5 Μαρτίου 1950: Στη Δωδεκάνησο οι πρώτες μεταπελευθερωτικές βουλευτικές εκλογές

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Κυριάκος Ι. Φίνας

Σήμερα συμπληρώνονται 67 χρόνια από τότε που η Δωδεκάνησος έστειλε στη Βουλή των Ελλήνων, ύστερα από 637 χρόνια σκλαβιάς ποικιλώνυμων κατακτητών τους πρώτους τέσσερις κοινοβουλευτικούς εκπροσώπους της. Εφέτος συνέπεσε η 5η Μαρτίου να είναι Κυριακή, όπως και οι εκλογές του 1950.

Το δωδεκανησιακό σύμπλεγμα από τον Μάρτιο που 1947, που ανέλαβε από τους Άγγλους η Ελληνική Στρατιωτική Διοίκηση υπό τον Αντιναύαρχο Περικλή Ιωννίδη και από τον Μάιο του 1948, με Πολιτικό Γενικό Διοικητή το Δωδεκανήσιο, από τη Κάσο, Νικόλαο Μαυρή και για ένα δίμηνο χρονικό διάστημα τον Γσεώργιο Μαυρομάτη, συνολικά επί τριετία περίπου, δεν είχε εκπροσώπους στην Εθνική Αντιπροσωπεία.

Εν τω μετξαύ, από τις αρχές του 1948, άρχισε να συζητείται το ενδεχόμενο να διεξαχθούν μόνο τοπικές βουλευτικές εκλογές προκειμένου τα Δωδεκάνησα να στείλουν στο Ελληνικό Κοινοβούλιο τους βουλευτές που τους αναλογούσαν, μέχρι τη λήξη της θητείας της Βουλής της χρονικής περιόδου 1946-1950. Εν τούτοις, παρά τους προβληματισμούς που διατυπώνονταν, τελικά κρίθηκε σκόπιμο να μην προχωρήσει η τοπική εκλογική διαδικασία κι έτσι η νεοαπελευθερωθείσα Δωδεκάνησος, η νέα Ελληνική Επαρχία, μέχρι της 5.3.1950, δεν εκπροσωπόταν Κοινοβουλευτικά.

Ωστόσο, έστω και άτυπα, μπορούμε να πούμε, πως τη δωδεκανησιακή περιφέρεια στην προσπάθεια προώθησης σοβαρών δωδεκανησιακών θεμάτων που ανέκοπταν, ο Δωδεκανήσιος από το Καστελλόριζο, Γεώργιος Μαύρος, βουλευτής Α’ Αθηνών.

Την περίοδο εκείνη και συγκεκριμένα από 1945-1950, ο Γεώργιος Μαύρος πέρασε από τέσσερα Υπουργεία. Πολιτευόταν και ήταν από κορυφαία στελέχη του κόμματος των Φιλελευθέρων, αρχικά μεταπολεμικά υπό την ηγεσία του Θεμιστοκλή Σοφούλη, ο οποίος συνδεόταν με τη Δωδεκάνησο από το Συνέδριο της Πάτμου το 1912, ως άτυπος τότε εκπρόσωπος της Σάμου (ιδιαίτερης Πατρίδας του) και στη συνέχεια, όταν ήταν στην ηγεσία του κόμματος των Φιλελευθέρων ο Σοφοκλής Βενιζέλος, δευτερότοκος γιος του Εθνάρχη Ελευθερίου Βενιζέλου.

***

Ετσι, στις 5 Μαρτίου 1950 έγιναν οι βουλευτικές εκλογές οι δεύτερες μετά τη λήξη του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου· η ημέρα της Ψηφοφορίας ήταν βροχερή, όπως ανέγραφαν οι εφημερίδες, τούτο, όμως, δεν εμπόδισε τους Δωδεκανησίους να προσέλθουν για να εξασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα. Την εποχή εκείνη ψήφιζαν μόνο οι άνδρες. Ενδεικτικό είναι ότι στα περισσότερα χωριά, τουλάχιστο της Ρόδου, ως καλά ενθυμούμαι, μέχρι τις 2μ.μ. η ψηφοφορία είχε, σχεδόν, περαιωθεί και υπολείπονταν να ψηφίσουν λίγοι ασθενείς για να ολοκληρωθεί η ψηφοφορία.

Στην ώρα τους έκλεισαν οι κάλπες
Το κύριο μέρος των εκλογικών αποτελεσμάτων βγήκε την 11η νυκτερινή. Και από τα πρώτα, ήδη, κιόλας αποτελέσματα φάνηκε καθαρά πως στη Δωδεκάνησο υπερτερούσε το κόμμα των Φιλελευθέρων, με δεύτερο το Λαϊκό και ακολουθούσε του Νικολάου Πλαστήρα-του μαύρου Καβαλάρη, με μικρή διαφορά από το δεύτερο κόμμα.

