιά για να καραμελώσει σωστά. Οι χαρούμενες μαγείρισσες φτιάχνουν επίσης ένα περίφημο επιδόρπιο που λέγεται γλυκό κουταλιού και είναι αρωματισμένο με λεμόνι, φράουλες, πορτοκάλια και άλλα φρούτα που καλλιεργούν στους κήπους τους και ροδοπέταλα που μαζεύουν οι ίδιες. Τα υλικά τα φέρνουν από τα σπίτια τους γιατί δεν έχουν χρόνο για ψώνια ούτε χώρο αποθήκευσης. Οι γυναίκες των Απολλώνων φτιάχνουν επίσης λικέρ από σούμα στην οποία προσθέτουν δικά τους μυρωδικά όπως πορτοκάλι,λεμόνι και ρόδι. Τα αφήνουν στον ήλιο στην αυλή τους για ένα μήνα πριν τα εμφιαλώσουν. Χρειάστηκαν 3 χρόνια μέχρι να έχη κέρδη ο συνεταιρισμός. Οι πωλήσεις έφτασαν μέχρι τη Σκωτία όταν ένας επισκέπτης πέρασε το 2007 και εντυπωσιάστηκε τόσο ώστε να αγοράζει τα προϊόντα για να τα πουλά από την επιχείρησή του. Σε μικρότερη απόσταση, η ζήτηση στην πόλη της Ρόδου οδήγησε στο άνοιγμα καταστήματος εκεί το 2008, που επίσης πάει καλά. Ο συνεταιρισμός γίνεται γνωστός, παραδέχεται η υπεύθυνη του φούρνου Κατερίνα Παλάζη. Έλληνες δημοσιογράφοι έρχονται για να γράψουν άρθρα και να πάρουν φωτογραφίες. Δεν είμαστε συνηθισμένες σε τέτοιες επισκέψεις, έχουμε πολλές δουλειές” παραπονέθηκε και εγώ προσπάθησα να κρύψω το σημειωματάριο μου ναι και διώξω τον άντρα μου με τη φωτογραφική μηχανή. Υπάρχουν περίπου 120 συνεταιρισμοί στην Ελλάδα που προωθούν τοπικά προϊόντα όπως παραδοσιακές ενδυμασίες, κεραμικά και άλλα αντιπροσωπευτικά είδη χειροτεχνίας αλλά ο συνεταιρισμός των Απολλώνων είναι ο πρώτος και ο μοναδικός που διασώζει παραδοσιακές συνταγές.. Συνολικά παράγονται κάπου 25 είδη. Ψωμί, κουλούρια, παξιμάδια, ελαιόλαδο, σούμα. Πιο δημοφιλή είναι το ψωμί, τα κουλούρια με σουσάμι και το μελεκούνι. Γίνονται σταθερές παραγγελίες από εκκλησίες για ψωμί και κουλούρια, μελεκούνι για γάμους, κουλούρια για Χριστούγεννα και Πάσχα και γλυκά κουταλιού για γιορτές. Στους τοίχους είναι κρεμασμένες φωτογραφίες με πολιτικούς ανακατεμένες με φωτογραφίες εγγονιών. Οι γυναίκες βρίσκονται σε συνεχή κίνηση μέσα και έξω από το μικρό φούρνο, σκεπάζουν και ξεσκεπάζουν τα ψωμιά, στεγνώνουν το σουσάμι στην αυλή, βράζουν τα ροδοπέταλα, βάζουν και βγάζουν κουλούρια ατο φούρνο, εξυπηρετούν πελάτες. Λογικό να μην έχουν καιρό για δημοσιογράφους. Η Ειρήνη Πλάτση, στο μαγαζί στη Ρόδο, τονίζει οτι τα πιο πολλά προϊόντα αντέχουν 3 μήνες χωρίς συντηρητικά και τα ψωμιά αντέχουν 3 εβδομάδες λόγω της μαγιάς. Στον κόσμο αρέσουν τα σπιτικά προϊόντα με φυσικά υλικά, λέει. Οι γυναίκες αυτές κατάφεραν κάτι που πολλοί έλεγαν ότι δεν θα επιτύχει. Αγαπούν τα είδη που φτιάχνουν και είναι χαρούμενες με την επιτυχία τους γιατί αντανακλάται και στο χωριό τους. (Η Fyllis Hockman είναι ανεξάρτητη δημοσιογράφος – Επισκέφθηκε τα Απόλλωνα το Φθινόπωρο του 2011).