Όταν χριστιανοί και μουσουλμάνοι προσκυνούν τον ίδιο «Θεό»…

Rodiaki NewsRoom

Μια φωτογραφία, χίλιες λέξεις. Σοφή κινέζικη παροιμία που αποκαλύπτει τη δύναμη της εικόνας. Πράγματι η φωτογραφία όπου εμφανίζονται χριστιανοί κληρικοί και μουσουλμάνοι πρόσφυγες να προσεύχονται από κοινού, αποδεικνύει την όμοια ανθρωπινή διάσταση. Πέρα, από θρησκευτικές προσεγγίσεις, η υφή του ανθρώπου ενέχει μέσα τον ίδιο φόβο, την ίδια αγωνία, την ίδια ζωή.

Για τους μουσουλμάνους, η ιδέα του πόλεμου δεν έχει την ίδια υπόσταση με τη Δύση. Υποκρύπτει πάντα μια θρησκευτική προσήλωση διαφορετική από το ευρωπαίο πολίτη, ο οποίος μάχεται για την κυριαρχία και τη γεωπολιτική και όχι για το «πιστεύω» του, όπως κάνει ο μουσουλμάνος.

Οι αρχές του Διαφωτισμού στηριζόμενες στην ελευθερία και στην ισότητα όλων με μια δίκαιη συμπεριφορά είναι τα ανυπέρβλητα στοιχεία του συγχρόνου πολιτισμού. Σήμερα είναι ανάγκη παρά ποτέ να δεχτούμε την ανάγκη της «αδελφότητας», της αναγνώρισης της ετερότητας, την εξίσωση του εγώ με τα άλλα «εγώ» σε μια τροχιά κοινή επιβίωσης σ’ ένα πλανήτη όπου τα προβλήματα δεν έχουν χρώμα.

Η νέα ηθική που αναπτύσσεται στη βάση της οικονομίας άρχισε να επιδρά και στην κοινωνική υπόσταση, όπου το άτομο αποκτά ονομαστική αξία μέσω των προσωπικών επιδιώξεων και συμφερόντων καθιστώντας τον «Homo Economicus» κυρίαρχο, ωθώντας όμως κοινωνικές αναταραχές στην παραζάλη της φτώχειας και της δυστυχίας των περιθωριοποιημένων ατόμων.

Ο ηθικός εγωισμός του δυτικού τρόπου ανάπτυξης, επιτρέπει το κάθε άτομο να βλέπει τη ζωή του ως υπέρτατη αξία εξαφανίζοντας την ηθική του αλτρουισμού. Η αποδοχή ότι και οι άλλοι έχουν ανάγκες, ότι μπορούμε να ζήσουμε με τα ελάχιστα και όλοι οφείλουμε να ενστερνιστούμε το όριο των αναγκών για αξιοπρεπή διαβίωση, οι οποίες από μόνες τους εμπεριέχουν περιορισμούς ως προς την ποσότητα: ήτοι τα αναγκαία, πρέπει να γίνει βιωματικό κανόνας. Ζητείται επομένως «ηδονής κράτει», όπως καταγράφει ο Κλεόβουλος ο Λίνδιος, ένας εκ των σοφών της Αρχαιότητας.

Η σύγκρουση πολιτισμών και θρησκειών που ανακαλύπτεται ως επιφώνημα από τον καπιταλιστικό τρόπο ζωής και κατανάλωσης μάλλον έρχεται να δικαιολογήσει τις συγκρούσεις των οικονομικών συστημάτων και της επικύρωσης του οικονομικού «Μινώταυρου». Σήμερα οι συγκρούσεις ενέχουν γεωοικονομικά δεδομένα και η νέα τάξη πραγμάτων δεν απέχει από την αφαίμαξη του τρίτου κόσμου από τα ενεργειακά αποθέματα, από τις πρώτες ύλες, από τα παραγόμενα αγαθά των περιοχών τους.