Θα πρέπει να σημειωθεί επί του προκειμένου ότι οι Δωδεκανήσιοι ψηφοφόροι στις 5.3.1950 εκδήλωσαν την εκτίμησή τους τιμώντας τη μνήμη του Εθνάρχη Ελευθερίου Βενιζέλου, καθόσον ως Πρωθυπουργός τη δεκαετία του 1910 ενδιαφερόταν ενεργά για το Δωδεκανησιακό Ζήτημα. Επίσης τίμησαν και το Νικόλαο Πλαστήρα, που για πρώτη φορά αναμίχτηκε στην Πολιτική, καθόσον κυνηγημένος, λόγω συμμετοχής του στο αποτυχόν κίνημα του 1935, κατέφυγε και βρήκε άσυλο στη Ρόδο, όπου παρέμεινε για ένα μήνα περίπου και γνωρίστηκε στην κοινωνία του νησιού.

Ωστόσο και οι τέσσερις εκλεγμένοι Δωδεκανήσιοι βουλευτές είχαν τα ανάλογα προσόντα που επέβαλλε η εκλογή τους.

Οι δύο, ο Στέλιος Κωτιάδης και ο Γιάννης Ζίγδης ήταν Οικονομολόγοι περιωπής, με μεταπτυχιακές σπουδές και στο Εξωτερικό. Και οι δύο άλλοι: ο Γεώργιος Ιωαννίδης παράγοντας στο νησί του Ιπποκράτη, την Κω, διετέλεσε και Δήμαρχος στη γενέτειρά του. Ο δε Γεώργιος Χατζησταυρής, Καλύμνιος, Αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού έφθασε μέχρι το βαθμό του Συνταγματάρχη και συμπολέμησε με το Νικόλαο Πλαστήρα στη Μικρά Ασία.

Ποσοστά που πήρε κάθε κόμμα
Κατά την καταμέτρηση τα έγκυρα ψηφοδέλτια ήσαν 23.365. Εκ τούτων έλαβαν: 1) Κόμμα Φιλελευθέρων 7.652 ψήφους, ποσοστό 32,75%. 2) Λαϊκό κόμμα 4.065 ψήφους, ποσοστό 17,4%. 3) ΕΠΕΚ (κόμμα Ν. Πλαστήρα) 3.724 ψήφους, ποσοστό 15,94%, 4) Κόμμα Γεωργίου Παπανδρέου 2.461 ψήφους, ποσοστό 10,53%, 5) Πολιτική Ανεξάρτητη Παράταξη 1.069 ψήφους, ποσοστό 4,58%, 6) Νέον Κόμμα (Σπ. Μαρκεζίνη) 1.007 ψήφους, ποσοστό 4,31%, 7) Δημοκρατική Παράταξη 517 ψήφους, ποσοστό 2,21%, 8) Εθνικό Κόμμα 210 ψήφους, ποσοστό 0,90%, 9) Συνδυασμός Ανεξαρτήτου Πολιτικής Ενώσεως Δωδεκανήσου (Νικ. Μαυρή) 2.496 ψήφους, ποσοστό 10,68% και 10) Μεμονωμένοι ψήφοι 164, ποσοστό 0,70%.

Βουλευτές που εκλέκτηκαν
Με τα προαναφερθέντα εκλογικά αποτελέσματα, σε συνδυασμό και με τις τέσσερις βουλευτικές έδρες που εδικαιούτο αναλογικά με τον πληθυσμό της η Δωδεκάνησος επί συνόλου 250 ολόκληρης της Χώρας, η βάση σύμφωνα με τα έγκυρα ψηφοδέλτια, για την πρώτη κατανομή ήταν 5.841 ψήφοι. Ετσι, μόνο το κόμμα των Φιλελευθέρων έλαβε τις απαιτούμενες ψήφους και κέρδισε μίαν έδρα από την πρώτη κατανομή, διατηρώντας, ωστόσο, και υπόλοιπο συμμετοχής στη δεύτερη κατανομή 1.8111 ψήφους. Την έδρα των Φιλελευθέρων της πρώτης κατανομής κατέλαβε ο Στέλιος Κωτιάδης, ο πρώτος σε σταυρούς 2.814, προτίμησης του Συνδυασμού. Να σημειωθεί επί του προκειμένου ότι ο Στέλιος Κωτιάδης, εκλεγόταν συνέχεια βουλευτής, δεν έχασε την έδρα του βουλευτού μέχρι το θάνατό του και διετέλεσε και 2 φορές Υπουργός. Ο ίδιος βουλευτής-Στέλιος Κωτιάδης-το 1956 προσχώρησε στην Εθνική Ριζοσπαστική Ενωση, που δημιούργησε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.

