Μανώλης Χατζηκυριαζής: Ο Σορωνιάτης αγωνιστής δάσκαλος
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΚΕ 1266 ΦΟΡΕΣ
Του Αλέξανδρου Κατσαρά
Στα χρόνια της σκλαβιάς της Ρόδου οι πρόγονοι μας μεγάλωσαν σε ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες. Βίωσαν τον πόνο, τη φτώχεια, τις στερήσεις, πράγματα που, σε συνδυασμό με τις προσπάθειες των κατακτητών να απογυμνώσουν τον λαό από τα στοιχεία της εθνικής του ταυτότητας, είχαν φέρει την μόρφωση, την παιδεία και τον πολιτισμό σε παρακμή.
Το σκοτάδι της αμάθειας είχε κάνει απειλητική την εμφάνιση του. Όμως υπήρχαν άνθρωποι που κράτησαν άσβεστο το «καντηλάκι» του Ελληνισμού με τη φλογερή αγάπη τους για την πατρίδα. Ήταν οι φωτισμένοι μας δάσκαλοι που, με κίνδυνο της ίδιας τους της ζωής πολλές φορές, φρόντισαν να μεταλαμπαδεύσουν στους Ροδίτες αξίες, ιδανικά, παιδεία και αρετή.
Ένας τέτοιος δάσκαλος υπήρξε ο Μανώλης Χατζηκυριαζής, του Κυριαζή και της Μιράντας – το γένος Μικρομανώλη. Γεννήθηκε στην Σορωνή το 1868 και πέθανε το 1941. Υπήρξε τρόφιμος του Μαρασλείου διδασκαλείου και ανέλαβε μέσα από την δημογεροντία της Σορωνής το βαρύ φορτίο της εκπαίδευσης, όχι μόνο στη Σορωνή αλλά και σε άλλα χωριά του νησιού μας ( Σιάννα, Μονόλιθος, Σορωνή, Ίστριος κτλ). Ήταν ο δάσκαλος που λειτούργησε τα λεγόμενα κρυφά σχολειά κάτω από τον Τουρκικό και τον Ιταλικό ζυγό.
Πέρα από το διδασκαλικό επάγγελμα, ασχολήθηκε με την φιλολογία, την αρχαιολογία, την λαογραφία και τον πολιτισμό. Ο περίφημος Δανός αρχαιολόγος Κιγκ τον εκτιμούσε ιδιαίτερα και εμπιστευόταν τις αρχαιολογικές και ιστορικές του γνώσεις για την Ρόδο. Χαρακτηριστική είναι η σχετική δημοσίευση του στο «Ροδιακόν ημερολογίον» του 1930 όπου αναφέρεται στο χωριό Σιάννα και στην αρχαία πόλη Βράσο.
Συγκεκριμένα αναφέρει:
«Εις απόστασιν τεσσάρων περίπου χιλιομέτρων νοτιοανατολικώς του χωριού Σιάννα υπάρχει μικράς κοιλάς φέρουσα σήμερον δύο ονομασίες Πράσος και Κεραμί. Εις την βόρειαν άκραν της κοιλάδος ταύτης υπάρχει εξωκλήσιον επ’ονόματι του Αγίου Γεωργίου και πηγή αρχαίας εποχής με άφθονα ύδατα……Παρά την ειρημένην πηγήν φαίνονται τα ερείπια της ενταύθα ποτέ ευρισκομένης αρχαίας πόλεως Βράσου»
‘Άνθρωπος ευφραδέστατος, ευπροσήγορος και μειλίχιος, υπήρξε σύμβουλος των οικογενειών στις περιοχές όπου υπηρέτησε και καθοδηγητής τους στην αντιμετώπιση των ποικίλλων προβλημάτων που προκαλούσαν οι κατακτητές.
Πολλές φορές υπήρξε «διαιτητής» μεταξύ των χωρικών και των κρατούντων καθώς οι αρχές των εκτιμούσαν ιδιαίτερα. Σύμφωνα με μαρτυρίες κάποτε έσωσε κατοίκους του Αγίου Ισιδώρου από βαριά τιμωρία όταν είχαν βάλει άθελα τους φωτιά σε δάσος της περιοχής, εξηγώντας στους δικαστές πως η φωτιά προκλήθηκε από σπίθα λόγω τριβής των ξύλων και όχι από σκόπιμη ενέργεια.