Πλέον η παγκόσμια σκακιέρα δεν έχει συγκριμένους παίκτες, πόλους αναφοράς γιατί ζούμε σ΄ ένα πολυπολικό σύστημα με κρυφές συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις.

Όλα αυτά οδηγούν στη δυστυχία και την εξάντληση ομάδων που πέφτουν θύματα ενός πολέμου χωρίς όπλα, η με όπλα όταν χρειάζεται να καλυφτούν οι υπόγειες διαδρομές της πρώτης μορφής πολέμου.

Το προσφυγικό αποτελεί για την διεθνή κοινότητα μαζί με το περιβαλλοντικό τα μείζονα προβλήματα του νέου κόσμου που αναδύθηκε μετά το 1990 (πτώση του Τείχους και η διάλυση της Ε.Σ.Σ.Δ). Στρατιές κυνηγημένων, φτωχών, αδυνάμων, αντικαθεστωτικών προσπαθούν να κτίσουν τις δικής ελπίδα στο δυτικό κόσμο.

Αυτό το ατελείωτο καραβάνι ψυχών δεν είναι αποτέλεσμα θρησκευτικών συγκρούσεων, αλλά αποτυπώνει την αποτυχημένη προσπάθεια και διαμόρφωση ενός μορφώματος δημοκρατίας στις αραβικές χώρες από το δυτικό κόσμο. Η «Αραβική Άνοιξη» πέρασε στην ιστορία ως ένα εγχείρημα για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στις χώρες του Μάγκρεμπ και αντί αυτού ακόμη και σήμερα θρηνούμε πτώματα, όχι στα πεδία των μαχών αλλά στα κύματα της Μεσόγειου.

Η «στημένη»Δημοκρατία, δεν μπορεί να βρει γόνιμο έδαφος, όταν σχεδιάζεται στα γραφεία των κέντρων εξουσίας της Ν.Υ και των Βρυξελών. Η περιθωριοποίηση και η πείνα είναι τα αίτια του αναβρασμού στην Ν.Α. Μεσόγειο. Το μεγάλο στοίχημα είναι η ανακατανομή των πόρων κέρδους υπέρ των πολλών και η ελάττωση της κατανάλωσης του δυτικού κόσμου στο μέτρο του δυνατού. Το παλαιστικό ζήτημα είναι μια ξεχωριστή ενότητα, πάντως και αυτό θρέφει τις διαφορές και αναζωπυρώνει πάθη των αδυνάτων κατά των νέων ισχυρών της υφηλίου.

Η ίδια προσευχή μεταξύ των χριστιανών και μουσουλμάνων της φωτογραφίας τελικά δείχνει ότι ο φονταμενταλισμός δεν είναι πρόκληση των θρησκειών αλλά το απαύγασμα των οικονομικών ανισοτήτων, της κοινωνικής εκμετάλλευσης, της ανισορροπίας, της ανισότητας, της αδικίας (3Α).

Είναι ανάγκη για την στροφή στην πολλαπλότητα και τη φαντασία όλων μας, που μέσα από τη γνησία δημοκρατία και διάλογο μπορούμε να βρεθούμε δίπλα όλοι για όλα σ΄ένα βιώσιμο μέλλον πέρα από στεγανά, φοβίες προκαταλήψεις και κυρίως φανατισμό.

Ο εγωισμός μέσα από το ευρύτερο πλαίσιο αξιών συνεργασίας, αναγνώρισης και μέριμνας για τους δίπλα οφείλει να υποκλιθεί στο θεώρημα «εμείς και οι άλλοι», πρέπει να κατευθυνθεί στη λογική του «κοινού καλού» του Αριστοτέλη και στο «μεγάλο όλο» του Κροπότκιν.

Μόνο φωτογραφίες τέτοιου νοήματος θα πολλαπλασιάσουν την αναγνώριση της ετερότητας, γιατί άνθρωπος και ηθική ικανοποίηση έχουν συγγενή νοήματα μέσα στη ζωή και όχι έξω από αυτήν.

Γράφει o αρχιτέκτονας Αγαπητός Ξάνθης