Ακολούθησαν συμμετοχής στη δεύτερη κατανομή εκ των Φιλελευθέρων ο Γιάννης Ζίγδης με 2.617 σταυρούς, από τον συνδυασμό του Λαϊκού κόμματος, με σταυρούς προτίμησης 1.812 ο Γεώργιος Ιωαννίδης από την Κω και από τον συνδυασμό της ΕΠΕΚ του Νικολάου Πλαστήρα ο Γεώργιος Χατζησταυρής από την Κάλυμνο, με 2.384 σταυρούς προτίμησης. Από τα λοιπά κόμματα, όπως προβλεπόταν και από την προεκλογική περίοδο, δεν μπήκε κανένα στη δεύτερη κατανομή.

Και ο Γιάννης Ζίγδης από το Μάρτιο του 1950 ασχολήθηκε με την πολιτική. Ετσι, επί 47,5 χρόνια, μέχρι το θάνατό του, ασχολιόταν ενεργά και αφοσιωμένα με τα κοινά. Διετέλεσε, εκτός από βουλευτής, 4 φορές υπουργός και το 1977 εκλέκτηκε Πρόεδρος Ε.ΔΗ.Κ. (Ένωσης Δημοκρατικού Κέντρου). Και το 1991 ίδρυσε το Πολιτιστικό Ιδρυμα Δωδεκανήσου “Κλεόβουλος ο Λίνδιος”, το οποίο και μετά το θάνατό του είναι εν λειτουργία. Εν τω μεταξύ, με δωρεά του που άφησε με τη διαθήκη του ανεγέρθηκε στη γενέτειρά του, τη Λίνδο, το ήδη λειτουργούν Πνευματικό Κέντρο, που φέρει και το όνομά του: «Πνευματικό Κέντρο Λίνδου. Ιωάννης Γ. Ζίγδης».

***

Ετσι, από τις διεξαχθείσες μεταπελευθεωτικά πρώτες βουλευτικές εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950, εξελέγησαν οι τέσσερις βουλευτές Δωδεκανήσου, ως ακολούθως κατά σειράν των σταυρών προτιμήσεως που έλαβε ο καθένας: Στέλιος Κωτιάδης, Ιωάννης Ζίγδης, Γεώργιος Ιωαννίδης και Γεώργιος Χατζησταυρής.

***

• Η τοπική εφημερίδα, “Πρόοδος Δωδεκανήσου” σχολιάζοντας στο φύλλο της 8.3.1950, την περιπέτεια της δεύτερης κατανομής έγραφε, μεταξύ των άλλων: «...Ετσι, παρά την άσκοπον διασποράν των ψήφων της Δωδεκανήσου, χάρις στην καλήν μας τύχην δεν απωλέσαμεν καμίαν έδραν. Ητο, όμως, δυνατόν, εάν δεν είχομεν την ανότητον διασποράν, να επιτυγχάναμεν και πέμπτην έδραν εις βάρος των άλλων περιφερειών».

Η ΕΠΕΚ και η καταγωγή της
Η έκπληξη των εκλογών της 5ης Μαρτίου 1950, ήταν το μεγάλο ποσοστόν ψήφων που συγκέντρωσε, σχεδόν, χωρίς οικονομικά μέσα και προετοιμασία το νεοσύστατο Κόμμα του Πλαστήρα, όχι μόνο στη Δωδεκάνησο, αλλά και σε όλη την Επικράτεια. Το Κόμμα αυτό, το οποίο αρχικά είχε τρόπον τινά Συναρχηγό του Εμμανουήλ Τσουδερό (αργότερα αποχώρησε), θα διαδραματήσει, ζώντας του Πλαστήρα σημαντικό ρόλο την τετραετία 1950-1953. Ωστόσο, έπαυσε στην ουσία να υφίσταται, μετά το θάνατο του Νικολάου Πλαστήρα το 1953, ιδίως μετά το 1958. Προσπάθειες, που καταβλήθηκαν με επικεφαλής του Σάββα Παπαπολίτη και άλλους συνεργαζόμενους πολιτευομένους να διατηρηθεί το Κόμμα αυτό, δεν τελεσφόρησαν. (Ε.Π.Ε.Κ. “Εθνική Προοδευτική Ένωσις Κέντρου”).