Υπήρξε μυστικός σύμβουλος και συνεργάτης του ελληνικού προξενείου της Ρόδου, το οποίο ως ένδειξη εκτιμήσεως των πολύμορφων υπηρεσιών του προς την Ρόδο και το Έθνος, προχώρησε σε τιμητική συνταξιοδότηση του.
Είχε ανεπτυγμένη την αίσθηση του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι και γι’ αυτό διέδιδε την ιδέα ίδρυσης σωματειακών συγκροτημάτων.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα του Γαβριήλ Μίσιου στην εφημερίδα Ροδιακή (1957) ο ίδιος ο Χατζηκυριαζής προχώρησε στην συγκρότηση του σωματείου κυριών και δεσποινίδων Σορωνής γύρω στο 1922, το οποίο ονόμασε «Φερενίκη». Σκοποί του σωματείου ήταν η καλλιέργεια του πνεύματος αλληλεγγύης μεταξύ των κατοίκων, η ανάπτυξη της κοινωνικής αποστολής της ελληνίδας μητέρας, η εκμάθηση της οικιακής χειροτεχνίας και βιοτεχνίας, οι έρανοι υπέρ αναξιοπαθούντων κτλ. Ο αθλητικός σύλλογος Ευκλής Σορωνής θεωρείται επίσης επινόημα και πρωτοβουλία του Μανώλη Χατζηκυριαζή σύμφωνα με τα ίδια δημοσιεύματα.
Το συγγραφικό του έργο υπήρξε αξιόλογο και πλούσιο. Περί το 1930 είχε λάβει παράκληση της Ακαδημίας Αθηνών να μελετήσει κειμήλια και μνημεία της Χριστιανοσύνης και της Ελληνιστικής εποχής και να ενημερώνει με σχετικά σημειώματα.
Είχε γράψει κατά καιρούς άρθρα στις εφημερίδες Ροδιακή και Νέα Ρόδος καθώς και στα Ροδιακά Ημερολόγια. Εκ των πλέον αξιόλογων έργων του ένα ολιγοσέλιδο βιβλιαράκι που εξέδωσε το 1934 με τίτλο « Άγιος Σουλάς». Εκεί διαβάζουμε πως η ομώνυμη μονή κτίστηκε τα πρώτα χριστιανικά χρόνια και επισκευάστηκε το 1836.
Γράφει ο ίδιος χαρακτηριστικά: «εντός του ναΐσκου και έναντι της εισόδου του, υπάρχει πηγή ύδατος εντός τεχνητού σπηλαίου, της οποίας το ύδωρ λαμβάνουσιν οι προσκυνηταί ως αγίασμα, μετά τη Θείαν Λειτουργίαν και το οποίον θαυματουργεί, θεραπεύον τα διάφορα δερματικά νοσήματα και ιδίως την ψώραν».
Στον αείμνηστο Χατζηκυριαζή αποδίδεται και η ανακάλυψη του ναού του Αγίου Νικήτα στην Δαματριά μετά από κοπιώδη διερεύνηση. Ο εν λόγω ναός είναι λαξευμένος σε απόκρημνη τοποθεσία του όρους Παραδείσι έχοντας είσοδο μια μικρή οπή. Ιδιαίτερης σημασίας είναι και η ανεύρεση από τον ίδιο και η μετέπειτα τοποθέτηση, εκεί που τώρα βρίσκεται, της επιγραφής που αναφέρεται στον Αλέξανδρο Υψηλάντη στην ιστορική μονή της Παναγίας της Καλόπετρας.
Δυστυχώς ο μεγάλος όγκος των χειρογράφων του φωτισμένου δασκάλου χάθηκε κατά την σύλληψη του από τους Ιταλούς τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Ευχής έργον θα ήταν να έχουν σωθεί έστω και λίγα από αυτά τα χειρόγραφα και να βρεθούν κάποτε, φωτίζοντας άγνωστα ίσως ακόμα στοιχεία της ιστορικής, λαογραφικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Ακολουθήστε τη Ροδιακή στο Google News
